منشا پیدایش شاخص نزدک

علامه جعفری: خدایا تو را سوگند به عظمتت در این دار دنیا که جایگاه بده و بستان و معامله است موفق بفرما که ما مغبون نشویم آنچه که می گیریم بیارزد در مقابل آن سرمایه الهی حیات که از دست می دهیم
پس به هر میلی که دل خواهی سپرد از تو چیزی در نهان خواهند برد

مطالعات مالی Muhasebe - Finansman

آنقدر دو واژه مهم اقتصادي بورس و شرکت سهامي به يکديگر وابسته اند که پرداختن به پيشينه تاريخي بورس در دنيا، بدون اشاره اي مختصر به مفهوم و تاريخچه شرکت سهامي ممکن نخواهد بود.
در طول تاريخ تمدن، همواره بازرگانان به دنبال آن بودند تا ضرر و زيان هاي احتمالي ناشي از تجارت خود را کاهش دهند. در اين زمينه، شراکت راه مناسبي بود که مي توانست ريسک کسب و کار آنها را کاهش دهد چون با شريک شدن چند فرد در يک کسب و کار، سود و زيان هاي احتمالي آن کسب و کار بين شرکا تقسيم مي شد. اين تجربه، بتدريج به تشکيل شرکت هاي سهامي منجر شد. در اين شرکت ها، هر يک از شرکا به نسبت سهمش در شرکت، در منافع يا ضررهاي احتمالي شرکت هم سهيم مي شد.
با اين وصف، اولين شرکت سهامي در دنيا با نام موسکووي در سال 1553 ميلادي، با مشارکت عده اي از تجار در روسيه ايجاد شد، ولي گسترش مبادلات تجاري در جهان، نياز به سرمايه هاي بيشتـر و شرکاي بيشتري را آشکار کرد. پيدا کردن شرکاي متعدد براي سرمايه گذاري در يک کسب و کار، به مراکزي نياز داشت که بتوانند بين دارندگان و متقاضيان سرمايه، ارتباط برقرار کنند. چنين مراکزي به نام بورس معروف شدند. در حقيقت شرکت ها با فروش سهام خود در بورس، سرمايه گذاران و شرکاي بيشتري را براي مشارکت در کسب و کار خود پيدا مي کردند.
ولي واژه بورس هم مانند ديگر واژه هاي اقتصادي، داراي پيشينه اي تاريخي است. براي مثال واژه بانک از آنجا پديد آمده بود که در اروپا افراد براي انجام مبادلات پولي خود روي نيمکت هاي ميدان هاي قديمي مي نشستند و پول هاي خود را مبادله مي کردند. از آنجا که لغت «بنک» در زبان ايتاليايي به معني نيمکت است بعدها مراکزي که وظيفه انجام مبادله هاي پولي را به عهده گرفتند به بانک معروف شدند.

قرن 15 ميلادي
به عقيده اغلب پژوهشگران، تاريخچه پيدايش واژه بورس به قرن پانزدهم ميلادي باز مي گردد. در آن زمان، بازرگانان و کسبه شهري به نام بروخه در شمال غربي بلژيک، در ميداني به نام «تر بورس» و در مقابل خانه بزرگ زاده اي به نام واندر بورس جمع مي شدند و خريد و فروش مي کردند. از آن تاريخ به بعد، مکان هايي که مردم در آنجا خريد و فروش مي کردند، به بورس معروف شدند. در عين حال برخي پژوهشگران ديگر هم معتقدند اولين بورس اوراق بهادار در سال 1460 ميلادي در شهر آنورس درشمال بلژيک کليد خورده است.
شش منشا پیدایش شاخص نزدک قرن پيش، مکان هاي بورس از ضوابط و نظم خاصي برخوردار نبودند و هرکس مي توانست در آنجا به فعاليت بپردازد، اما به مرور زمان و رفته رفته، نظم و انضباط خاصي در اين مکان ها حاکم شد، طوري که پس از مدتي، فقط صراف ها، بازرگانان و دلالان اجازه خريد و فروش در اين مکان ها را پيدا کردند. در گذر زمان، تالارهاي مسقف بورس شکل گرفت و بازرگانان که تا پيش از آن، در هواي آزاد خريد و فروش مي کردند براي معامله به اين تالارها رفتند.

اولين بورس رسمي جهان
بااين توصيف نخستين بورس اوراق بهادار جهان در اوايل قرن هفدهم ميلادي در شهر آمستردام هلند تشکيل شد و کمپاني هند شرقي، اولين شرکتي بود که سهام خود را در آن عرضه کرد.
مدتي بعد از تشکيل اين بورس، اولين نشانه‎هاي «حباب قيمتي» تاريخ، در همين بورس پديدار شد. به طوري که ارزش سهام را تحت تاثير قرار داد و قيمت سهام به حد انفجار رسيد به طوري که قيمت سهام شرکت به 1200 درصد نرخ اوليه آن افزايش يافت. فعاليت هاي مرتبط با بورس در لندن هم از اوايل قرن هجدهم ميلادي و در قهوه خانه ها شروع شد. اين فعاليت ها در سال 1773 و با خريد ساختمان مستقل از سوي معامله گران وارد فصل جديدي شد و سرانجام سوم مارس سال 1801، بورس لندن فعاليت رسمي خود را آغاز کرد.
بورس نيويورک هم به عنوان سومين بورس بزرگ در تاريخ، فعاليت خود را در هفدهم مي 1792، با امضاي قرار داد موسوم به «پيمان درخت نارون» آغاز کرد و در هشتم مارس 1817 با تنظيم اساسنامه، رسما شروع به کار کرد.
با شروع فعاليت بورس هاي بزرگ جهان، بتدريج ديگر کشورها نيز داراي بورس شدند تا آنجا که امروز کمتر کشوري است که صاحب بورس اوراق بهادار نباشد.

بورس هاي بزرگ دنيا
در کنار بانک مرکزي، در خيلي موارد بورس هر کشور، نمادي از اقتدار و توانمندي هاي اقتصادي آن کشور محسوب مي شود. به همين دليل، آشنايي اجمالي با بورس هاي مشهور جهان که در ادامه، ازآنها نام برده مي شود خالي از لطف نيست.

بورس نيويورک، بزرگ ترين بورس جهان
بورس نيويورک (NYSE) با ارزش 18 تريليون دلاري خود، بزرگ ترين و معتبرترين بازار سرمايه دنيا محسوب مي شود طوري که آرزوي بزرگ بسياري از شرکت ها اين است که وارد اين بورس شوند و در فهرست شرکت هاي پذيرفته شده آن قرار داشته باشند. شرکت ها با ورود به اين بورس، از اعتبار و حيثيت ويژه اي برخوردار مي شوند و به سرعت معروف و مشهور مي شوند. شاخص اصلي اقتصادي بازار نيويورک، داوجونز نام دارد.
اما بورس نيويورک فعاليت خود را چگونه آغاز کرد. در هفدهم مي 1792، 24 کارگزار بازار سهام در خيابان وال استريت نيويورک و زير درخت نارون دور هم جمع شدند و توافق نامه اي را امضا کردند که به توافق نامه «درخت نارون» مشهور شد. آنها در هشتم مارس 1817 با تنظيم اساسنامه، شروع به کار بورس نيويورک را رسميت بخشيدند. وال استريت با جمع آوري مبالغي به عنوان وروديه از دلالان و گسترش عمليات تقويت شد و به مجتمع تجاري عظيمي مبدل شد که بعد ها به عنوان بورس سهام نيويورک رسما به ثبت رسيد. اکنون بورس نيويورک منبع تعيين قيمت 24 کالاي مهم کشاورزي و معدني دنيا اعم از طلا، نقره، نفت خام، گازوئيل، گندم، ذرت، جو، پشم، سويا، کنجاله، شکر، قهوه، سيب زميني، مس، سرب، آلومينيوم و. محسوب مي شود.

بورس نزدک
نزدک يک بازار بورس سهام بزرگ ديگر در آمريکاست. اين بازار بزرگ ترين بازار معامله الکترونيک سهام در آمريکا به شمار مي رود که با حضور بيش از ۳۲۰۰ شرکت در آن، بيشترين مقدار معامله سهام را نسبت به هر بازار بورس ديگري در جهان دارد. اين بازار سال ۱۹۷۱ از سوي انجمن ملي معامله گران اوراق بهادار NASD پايه گذاري شد؛ اما آن بنيانگذاران در سال هاي ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱، خود را از اين بازار بيرون کشيدند. شاخص اين بورس هم نزدک 100 نام دارد. بورس نزدک، بزرگ ترين بازار معامله هاي کالاهاي الکترونيک در جهان محسوب مي شود. جالب است در نظر داشته باشيم در سايه چنين رقابتي، بيش از يک سوم کل جمعيت آمريکا سهامداران بورس هستند.

بورس لندن
بورس لندن (LSE) يکي از معتبرترين و در عين حال باسابقه ترين بورس هاي دنيا محسوب مي شود که در لندن انگليس واقع شده است. اين بورس سال ۱۸۰۱ تاسيس شده و با دارا بودن فهرستي از شرکت هاي انگليسي و غير انگليسي، از بزرگ ترين بورس هاي جهان به شمار مي رود. بورس لندن بخشي از گروه بورس لندن است و ساختمان کنوني اين بورس، در ميدان پاترنوستر نزديک کليساي جامع سنت پل لندن قرار گرفته است. در بورس لندن، کالاهايي نظير طلا، نقره، نفت خام، پلاتين، گازوئيل، کائوچو، آلومينيوم، نيکل، روي، قلع، سرب و مس معامله مي شود، طوري که قيمت اين کالاها در سراسر دنيا عمدتا بر اساس قيمت موجود در بازار لندن تعيين مي شود.

بورس توکيو
بورس توکيو يا به اختصار TSE در توکيوي ژاپن واقع شده است و سومين بازار بورس دنيا با ۲۲۹۲ شرکت فهرست شده و بازاري به ارزش 3.9 منشا پیدایش شاخص نزدک تريليون دلار به حساب مي آيد. اين بورس تا سال 1992 بزرگ ترين بازار سرمايه دنيا محسوب مي شد. رونق اين بازار از پويايي و ارتباط دروني بورس ها و بانک هاي ژاپني سرچشمه مي گيرد. اين بورس که 107 سهامدار دارد، بزرگ ترين سهامدار خود را شرکت مورگان استنلي آمريکا مي بيند. شاخص بورس توکيو، نيکي ناميده مي شود و در اين بورس، بهاي 24 کالاي عمده اي که در بورس نيويورک هم مورد معامله قرار مي گيرد ، تعيين مي شود.

علامه جعفری: خدایا تو را سوگند به عظمتت در این دار دنیا که جایگاه بده و بستان و معامله است موفق بفرما که ما مغبون نشویم آنچه که می گیریم بیارزد در مقابل آن سرمایه الهی حیات که از دست می دهیم
پس به هر میلی که دل خواهی سپرد از تو چیزی در نهان خواهند برد

دانش هر فرد نه دارایی اوست نه سرمایه او بلکه بدهی او به جامعه است.

ا ین وبلاگ حاوی اطلاعاتي ارزنده در زمینه های حسابداری - مالی -تجاری -اقتصادی - تجارت الکترونیک و بانکداری ، بورس و . مفاهيم عمومی و علوم بروز شده مالی میباشد. با توجه به احساس نیاز در این وادی نویسنده سعی در احیا و آموزشی کردن را نیز از نظر فرو نگذاشته و آن را با هدف ارتقا’ فرهنگ آموزشی بر پایه اصول استاندارد ها و تخصص خود در زمینه های فاینانس و حسابداری تدوین و تالیف نموده است.

از علاقمندان و خوانندگان محترم این بلاگ به همکاری و همفکری در زمینه های فوق با کمال امتنان دعوت بعمل میآید.

◄ با عرض ادب و احترام نویسنده بلاگ اکبر زواری رضائی "

مختصری از شرح حالم:
متولد 1354 - ساکن و اهل اورمیه - عضو هیئت علمی گروه حسابداری دانشگاه اورمیه - مدرک دکترای حسابداری و مدیریت مالی دانشگاه غازی - فوق لیسانس حسابداری دانشگاه تهران - لیسانس حسابداری مالیاتی دانشکده امور اقتصادی و دارایی.

بازار بورس چیست و چگونه به وجود آمد؟

کلمه بورس هم مثل هر کلمه ای دارای یک پیشینه تاریخی است. برای مثال واژه بانک از آنجا پدید آمد که در اروپا افراد برای انجام مبادلات پولی خود روی نیمت های میدان های قدیمی می نشستند و پول های خود را مبادله می کردند. از آنجا که لغت «بنک» در زبان ایتالیایی به معنی نیمکت است، بعدها مراکزی که وظیفه انجام مبادلات پولی را برعهده گرفتند به «بانک» معروف شدند.

به گفته اغلب کارشناسان، تاریخچه پیدایش واژه بورس هم به قرن پانزدهم میلادی بازمی گردد. در آن زمان، بازرگانان و کسبه شهری به نام «بورُوز» (Bruges) در شمال غربی بلژیک، در میدانی به نام «تِربورس» (TerBeurze) در مقابل خانه بزرگ زاده ای به نام «واندِر بورس» جمع می شدند و خرید و فروش می کردند. از آن تاریخ به بعد مکان هایی که مردم در آنجا خرید و فروش می کردند، به بورس معروف شدند.

در آن زمان، این مکان ها از نظم و انضباط خاصی برخوردار نبود و هر کس می توانست در آنجا به فعالیت بپردازد اما به مرور زمان و رفته رفته، نظم و انضباط خاصی در این مکان ها حاکم شد؛ به نحوی که پس از مدتی، فقط بازرگانان، صرافان و دلالان بودند که اجازه داشتند در این مکان ها خرید و فروش کنند.

در گذر زمان، تالارهای مسقف بورس شکل گرفت و بازرگانان که تا پیش از آن، در هوای آزاد خرید و فروش می کردند، برای این امر به این تالارها می رفتند. در بسیاری از منابع علمی و تاریخی، زمان آغاز به کار تالارهای مسقف بورس را به عنوان تاریخ رسمی تاسیس بورس در دنیا معرفی می کنند، اگرچه همانطور که گفتیم، پیشینه آن به پیش از آن تاریخ و به قرن پانزدهم میلادی برمی گردد.

اما بازرگانان در این تالارهای مسقف (که به بورس معروف شدند) چه چیزی داد و ستد می کردند؟ برای توضیح در این باره ابتدا باید مفهوم دیگری را توضیح دهیم؛ مفهومی به نام «شرکت سهامی».

در زمان های گذشته، بازرگانان همواره به دنبال آن بودند تا ضرر و زیان های احتمالی ناشی از تجارت خود را کاهش دهند. شراکت راهی بود که می توانست ریسک کسب و کار آنها را کاهش دهد؛ چون با شریک شدن چندین فرد در یک کسب و کار، سود و زیان های احتمالی آن کسب و کار میان شرکا تقسیم می شد.

این تجربه به تدریج به تشکیل شرکت های سهامی منجر شد. در این شرکت ها، هر یک از منشا پیدایش شاخص نزدک شرکا به نسبت سهمی که در شرکت داشت، در منافع یا ضررهای احتمالی شرکت سهیم می شد.

اولین شرت سهامی با نام «ماسکُوِی» (Muscovy) در سال ۱۵۵۳ میلادی با مشارکت عده ای از تجار در روسیه ایجاد شد. گسترش مبادلات تجاری در جهان، نیاز به سرمایه های بیشتر و شرکای بیشتری را آشکار کرد. پیدا کردن شرکای بسیار برای سرمایه گذاری در یک کسب و کار، به مراکزی نیاز داشت که بتواند در واقع بین دارندگان سرمایه و متقاضیان سرمایه، ارتباط برقرار کند. این مراکز، به نام «بورس» معروف شدند.

شرکت ها با فروش سهام خود در بورس، در واقع سرمایه گذاران و شرکای بیشتری برای مشارکت در کسب و کار خود پیدا می کردند. اولین بورس اوراق بهادار جهان در اوایل قرن هفدهم میلادی در شهر «آمستردام» هلند تشکیل شد و کمپانی هند شرقی، اولین شرکتی بود که سهام خود را در آن عرضه کرد.

فعالیت های مرتبط با بورس در شهر لندن از اوایل قرن هجدهم میلادی و در قهوه خانه ها شروع شد. این فعالیت ها در سال ۱۷۷۳ میلادی و با خرید ساختمان مستقل توسط معامله گرنه وارد فصل جدیدی شد. در نهایت در سوم مارس سال ۱۸۰۱ میلادی، بورس لندن فعالیت رسمی خود را آغاز کرد اما بورس نیویورک به عنوان سومین بورس بزرگ در گستره تاریخ، فعالیت خود را چگونه آغاز کرد؟

در ۱۷ می ۱۷۹۲، ۲۴ کارگزار بازار سهام در خیابان وال استریت نیویورک و زیر درخت چناری دور هم جمع شدند و توافقنامه ای را امضا کردند که به توافقنامه «درخت چنار» مشهور شد. آنها در ۸ مارس ۱۸۱۷ با تنظیم اساسنامه شروع به کار بورس نیویورک را رسمیت بخشیدند. با شروع فعالیت بورس های بزرگ جهان، به تدریج سایر کشورها نیز دارای بورس شدند تا آنجا که امروز کمتر کشوری را می توان یافت که بورس نداشته باشد.

تاریخچه پیدایش بورس در ایران
معاملات اولیه درباره تاسیس بورس در ایران، به سال ۱۳۱۵هجری شمسی برمی گردد. در این سال، فردی بلژیکی به نام «ران لوترفِلد» پس از انجام مطالعات گسترده درباره تاسیس بورس در ایران، اساسنامه داخلی بورس را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد اما با توجه به شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، عملا موضوع بررسی و تاسیس بورس در ایران بیش از ۲۵ سال به تاخیر افتاد.

بالاخره در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقتنامه اولیه تاسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد.

در اواخر همان سال یعنی سال ۴۱، هیأتی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیرکل این بورس برای مشارکت در راه اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و بالاخره پس از چهار سال، در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد. حدود یک سال بعد از ابلاغ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار، در پانزدهم بهمن ماه سال ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی که بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می رفت، به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.

بورس ایران در تاریخ ۴۵ ساله فعالیت خود، همواره فراز و فرودهای بسیار زیادی را تجربه کرده است اما شاید بتوان گفت یکی از مهمترین تحولات تاریخ بورس ایران، تاسیس قانون جدیدی تحت عنوان قانون بازار اوراق بهادار در اول آذر سال ۱۳۸۴ بوده است که ضمن رفع برخی نارسایی ها و نواقص موجود در قانون اولیه، زمینه توسعه گسترده بورس در ایران را فراهم کرد.

بر اساس این قانون، بخش نظارتی بورس از بخش های عملیاتی آن تفکیک شد، به این معنا که سازمانی به عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان نهاد نظارتی بورس تشکیل شد. سازمان بورس که خود تحت نظارت شورایی به اسم شورای عالی بورس فعالیت می کند، وظایف بسیاری دارد که یکی از مهمترین وظایف آن، تاسیس و نظارت بر عملکرد بورس های مختلف است.
امروز چهار بورس بزرگ کشور تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می کنند:

۱- بورس اوراق بهادار تهران که در آن، سهام شرکت ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت خرید و فروش می شود.

۲- فرابورس ایران که در آنجا هم سهام شرکت هایی که بنا به دلایلی موفق به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نمی شوند، مورد داد و ستد قرار می گیرد.

۳- بورس کالای ایران که در آن، انواع کالاها مانند محصولات پتروشیمی، فلزات، محصولات کشاورزی و … خرید و فروش می شود.

۴- بورس انرژی که به تازگی تاسیس شده و قرار است در آن، حامل های انرژی با محوریت برق، به عنوان یکی از مهمترین حامل های انرژی، خرید و فروش شود.

مجله بورس جهان

همشهری آنلاین: اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام کمپانی هند شرقی هلند پدیدار شد.به همین نحو، شرکت کمپانی هند شرقی هلند اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد.

این شرکت به مرحله‌ای رسیده بود که می‌بایست در امور اقتصادی خود تغییر ساختار دهد و با اقدام به عرضه عمومی، در حقیقت در زمان خود به اقدامی انقلابی دست زد.

بورس آمستردام در سپتامبر ۱۶۰۲، شش ماه پس از تشکیل شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» تأسیس شد. شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» از سلسله عواملی برای نیل به موفقیت برخوردار بود: ۵۰ هزار نفر کارمند غیر نظامی با ارتش خصوصی مشتمل بر ۴۰ ناوجنگی، ۳۰ منشا پیدایش شاخص نزدک نفر ملوان و ۱۰ هزار خدمه و البته گردش فزاینده سود. کل کشور هلند تجدید حیات یافت.

این شرکت با وجود بازاری برای سهام و اوراق قرضه خود، احتمالاً قویترین اقتصاد در تاریخ جهان را داشته است. به نظر می‌رسد که شرکتی با ارتش و ناو جنگی خصوصی هیچگاه در آینده در هیچ بازاری پدیدار نشود.

کلید موفقیت این شرکت در حقیقت حضور «عموم» در مالکیت آن بوده است. این امر انباشتن ۵/۶ میلیون گیلدر (واحد پیشین پول هلند) را برای آن شرکت به ارمغان آورد.

همچنین بورس باعث شد تا شرکت بتواند برای رفع نیارهای کوتاه مدت خود، اوراق قرضه منتشر کند. به این ترتیب، اولین بورس اوراق بهادار، محکی بود برای کاپیتالیسم مدرن. تاریخچه شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» در حقیقت ماکتی از آنچه بر سر شرکت‌های پذیرفته در بورس می‌آید، بود:

IPO شرکت، شاهد ۱۵ درصد رشد در قیمت عرضه بود، در حقیقت اولین فرصتی در تاریخ برای سهامداران که بتوانند از IPO منتفع گردند.

سهامداران بلند مدت نیز سود سرشاری از محل سرمایه‌گذاری به دست آوردند، به گونه‌ای که ۲۰ سال بعد، قیمت سهام آن ۳۰۰ درصد رشد یافت. ممکن است که بازده چشمگیری به نظر نرسد، اما میانگین سود سالانه شرکت، ۱۸ درصد بود. واضح است که سرمایه‌گذاران در آن زمان به دنبال درآمد بیشتر بودند.

در آن زمان، P/ E ابداع نشده بود و گر چه حساب‌های واقعی شرکت در آن زمان شفاف نبود، اما P/ E این شرکت بسیار پایین و نزدیک به یک بود. ۴ سال پس از تأسیس، شرکت رکورد تخصیص سود به میزان ۷۵ درصد را از خود بجا گذاشت.

اما، هیأت اجرایی شرکت بعداً تحت فشار گرفت و از تمام اهرم و ابزار مهندسی مالی جهت ادامه روند حفظ بازده و سهامداران استفاده نمود. پرداخت سود نقدی به طور چشمگیری جای خود را به اوراق قرضه داد، حتی ادویه‌هایی نظیر فلفل جایگزین پرداخت نقدی گردید.

سپس اولین نشانه‌های «حباب قیمتی» در تاریخ پدیدار شد.

این دوره، ارزش سهام تحت تأثیر دادوستد ابزار آتی به حد انفجار رسید و قیمت سهام شرکت به ۱۲۰۰ درصد نرخ اولیه آن افزایش یافت. در اواخر قرن ۱۸، یعنی نزدیک به ۲۰۰ سال بعد از شروع فعالیت شرکت، نشانه‌های سقوط آن پدیدار گردید.

این شرکت با بدهی ۱۱۰ میلیون گیلدری در موقعیتی قرار گرفت که تنها سهامداران شرکت «انرون» می‌نوانند آنرا درک کنند. دولت هلند وارد ماجرا شد و بدهی‌های آنرا برعهده گرفت. در حالی که تاریخ این شرکت روبه زوال گذاشت، تاریخچه بورس‌های اوراق بهادار اما تازه در ابتدای راه قرار داشت.

در سال ۱۶۹۸، فهرستی از نرخ سهام و کالا توسط شخصی در قهوه خانه‌ای در لندن منتشر شد. داد و ستد در لندن آغاز شده بود و کارگزاران دریافتند که باید هرچه زودتر از «بورس سلطنتی» - مرکز تجارت لندن- خارج شوند. بورس سلطنتی مرکز داد و ستد اقلام فیزیکی یعنی کالاهایی که از بندر (لنگرگاه لندن) وارد می‌شد، بود، اما طبیعی است که به دلیل روند رو به رشد حجم قراردادها و نیز پول در گردش، نیاز به «سهام» امری اجتناب ناپذیر تلقی گردید.

بعداز خروج از بورس سلطنتی، کارگزاران به خیابان‌ها و قهوه خانه سرازیر شدند. عجیب اینکه در دوره مدرن، بورس سلطنتی اکنون به کلکسیونی از بوتیک‌ها تبدیل شده بود. این امر، پیروزی شیرینی برای بازاری که از حافظه بلند مدت برخوردار نبود، به شمار می‌رفت.

این «بورس اوراق بهادار به شکل آزاد» نزدیک به یک قرن تا سال ۱۷۷۳ ادامه یافت و از اولین نشانه‌های انقلاب صنعتی که اولین فراز و فرود مالی بریتانیا را به ارمغان آورد، و به نام «حباب دریای جنوب» شناخته شد - فراتر رفت.

۵۰ سال بعد، اولین بورس اوراق بهادار لندن به وجود آمد. جای تعجب نداشت که این بار هم این مکان در یک قهوه‌خانه و در طبقاتی در منطقه تجاری باشد. این بورس جدید اوراق بهادار لندن، نقش مهمی در انقلاب صنعتی بریتانیا ایفاد نمود و ماهیت «اوراق بهادار» در سطح اروپا و ایالات متحده فراگیر شد.

اما تا سال ۱۸۰۱ هیچگونه مقررات یا عضویت رسمی در بورس اوراق بهادار لندن مشاهده نشد. درحالی که بزرگترین گام‌های تغییر در تاریخ دنیا به وقوع می‌پیوست، هنوز تعدادی اعتقاد داشتند که خرید وفروش سهام امری غیر اخلاقی و شیطانی محسوب می‌شود.

هم زمان با انتشار فهرست ابزارهای مالی در قهوه‌خانه ای در لندن، کارگزاران سهام در زیر درختی در خیابان وال استریت نیویورک جهت دادوستد سهام، نشست ترتیب دادند. وال استریت، یک دیوار مستحکم در نیویورک بود که به هرعلتی توسط هلندیان بنا شده بود. در سال ۱۷۹۲، ۲۴ کارگزار سهام قراردادی را امضا نمودند که بعدها «هیأت سهام و بورس نیویورک» - شرکتی که بعدها به بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) تبدیل شد- جایگزین آن گردید.

قرار دادن «باتن وود(Buttonwood)» نه تنها پیدایش بورس اوراق بهادر نیویورک را باعث گردید بلکه شاهد انکار ناپذیری مبنی بر توسعه ایالات متحده و تبدیل آن به یک ابرقدرت اقتصادی محسوب شد. جالب است که وال استریت در کنار دیگر سمبل ایالات متحده یعنی آسمان‌خراش‌ها، به عنوان نماد قدرت و پول این کشور به شمار می‌رود.

امروزه نقش بورس‌های اوراق بهادار در اقتصاد جهان غیرقابل انکارند. شاید محققین نیز هیچگاه تصور نمی‌کردند که کاری که شرکتی در ۴۰۰ سال پیش ابداع نمود، سراسر دنیا را دربرگیرد.

پیدایش اولین بورس اوراق بهادار را می‌توان به تشکیل آن در انگلستان، فرانسه و هلند در قرن ۱۸ نسبت داد، در حالی که اقتصاد در ایالات کشور نوپای آمریکا به شدت تحت کنترل بریتانیا قرارداشت. تا اینکه اولین بازار حراج غیر رسمی در سال ۱۷۵۲ در نیویورک تأسیس و در سال ۱۷۹۲ با امضای قرارداد بین کارگزاران، بورس اوراق بهادار نیویورک رسماً معرفی گردید، نهادی که بی شک قلب اقتصاد جهان در آن می‌تپد.

آتش بزوس بر سهام آمازون

یکی از ثروتمندترین افراد جهان میزان قابل توجهی از سهام شرکت خود را فروخت. مدیرعامل آمازون، جف بزوس، در طول تنها یک هفته، بیش از ۴ میلیارد دلار از سهام این شرکت را فروخت که این عمل تا کنون توسط یک مدیر اجرایی بی‌سابقه بوده است. فعالان بازار سرمایه می

یکی از ثروتمندترین افراد جهان میزان قابل توجهی از سهام شرکت خود را فروخت. مدیرعامل آمازون، جف بزوس، در طول تنها یک هفته، بیش از ۴ میلیارد دلار از سهام این شرکت را فروخت که این عمل تا کنون توسط یک مدیر اجرایی بی‌سابقه بوده است. فعالان بازار سرمایه می دانند که عرضه شدید یا فروش کلان سهام یک شرکت موجب ریزش ارزش آن سهام می شود. به همین دلیل ارزش سهام آمازون روز گذشته 2148.68 شد. فروش سهام به صورت کلان آمازون از سوی بزوس، به طور حتم روند نزولی کاهش ارزش سهام این شرکت را به همراه خواهد داشت. از سویی دیگر به دنبال بزوس، بسیاری از سهامداران نیز سهام خود را خواهند فروخت که به کاهش ارزش سهام این شرکت دامن می زند.

ارزش سهام جف بزوس در آمازون، طی دهه گذشته به میزان اندکی کاهش یافت و همین مسئله سبب آغاز تغییرات شده است.

بر اساس پرونده‌های نظارتی، جف بزوس، مدیرعامل شرکت آمازون، به عنوان بخشی از برنامه معاملاتی از پیش تنظیم شده، بین ۳۱ ژانویه تا ۶ فوریه، ۲ میلیون سهم به ارزش ۴.۱ میلیارد در این شرکت را فروخت.

بر اساس شاخص میلیاردرهای بلومبرگ، این عمل، بزرگترین فروش سهام توسط یک مدیر اجرایی فقط در 7 روز است.

همچنین جان کوم، یکی از بنیان‌گذاران واتس‌اپ، در سال ۲۰۱۶، ۴ میلیارد دلار از سهام خود در شرکت فیس‌بوک را فروخت.

این امر موجب شد سهام آمازون طی روز گذشته نوسانات بسیاری داشته باشد. کمترین رقم سهام در روز گذشته 2148.68 دلار، بیشترین میزان آن 2150.08 دلار بود. سهام با 2148.68 دلار بسته شد.

موسس شرکت آمازون در سال ۲۰۱۸ ثروتمندترین مرد جهان شد و با ثروتی ۱۶۰ میلیارد دلاری خود در بالای جدول ثورتمندان نشریه فوربس نشست. بزوس به این ثروت به سلطه ۲۴ ساله بیل گیتس در این عنوان خاتمه داد و بالاتر از او قرار گرفت.

البته او در آبان ماه جاری قسمتی از ثروت خود را از دست داد که دلیل آن؛ از دست دادن یک چهارم سهام آمازون و دادن آن‌ها به همسرش مکنزی بزوس در اوایل سال جاری بود. مکنزی بزوس درخواست طلاق داد و دادگاه یک چهارم سهام شرکت آمازون را به عنوان بخشی از تسویه‌حساب طلاق آن‌ها از چنگ جف بزوس خارج کرد.

ارزش این سهام نزدیک به ۳۲.۷ میلیارد دلار بوده است. مکنزی بزوس یک شبه با دریافت این سهام، در فهرست ۲۰ ثروتمند برتر دنیا قرار گرفت.

با اینهمه جف بزوس در چارچوب روند طلاق از همسرش با او بر سر آینده این شرکت و امور مالی آن به توافق رسید.

بنا به این توافق جف بزوس حق رای خود در مورد ۱۴۳ میلیارد دلار سهام شرکت آمازون را حفظ می کند. در مقابل مک کنزی بزوس، همسر وی صاحب چهار درصد از سهم های آمازون شد.

مک کنزی بزوس براساس توافقی که با همسرش به دست آورده از سهم خود در روزنامه واشنگتن پست و شرکت «بلو اریجین» (Blue Origin) صرف نظر کرده است. ارزش سهامی که مک کنزی بزوس در شرکت آمازون در اختیار خواهد داشت ۳۶ میلیارد دلار تخمین زده می شود.

جف بزوس در سال ۱۹۹۸ و پس از عرضه عمومی سهام آمازون وارد فهرست ثروتمندترین مردان دنیا شد. در آن زمان ثروت موسس آمازون ۱.۶ میلیارد دلار بود. برای سال‌های طولانی، موسس مایکروسافت در صدر ثروتمندترین مردان دنیا قرار داشت و اکنون دوباره پولدارترین فرد در هستی است.

ولیعهد عربستان گوشی بزوس را هک کرد

اوایل بهمن ما بود که گاردین گزارشی درباره هک شدن موبایل بزوس توسط ولیعهد عربستان منتشر کرد. بر اساس این گزارش، جف بزوس قربانی یک عملیات هک از طریق واتس‌اپ شده که ظاهرا در این رابطه، ولیعهد عربستان محمد بن سلمان دست داشته است. این نفوذ در اوایل مه ۲۰۱۸ صورت گرفته؛ زمانی که بزوس یک پیام از طرف اکانت واتس‌اپ محمد بن سلمان دریافت کرده است. این پیام حاوی یک فایل ویدیویی بوده که سپس مشخص شده که یک بدافزار را پنهان کرده است و موفق شده مقادیر قابل توجهی از داده‌های گوشی جف بزوس را از این گجت خارج کند. این امر موجب نگرانی سهامداران آمازون شد. بسیاری بر این عقیده اند که سهام آمازون پس از انتشار این خبر متزلزل شده و دچار نوسانات شدید شد.

تاریخچه پیدایش آمازون

آمازون یک شرکت تجارت الکترونیک آمریکایی است، که در سال ۱۹۹۴ توسط جف بزوس، در شهر سیاتل، واشینگتن تاسیس شد.

این شرکت فعالیت خود را در سال ۱۹۹۵ با عنوان فروشگاه آنلاین کتاب آغاز کرد، سپس نسبت به فروش محصولات نو یا دست‌دوم از طریق اینترنت اقدام کرد. شرکت آمازون هم‌اکنون طیف گسترده‌ای از کالاها و محصولات را توزیع می‌کند و امروزه بزرگترین فروشگاه‌ اینترنتی جهان به شمار می‌آید.

جف بزوس بنیان‌گذار و مدیرعامل فعلی این شرکت با در اختیار داشتن ۱۷٪ از سهام و کپیتال گروپ با مالکیت ۶٪ از سهام آمازون، بزرگترین سهام‌داران آن محسوب می‌شوند. بخشی از سهام شرکت آمازون نیز در بازار بورس نزدک معامله می‌شود و بخشی از شاخص‌های اس اند پی ۵۰۰ و نزدک-۱۰۰ به‌شمار می‌آید. سایت های Alexa Internet، دیجیتال فتوگرافی رویو، گودریدز و بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها، متعلق به آمازون است.

از خانه واندر بورس تا پیمان درخت نارون

آنقدر دو واژه مهم اقتصادی بورس و شرکت سهامی به یکدیگر وابسته‌اند که پرداختن به پیشینه تاریخی بورس در دنیا، بدون اشاره‌ای مختصر به مفهوم و تاریخچه شرکت سهامی ممکن نخواهد بود.

در طول تاریخ تمدن، همواره بازرگانان به دنبال آن بودند تا ضرر و زیان‌های احتمالی ناشی از تجارت خود را کاهش دهند. در این زمینه، شراکت راه مناسبی بود که می‌توانست ریسک کسب و کار آنها را کاهش دهد چون با شریک‌‌شدن چند فرد در یک کسب و کار، سود و زیان‌های احتمالی آن کسب و کار بین شرکا تقسیم می‌شد. این تجربه، بتدریج به تشکیل شرکت‌های سهامی منجر شد. در این شرکت‌ها، هر یک از شرکا به نسبت سهمش در شرکت، در منافع یا ضررهای احتمالی شرکت هم سهیم می‌شد.

با این وصف، اولین شرکت سهامی در دنیا با نام موسکووی در سال 1553 میلادی، با مشارکت عده‌ای از تجار در روسیه ایجاد شد، ولی گسترش مبادلات تجاری در جهان، نیاز به سرمایه‌های بیشتـر و شرکای بیشتری را آشکار کرد. پیدا‌کردن شرکای متعدد برای سرمایه‌گذاری در یک کسب و کار، به مراکزی نیاز داشت که بتوانند بین دارندگان و متقاضیان سرمایه، ارتباط برقرار کنند. چنین مراکزی به نام بورس معروف شدند. در حقیقت شرکت‌ها با فروش سهام خود در بورس، سرمایه‌گذاران و شرکای بیشتری را برای مشارکت در کسب و کار خود پیدا می‌کردند.

ولی واژه بورس هم مانند دیگر واژه‌های اقتصادی، دارای پیشینه‌ای تاریخی است. برای مثال واژه‌ بانک از آنجا پدید آمده بود که در اروپا افراد برای انجام مبادلات پولی خود روی نیمکت‌های میدان‌های قدیمی می‌نشستند و پول‌های خود را مبادله می‌کردند. از آنجا که لغت «بنک» در زبان ایتالیایی به معنی نیمکت است بعدها مراکزی که وظیفه‌ انجام مبادله‌های پولی را به عهده گرفتند به بانک معروف شدند.

قرن 15 میلادی

به عقیده اغلب پژوهشگران، تاریخچه پیدایش واژه بورس به قرن پانزدهم میلادی باز می‌گردد. در آن زمان، بازرگانان و کسبه‌ شهری به نام بروخه در شمال غربی بلژیک، در میدانی به نام «تر بورس» و در مقابل خانه‌ بزرگ زاده‌ای به نام واندر بورس جمع می‌شدند و خرید و فروش می‌کردند. از آن تاریخ به بعد، مکان‌هایی که مردم در آنجا خرید و فروش می‌کردند، به بورس معروف شدند. در عین حال برخی پژوهشگران دیگر هم معتقدند اولین بورس اوراق بهادار در سال 1460 میلادی در شهر آنورس درشمال بلژیک کلید خورده است.

شش قرن پیش، مکان‌های بورس از ضوابط و نظم خاصی برخوردار نبودند و هرکس می‌توانست در آنجا به فعالیت‌ بپردازد، اما به مرور زمان و رفته‌رفته، نظم و انضباط خاصی در این مکان‌ها حاکم شد، طوری که پس از مدتی، فقط صراف‌ها، بازرگانان و دلالان اجازه خرید و فروش در این مکان‌ها را پیدا کردند. در گذر زمان، تالارهای مسقف بورس شکل گرفت و بازرگانان که تا پیش از آن، در هوای آزاد خرید و فروش می‌کردند برای معامله به این تالارها ‌رفتند.

اولین بورس رسمی جهان

با این توصیف نخستین بورس اوراق بهادار جهان در اوایل قرن هفدهم میلادی در شهر آمستردام هلند تشکیل شد و کمپانی هند شرقی، اولین شرکتی بود که سهام خود را در آن عرضه کرد.

مدتی بعد از تشکیل این بورس، اولین نشانه‎های «حباب قیمتی» تاریخ، در همین بورس پدیدار شد. به طوری که ارزش سهام را تحت تأثیر قرار داد و قیمت سهام به حد انفجار رسید به طوری که قیمت سهام شرکت به 1200 درصد نرخ اولیه آن افزایش یافت. فعالیت‌های مرتبط با بورس در لندن هم از اوایل قرن هجدهم میلادی و در قهوه‌خانه‌ها شروع شد. این فعالیت‌ها در سال 1773 و با خرید ساختمان مستقل از سوی معامله‌گران وارد فصل جدیدی شد و سرانجام سوم مارس سال 1801، بورس لندن فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.

بورس نیویورک هم به عنوان سومین بورس بزرگ در تاریخ، فعالیت خود را در هفدهم می‌1792، با امضای قرار داد موسوم به «پیمان درخت نارون» آغاز کرد و در هشتم مارس 1817 با تنظیم اساسنامه، رسما شروع به کار کرد.

با شروع فعالیت بورس‌های بزرگ جهان، بتدریج دیگر کشورها نیز دارای بورس شدند تا آنجا که امروز کمتر کشوری است که صاحب بورس اوراق بهادار نباشد.

بورس‌های بزرگ دنیا

در کنار بانک مرکزی، در خیلی موارد بورس هر کشور، نمادی از اقتدار و توانمندی‌های اقتصادی آن کشور محسوب می‌شود. به همین دلیل، آشنایی اجمالی با بورس‌های مشهور جهان که در ادامه، ازآنها نام برده می‌شود خالی از لطف نیست.

بورس نیویورک، بزرگ‌ترین بورس جهان

بورس نیویورک (NYSE) با ارزش 18 تریلیون دلاری خود، بزرگ‌ترین و معتبرترین بازار سرمایه دنیا محسوب می‌شود طوری که آرزوی بزرگ بسیاری از شرکت‌ها این است که وارد این بورس شوند و در فهرست شرکت‌های پذیرفته شده آن قرار داشته باشند. شرکت‌ها با ورود به این بورس، از اعتبار و حیثیت ویژه‌ای برخوردار می‌شوند و به سرعت معروف و مشهور می‌شوند. شاخص اصلی اقتصادی بازار نیویورک، داوجونز نام دارد.

اما بورس نیویورک فعالیت خود را چگونه آغاز کرد. در هفدهم می‌1792، 24 کارگزار بازار سهام در خیابان وال‌استریت نیویورک و زیر درخت نارون دور هم جمع شدند و توافق‌نامه‌ای را امضا کردند که به توافق‌نامه «درخت‌نارون» مشهور شد. آنها در هشتم مارس 1817 با تنظیم اساسنامه، شروع به کار بورس نیویورک را رسمیت بخشیدند. وال‌استریت با جمع آوری مبالغی به عنوان ورودیه از دلالان و گسترش عملیات تقویت شد و به مجتمع تجاری عظیمی مبدل شد که بعد‌ها به عنوان بورس سهام نیویورک رسما به ثبت رسید. اکنون بورس نیویورک منبع تعیین قیمت 24 کالای مهم کشاورزی و معدنی دنیا اعم از طلا، نقره، نفت‌خام، گازوئیل، گندم، ذرت، جو، پشم، سویا، کنجاله، شکر، قهوه، سیب‌زمینی، مس، سرب، آلومینیوم و. محسوب می‌شود.

بورس نزدک

نزدک یک بازار بورس سهام بزرگ دیگر در آمریکاست. این بازار بزرگ‌ترین بازار معامله الکترونیک سهام در آمریکا به شمار می‌رود که با حضور بیش از ۳۲۰۰ شرکت در آن، بیشترین مقدار معامله سهام را نسبت به هر بازار بورس دیگری در جهان دارد. این بازار سال ۱۹۷۱ از سوی انجمن ملی معامله‌گران اوراق بهادار NASD پایه‌گذاری شد؛ اما آن بنیانگذاران در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱، خود را از این بازار بیرون کشیدند. شاخص این بورس هم نزدک 100 نام دارد. بورس نزدک، بزرگ‌ترین بازار معامله‌های کالاهای الکترونیک در جهان محسوب می‌شود. جالب است در نظر داشته باشیم در سایه چنین رقابتی، بیش از یک سوم کل جمعیت آمریکا سهامداران بورس هستند.

بورس لندن

بورس لندن (LSE) یکی از معتبرترین و در عین حال باسابقه‌ترین بورس‌های دنیا محسوب می‌شود که در لندن انگلیس واقع شده است. این بورس سال ۱۸۰۱ تأسیس شده و با دارا بودن فهرستی از شرکت‌های انگلیسی و غیر انگلیسی، از بزرگ‌ترین بورس‌های جهان به شمار می‌رود. بورس لندن بخشی از گروه بورس لندن است و ساختمان کنونی این بورس، در میدان پاترنوستر نزدیک کلیسای جامع سنت‌پل لندن قرار گرفته است. در بورس لندن، کالاهایی نظیر طلا، نقره، نفت‌خام، پلاتین، گازوئیل، کائوچو،‌ آلومینیوم، نیکل، روی، قلع، سرب و مس معامله می‌شود، طوری که قیمت این کالاها در سراسر دنیا عمدتا بر اساس قیمت موجود در بازار لندن تعیین می‌شود.

بورس توکیو

بورس توکیو یا به اختصار TSE در توکیوی ژاپن واقع شده‌است و سومین بازار بورس دنیا با ۲۲۹۲ شرکت فهرست شده و بازاری به ارزش 3.9 تریلیون دلار به حساب می‌آید. این بورس تا سال 1992 بزرگ‌ترین بازار سرمایه دنیا محسوب می‌شد. رونق این بازار از پویایی و ارتباط درونی بورس‌ها و بانک‌های ژاپنی‌ سرچشمه می‌گیرد. این بورس که 107 سهامدار دارد، بزرگ‌ترین سهامدار خود را شرکت مورگان استنلی آمریکا می‌بیند. شاخص بورس توکیو، نیکی نامیده می‌شود و در این بورس، بهای 24 کالای عمده‌ای که در بورس نیویورک هم مورد معامله قرار می‌گیرد ، تعیین می‌شود.