انواع بازار های بورس

فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟ ریسک کدام کمتر است؟

به دلیل افزایش علم و آگاهی در خصوص بازارهای مالی، اخیرا مفهوم بورس را زیاد از زبان دوست و آشنا می‌شنویم. همان‌طور که می‌دانید در بازار بورس، سهام‌ شرکت‌‌های بورسی خرید و فروش می‌شوند و شما با این معامله می‌توانید سرمایه خود را افزایش دهید. اما حدودا ۱۴ سال است که در کنار بازار بورس، بازار دیگری به نام فرابورس هم ایجاد شده است. این دو بازار با وجود شباهت‌های زیاد، با یک‌دیگر تفاوت هم دارند که دانستن این تفاوت‌ها به سرمایه‌گذاری بهتر شما در بازار سرمایه کمک زیادی می‌کند. ما به طور کامل مفهوم فرابورس و تفاوت‌‌هایش با بازار بورس را برایتان توضیح داده‌ایم. پس تا انتهای این مطلب از بلاگ لندو همراه ما باشید.

منظور از فرابورس چیست؟

پیش از آنکه به تعریف مفهوم فرابورس بپردازیم، اگر درباره بورس و سرمایه‌گذاری در آن اطلاعات دقیق و شفافی ندارید، بهتر است با مفاهیم اولیه بورس و مقدمات سرمایه‌گذاری در این بازار آشنا شوید. پس همین حالا وارد صفحه شروع سرمایه گذاری در بورس در مجله لندو شوید و مفصل در مورد آن بخوانید، سپس اطلاعاتتان را در حوزه بازار فرابورس افزایش دهید.

نام شرکت فرابورس از عبارت انگلیسی Over the Counter Market به معنی «خارج از بورس» گرفته شده است. این بازار که از سال ۸۷ به صورت رسمی کار خود را در ایران آغاز کرده است، تحت نظارت سازمان بورس فعالیت می‌کند و شما می‌توانید مانند بورس، سهام شرکت‌‌ها را در این بازار خرید و فروش کنید. بازار فرابورس به شرکت‌های متقاضی امکان می‌دهد که با ورود سریع‌تر به بازار سرمایه، از مزایای شرکت‌‌های پذیرفته شده در سازمان بورس و اوراق بهادار، بهره‌مند شوند. این بازار انواع مختلفی دارد که ما مفصل هرکدام را توضیح داده‌ایم.

لازم است بدانید که شرکت‌‌های حاضر در بورس به مراتب سخت‌تر و با نظارت بیشتری وارد این بازار می‌شوند. اما شرکت‌‌هایی که شرایط حضور در بازار بورس را ندارند، می‌‌توانند با حداقل شرایط و زمان بسیار کم، در فرابورس حاضر شوند و فعالیت کنند. به همین دلیل بورس تا حدودی، مقبولیت بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارد.

انواع بازارهای فرابورس کدامند؟

بازارهای موجود در فرابورس ۶ نوع هستند. برای اینکه سهام فرابورس را با اطمینان بیشتری بخرید و در این مورد اطلاعات کامل و کافی داشته باشید، لازم است این بازارها را همراه با شرایط خاص هر کدام، به تفکیک بشناسید. پس از خواندن ادامه مطلب غافل نشوید (ممنون می‌شویم اگر شناختی از بازار بورس و فرابورس و سرمایه‌گذاری در آن‌ها دارید، نظرتان را در کامنت‌‌های همین مطلب به اشتراک بگذارید).

بازار اول

شرکت‌های بازار اول با سخت‌گیری بیشتری پذیرش می‌شوند و اگر عملکرد نامطلوبی داشته باشند، به بازار دوم منتقل می‌شوند. حتی اگر ضعف بالا در عملکرد وجود داشته باشد، ممکن است شرکت به کلی از بازار اخراج شود. ریسک شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار کم‌تر از سایر بازارهای فرابورس است و دامنه نوسان روزانه آن‌ها ۱۰ درصد و بدون حجم مبناست. ویژگی‌های شرکت‌های موجود در این بازار به شرح زیر است:

• نباید زیان ساخته باشند
• حداقل ۱۰ درصد سهام ثبت شده آن‌ها شناور باشد
• حداقل ۲۴ ماه از بهره‌برداری آن‌ها گذشته باشد
• مدیرعامل و هیئت مدیره هیچ‌گونه سوء پیشینه نداشته باشند

بازار دوم

شرکت‌های این گروه در صورت کسب عملکرد قابل قبول و عالی، می‌توانند به بازار اول منتقل شوند. اما سخت‌گیری در این بازار کمتر از بازار اول است. معمولا شرکت‌های این بازار شرکت‌های کوچک و نوپا و زیان‌ده هستند که قصد تبدیل شدن از سهامی خاص به سهام عام را دارند و افزایش سرمایه هم در دستور کار آن‌ها قرار دارد. ویژگی‌های شرکت‌های بازار دوم به شرح زیر است:

• باید حداقل ۱۲ ماه از تاسیس آن‌ها گذشته باشد
• هیچ‌گونه پرونده یا شکایت مالی نداشته باشند
• حداقل ۵ درصد سهام ثبت شده آن‌ها شناور باشد
• میزان آخرین سرمایه ثبت‌ شده در شرکت به ۱۰۰ میلیون تومان رسیده باشد
• مدیرعامل و هیئت‌مدیره هیچ‌گونه سوء پیشینه نداشته باشند

بازار پایه

شروطی که در بازار اول و دوم گفته شد، در بازار پایه وجود ندارد چرا که نیازی به پذیرش شرکت‌ها در این بازار نیست. این بازار از سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز تشکیل شده است که به ترتیب از شرکت‌های کم‌ریسک به پرریسک دسته‌بندی شده‌اند. ویژگی‌های شرکت‌های بازار پایه به شرح زیر است:

• نوسان قیمتی در بازار زرد ۳ درصد، نارنجی ۲ درصد و قرمز ۱درصد است
• شرکت‌های بازار زرد درخواست پذیرش را ندارند و تنها به دلیل الزام قانونی باید در این بازار ثبت شوند
• شرکت‌های بازار نارنجی شرکت‌هایی هستند که نام آن‌ها در سازمان بورس ثبت‌ شده است اما فاقد شرایط لازم برای پذیرش هستند
• در نهایت شرکت‌هایی که پذیرش آن‌ها به دلیل از دست دادن شرایط لازم در بازار بورس و فرابورس لغو می‌شود، در بازار قرمز قرار می‌گیرند

بازار سوم

شرکت‌هایی که هیچ گونه شرایطی را برای پذیرش در فرابورس ندارند و تنها با انجام مراحل اداری عضو بازار می‌شوند، در این بازار قرار می‌گیرند. در این بازار شرکت‌هایی که حتی در مرحله تاسیس هستند، می‌توانند با پذیره‌نویسی اوراق بهادار اقدام به جذب سرمایه کنند.

بازار ابزارهای نوین مالی

کلیه ابزارهای مالی به جز سهام و حق تقدم سهام‌ها که به تایید شورای عالی بورس رسیده باشد، همچنین بنا بر اعلام این شورا مشمول ثبت یا معاف از ثبت سازمان باشد، می‌تواند در بازار ابزارهای نوین مالی پذیرش شود. از جمله اوراقی که در این بازار معامله می شود به شرح زیر است:

• اوراق مشارکت
• گواهی سرمایه‌گذاری
• صکوک که ویژگی‌های مشخص دارند
• اوراق مشارکت رهنی
• صندوق‌های زمین و ساختمان
• گواهی‌های سپرده بانکی
• و…

بازار شرکت های کوچک (SME)

شرکت فرابورس ایران با راه‌اندازی بازار سرمایه شرکت‌های کوچک و متوسط SME، امکان حضور شرکت‌های دانش‌بنیان را برای بهره‌برداری از مزایای مالی فراهم کرده‌ است. در این شرکت‌ها بیشتر عملکرد آتی آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد و عملیات مالی حال حاضر آن‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. حضور شرکت‌های کوچک و تامین مالی آن‌ها از بازارهای شرکت های SME باعث رشد و پیشرفت آن‌ها می‌شود.

پس با توجه به شناختی که از این بازارها در فرابورس دارید، احتمالا می‌دانید که سهام فرابورس را بخرید یا خیر! اما اگر هنوز برای سرمایه‌گذاری در فرابورس تردید دارید، اصلا نگران نباشید. چون ما از تفاوت‌های دو بازار بورس و فرابورس در ادامه صحبت کرده‌ایم و تقریبا کار شما را در مورد انتخاب یکی از این بازارهای سرمایه، راحت کرده‌ایم.

تفاوت بازار بورس و فرابورس چیست؟

با وجود شباهت‌های بازار بورس و فرابورس، تفاوت‌هایی هم میان این دو بازار سرمایه وجود دارد که برای خرید بهتر و معامله به صرفه تر لازم است این تفاوت‌‌ها را بشناسید. ضمن اینکه در چنین شرایطی قطعا می‌توانید هوشمندانه‌تر وارد بازار سرمایه و اصول سرمایه‌گذاری شوید.

• تقسیم‌بندی بازار: بازار بورس به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود که فرآیند این دو بازار کاملا به یکدیگر مرتبط است. یعنی اگر شرکتی در بازار اول عملکرد خوبی نداشته باشد به بازار دوم منتقل می‌شود و اگر شرکتی در بازار دوم عملکرد خوبی داشته باشد، به بازار اول منتقل می‌شود. در حالیکه فرابورس ایران ۵ بازار دارد و این مورد اولین تفاوت این دو بازار سرمایه است.
• پذیرش شرکت‌ها: شرایط پذیرش شرکت‌ها در سازمان بورس سخت‌تر است و نظارت بیشتری روی شرکت و عملکرد آن انجام می‌شود. درحالیکه شرکت‌های فرابورسی با شرایط آسان‌تر می‌توانند سهام خود را در این بازار عرضه کنند و از مزایای حضور در فرابورس بهره‌مند شوند.
• ساعت معامله: بازار بورس از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ (به جز تعطیلات رسمی) فعالیت می‌کند، اما ساعات کار فرابورس انعطاف‌پذیری بیشتری دارد.
• مالیات در فرابورس: شرکت‌های پذیرفته شده در بازار فرابورس از پرداخت ۱۰ درصد مالیات معاف هستند. ضمن اینکه صاحبان سهام در فرابورس، نسبت به سهام فرابورس خود در مجمع عمومی حق رای خواهند داشت.
• شفافیت قیمت‌ها: یکی از مزیت‌های موجود در بورس اوراق بهادار، شفافیت قیمت‌ها و نظارت سختگیرانه روی آن است. در حالیکه در فرابورس شرایط معاملات با نظر دو طرف قرارداد تعریف می‌شود و به همین دلیل از این عامل بی‌بهره است.

با توجه به مطالب فوق و آشنایی شما با ۵ مورد از تفاوت‌های بازار بورس و فرابورس، وقت آن است که در مورد ریسک صحبت کنیم. چرا که ریسک و سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، دو مقوله مرتبط هستند که برای سرمایه‌گذاری دلچسب‌تر و ضرر کم‌تر، بهتر است با مقوله ریسک درمورد هر دو بازار بیشتر آشنا شوید.

خوب است بدانید که می‌توانید همین حالا بهترین راه سرمایه‌گذاری در بورس را بشناسید و با انتخاب آن، فردی موفق در حوزه سرمایه‌گذاری باشید. پس با کلیک روی بهترین راه سرمایه گذاری در بورس وارد مقاله شوید و مفصل در مورد بهترین شیوه بخوانید.

انواع بازار بورس در ایران و ویژگی­ های آن­ ها چیست؟

انواع بازار بورس در ایران و ویژگی­ های آن­ ها چیست؟

تاریخچه پیدایش بورس در جهان به قرن پانزهم میلادی باز می ­گردد. داستان پیدایش بورس از این قرار بوده است که بازرگانان و کسبه شهری به نام «بورُوژ» در کشور بلژیک، در مقابل خانه بزرگ­زاده ­ای به نام «واندر بورس» جمع می­شدند و به خریدوفروش کالا می­پرداختند. بعدها همه مکان ­هایی که مردم دسته جمعی در آن خریدوفروش کالا انجام می­دادند به بورس معروف شد.

اما پیداش بورس در ایران تاریخچه­ قدیمی ندارد، ایده اولیه بورس ایران در سال 1315 مطرح شد اما چند دهه بعد و در سال 1345 لایحه قانون بورس به تصویب رسید.

انواع بازار بورس در ایران

هنگام تاسیس بورس در ایران فقط بورس اوراق بهادار به‌وجود آمد. هم­ اکنون نیز بهترین سرمایه گذاری در ایران برای افرادی که آشنایی کمی با بورس دارند همین بازار بورس اوراق بهادار است. همچنین با کمترین میزان سرمایه می­توان در این بازار سرمایه گذاری­ با سود بالا انجام داد اما به مرور زمان بازار بورس ایران به 4 دسته تقسیم شد.

1. بورس کالا
2. بورس اوراق بها­دار
3. بورس انرژی
4. فرا بورس

بورس کالا

بورس کالای ایران همان‌گونه که از نام آن پیدا است محل خریدوفروش کالا­های خام و فراوری نشده است. تاجران و سرمایه گذاران کالا­های خود را به بورس کالا عرضه می­کنند و پس از برسی و قیمت‌گذاری کارشناسان بورس، قیمت این کالا­ها تعیین می­شود.

پس از تعیین قیمت سهام این کالا­ها به بازار بورس عرضه می­شود. بورس کالا به‌دلیل نوسانات شدید قیمت به کسانی که اطلاعاتی از این بازار ندارند و اهل ریسک نیستند توصیه نمی­شود اما کسانی که اطلاعات و تجربه کافی در این بازار را دارند می­توانند با نوسان‌گیری در این بازار سود­های عالی کسب کنند.

بورس اوراق بهادار

بازار بورس اوراق بهادار بازاری است که در ان اوراق مشارکت، انواع بازار های بورس سهام، حق تقدم سهام و سایر اوراق بهادار معامله می­شود. بازار بورس اوراق بهادار ایران مکانی است که به‌طور دائمی و رسمی در یک مکان تشکیل می­شود. همچنین بازار بورس تهران دارای دو بازار اول و دوم است.

بورس انرژی

محلی که در آن حامل­ های انرژی دارایی پایه است. این باز ار در سال 1391 به‌وجود آمد و هدف این بازار ارائه قیمت منصفانه برای حامل­ های انرژی بود.

بازار بورس انرژی مرجعی برای قیمت‌گذاری حامل­ های انرژی در سطح منطقه است. دارایی ­ های قابل معامله در بازار بورس شامل: نفت، گاز و بنزین است.

همچنین دارایی­ های غیر فیزیکی مانند ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی و اوراق سلف موازی نیز در این بازار معامله می­شود. پس بازار بورس انرژی ایران دارای دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه است. عرضه کنندگان بخش فیزیکی بازار بورس انرژی ایران، پالایشگاه­ ها، شرکت­ های پتروشیمی و نیروگاه­ های کشور هستند.

در بازار انرژی فقط شرکت ­های عرضه کننده و اشخاص حقوقی اجازه خریدوفروش را دارند و اشخاص حقیقی نمی­توانند کد معاملاتی در بازار انرژی را دریافت کنند. انجام معامله و دریافت کد معاملاتی بورس انرژی شرایط خاص خود را دارد.

فرا بورس

بازار فرا بورس ایران بسیار مشابه بازار بورس اوراق بهادار است با این تفاوت که شرکت­ هایی در بازار فرابوس فعالیت دارند که نتوانسته ­اند وارد بورس اوراق بهادار شوند به‌طور کلی شرکت­ های پذیرفته شده در بازار فرا بورس شفافیت کمتری دارند و سودآوری آن‌ها اندک است. بازار فرا بورس شامل 5 بازار اصلی است:

این بازار شامل شرکت­ هایی است که طبق قوانین و دستورالعمل­ های بازار فرا بورس موفق به پذیرش در این بازار شده اند.

در این بازار معاملات شرکت­ های سهامی عام انجام می ­شود اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس منعطف­تر از بازار اول است.انواع بازار های بورس

در بازار سوم سهام شرک ت­ها به‌صورت عمده و بلوکی، حق تقدم سهام، پذیره نویسی سهام و انواع دیگر اوراق بهادار در این بازار معامله می­شود.

سهام شرکت­ های سهامی عام که نزد سازمان بورس اوراق بهادار ثبت شده‌اند اما امکان پذیرش در هیچ یک از سازمان­ های بورس و فرابورس را ندارند در این بازار عرضه می­­شود.

همه ابزار­های مالی به غیر از سهام و حق تقدم سهام مانند صکوک و انواع گواهی سرمایه گذاری در این بازار معامله می­شود.

انواع قراردادهایی که در بازار بورس ایران وجود دارد عبارت اند از:

قراردادی که در آن کالای مشخصی در زمان مشخصی و به مقدار معین بین دو طرف معامله می­شود. همچنین مبلغ قرارداد، زمان و مقدار آن هنگام عقد قرارداد تعیین می‌شود.

قراردادی که در آن کالا توسط خریدار دریافت می­گردد و مبلغ معامله توسط دو طرف مشخص شده و در زمان مشخص پرداخت آن انجام می­شود.

در این نوع قرار داد خریدار و فروشنده باهم توافق می­کنند که کالای مورد نظر را با قیمتی مشخص ودر همان لحظه معامله کنند.

در قراردادهای آتی فروشنده متعهد می­شود که در زمان مشخص مقدار مشخصی از کالای خریداری شده را به قیمت هنگام عقد قرارداد به خریدار تحویل دهد.

قرار­دادی که در آن بین فروشنده و خریدار زمانی برای تحویل کالا مشخص می­شود. همچنین قیمت و میزان کالا در زمان عقد قرارداد مشخص شده و توسط خریدار پرداخت می­شود.

قراردادهایی که به خریدار آن اختیار خرید یا فروش یک دارایی را تا زمان تعیین شده اعطا می­کند. به این معنا که فروشنده مجبور است که تا پیش از انقضای قرارداد و یا هر زمان که خریدار بخواهد مفاد قرار داد را اجرا کرده و دارایی معین شده را با قیمت معین شده به خریدار تحویل دهد.

• صندوق­ های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا

در این صندوق­ های سرمایه گذاری شما با هر مقدار از پول خود قادر خواهید بود که سهام سکه و طلا بخرید. مثلا به مقدار صد هزار تومان واحدهای سکه بخرید در حالی که به‌صورت فیزیکی شما نمی‌تواند این مقدار از سکه را بخرید.

گواهی سپرده ابزاری است که شخص دارنده این گواهی روی دارایی سرمایه گذاری شده مالکیت دارد و می­تواند سپرده خود را با یک قیمت توافقی به شخص دیگر بفروشد.

جمع بندی:

شما می ­توانید با توجه به میزان سرمایه و ریسکی که حاضر هستید برای سرمایه خود انجام دهید در یکی از انواع بازارهای بورس سرمایه گذاری کنید.

در این مقاله انواع بازار بورس و تاریخچه آن را مورد بررسی قرار دادیم تا بتوانید با انواع بازار های بورس مطالعه و مقایسه ان‌ها بهترین زمینه را برای سرمایه گذاری خود انتخاب کنید. ریسک سرمایه گذاری در بازارهای مختلف بورس متفاوت است اما همان‌طور که ذکر شد سرمایه گذاری آگاهانه در بازار بورس اوراق بهادار از ریسک بسیار کمتری نسبت به سایر بازارها است.

انواع بازارهای مالی و بورس های بین الملی در دنیا

هر بازاری که در آن خرید و فروش اوراق بهادار انجام شود بازار مالی ( Financial markets ) در سیستم های سرمایه داری بازارهای مالی جزئ شریان های اصلی اقتصاد است. بازار بورس یکی از انواع بازارهای مالی است که نقش پر رنگی در اقتصاد دارد.

بنابراین هر بازاری که در آن تجارت (خرید و فروش) اوراق بهادر (سندهای با ارزش) انجام شود یک بازار مالی محسوب می شود.

ماهیت بازارهای مالی

بازارهای مالی به ایجاد یک سیستم باز و منظم برای شرکت ها جهت دستیابی به سرمایه موجود در سطح بازار کمک می کند. به عبارت دیگر هدف یک بازار مالی جذب سرمایه و نقدینگی برای شرکت های تجاری است. همچنین به مشاغل اجازه می دهد ریسک خود را به واسطه حضور در این بازارها جبران کنند.

دو خصوصیت اصلی بازارهای مالی

شفافیت و عمومی بودن دو ویژگی این بازارها است، عمومی بودن یعنی شرایط برای جذب سرمایه های خرد به واسطه شفافیت وجود دارد. البته موضوع در سطح کلان از اعتبار بیشتری برخودار است.

در بازراهای مالی چه اتفاقی می افتد؟

انواع مختلفی از عملکردها در بازار مالی وجود دارد، برخی از توابع به شرح زیر است:

• تبدیل دارایی به پول نقد- یکی از اصلی ترین کارکردهای یک بازار مالی است.
• بازار مالی بواسطه نیروی عرضه و تقاضا قیمت اوراق بهادار را مشخص می کند بنابراین تعیین قیمت اوراق بهادرا یکی از وظایف بازار مالی است.
• بازار مالی بستری را در اختیار فروشنده و خریدار احتمالی قرار می دهد تا با یکدیگر تجارت کنند که این امر باعث صرفه جویی در وقت و انرژی می شود
• با کمک بازار مالی، سرمایه راکد به نیاز بازار پاسخ می دهد و باعث گردش سرمایه و افزایش بهروری می شود. برخی از افراد به پول نیاز دارند این در حالی است که برخی دیگر پول اضافی دارند و این سرمایه بیکار انواع بازار های بورس است.

نمونه ای از عملکرد یک بازار مالی

به عنوان مثال، آقای X، دارای 500 سهم از شرکت y می باشد. قیمت فعلی این سهم 50 دلار برای هر سهم است. اکنون به دلیل برخی فوریت ها، آقای X به بودجه نیاز دارد. او می تواند از فروش سهام خود در سهام این شرکت وجوه مورد نیاز را دریافت کند.

در این وضعیت همه چیز به عملکرد بازار بستگی دارد اگر تقاضا برای 500 سهام آقای X وجود داشته باشد بازار می تواند نقدینگی مورد نیاز X را تامین کند ولی اگر نقدینگی کافی نباشد X باید منظر سرمایه بماند یا سهام های خود را با ارزش کمتری به خریدارن ارئه دهد.

مزایای بازارهای مالی

بازارهای مالی (The advantage of financial markets) یا سرمایه سه مزیت مهم دارند که برای سرمایه گذاران، تاجران و شرکت ها دارای اهمیت فراوانی است.

• بازار مالی بستر مناسب و باز برای شرکت ها و سرمایه کافی برای تجارت و گسترش شرکت ها را فراهم می کند.
• بازار مالی سرمایه های سرگردان را به سمت خود می کشد و باعث جذب و جمع شدن سرمایه می شود.
• بازار مالی دو طرف یک معامله را در کوتاه ترین زمان ممکن و با در نظر گرفتن تمام شرایط به یک دیگر متصل می کند که این برای تجارت و اقتصاد عالی است.

معایب بازارهای مالی

محدودیت ها و اشکالات در عملکرد بازار مالی (Disadvantages of financial markets) شامل موارد زیر است.

• یکی از اهداف بازارهای مالی جذب سرمایه های سرگردان است اما عاقبت این سرمایه ها همیشه کمک به صنایع و شرکت ها نیست و برای کاهش تورم از بین می روند.

• ریسک تعریف نشده: برای فعالیت در بازار های مالی ریسک مشخصی وجود ندارد و تمام خطرات احتمالی بر عهده سرمایه گذار و تاجر است.

نتیجه

بنابراین می توان نتیجه گرفت که عملکرد بازار های مالی نقش مهمی در اقتصاد هر کشوری دارد. مبنای متفاوتی وجود دارد که بر اساس آن می توان بازار مالی را طبقه بندی کرد که شامل ماهیت، سررسید، زمان تحویل یا ساختار سازمانی است اما طبقه بندی هر چه که باشد، نقش بازار مالی همچنان یکسان و مهم است. این وسیله (بازارهای مالی) واسطه ای را فراهم می کند که پس انداز سرمایه گذاران بالقوه از طریق آن در اقتصاد به گردش در بیاید.

انواع بازارهای مالی در دنیا (Types of Financial Markets)

دسته بندی های مختلفی برای بازارهای مالی وجود دارد، بسته به سر رسید، دارایی های مالی و ساختار معاملاتی اوراق بهادار به دسته های مختلفی طبقه بندی می شوند. حال اینکه چه کسانی بخواهند خدمات مالی ارائه دهند خود بحث جدایی است.

بازار سهام (Stock Market)

این قلمرو شرکت های سهامی عام است. یک شرکت سهامی عام با انتشار سهام اقدام به افزایش سرمایه می کند.

با خرید هر سهام، خریدار، مالک سهم بخش کمی از شرکت است. به طور خلاصه، شرکت مالکیت خود را از طریق تجارت سهام توزیع می کند. به عبارت دیگر شرکتها سهام خود را لیست می کنند و توسط معامله گران و سرمایه گذاران خرید و فروش می شود به طوری که سهام بعداً در بین خریداران و فروشندگان مختلف در بازار ثانویه معامله می شود. سهام می تواند در بوس یا فرابورس (OTC) معامله شود، بیشتر معاملات سهام از طریق مبادلات تنظیم شده انجام می شود و نقش مهمی در اقتصاد به عنوان معیار سلامت دارد.

بازار اوراق قرضه (Bond Market)

بازار اوراق قرضه (Bond Market)، همچنین به عنوان بازار بدهی شناخته می شود و محل تجارت اوراق قرضه است.

(Bond Market) بازاری است که در آن سرمایه گذار برای مدت معین وام را با نرخ بهره از پیش تعیین شده می پذیرید. ممکن است شما یک اوراق قرضه را به عنوان توافق نامه بین وام دهنده و وام گیرنده در نظر بگیرید که حاوی جزئیات وام و پرداخت های آن است. اوراق قرضه توسط شرکت ها و دولت های مستقل برای تأمین مالی پروژه ها و … منتشر می شود.

به عنوان مثال برخی از دولت ها که با کسری بودجه روبرو هستند بخشی از اوارق بهادار خود را با نرخ بهره برای یک دوره مشخص در اختیار سرمایه گذاران می گذارند.

بازار پول (Money Market)

بازار پول شامل خرید و فروش حجم زیادی از محصولات بدهی بسیار کوتاه مدت، مانند ذخایر یک شبه یا اوراق تجاری است.

بازار پول به سرمایه گذاری در بدهی های بسیار کوتاه مدت اشاره دارد. در سطح عمده فروشی، معاملات گسترده بین موسسات و معامله گران را شامل می شود. در سطح خرده فروشی، شامل وجوه متقابل بازار پول است که توسط سرمایه گذاران جداگانه خریداری می شود. اکثر معاملات بازار پول، معاملات عمده فروشی است که بین موسسات مالی و شرکت ها انجام می شود.

بازار مشتقات (Derivatives Market)

همانطور که از نامش پیداست با معاملات ابزارهای مالی که از سایر دارایی ها مشتق شده است سر و کار دارد. این بازار از سطح پیچیدگی بالا برخوردار است که برای کسانی که در تجارت بی تجربه هستند، مناسب نیست. معاملاتی که تحت عنوان فارکس برای ما به عنوان ایرانی در حال حاضر در دسترس است مشتق شده از بازار فارکس است.

مشتقه بازاری است که در آن دو یا چند طرف معامله ارزش اوارق را با توجه به بازار اصلی معامله می کنند. بنابراین محصولات در بازارهای مشتقه صرفا ناشی از اوراق بهادار سایر ابزارها است. فی نفسه یک مشتق ارزشی ندارد. به جای معامله مستقیم سهام ، بازار مشتقات با قراردادهای آتی و اختیار معامله و سایر محصولات مالی پیشرفته معامله می شود. که ارزش خود را از ابزارهای اساسی مانند اوراق بهادار، کالاها، ارزها، نرخ بهره، شاخص های بازار و سهام به دست می آورد.

ارائه محصولات مختلف توسط بروکرها فارکس نیز به علت مشتق بودن بازاری است ارائه می دهند.

بازار فرابورس یا خارج از مرکز (Over The Counter Market)

بازار خارج از مرکز به مارکتی اشاره دارد که مبادلات آن بین دو طرف یک قرداد بدون واسطه انجام می شود.

بازار OTC یک بازار غیر متمرکز است به این معنی که هیچ مکان فیزیکی برای آن وجود ندارد و تمام معاملات به صورت الکترونیک انجام می شود. این بازارها دارای ابهامات بسیاری هستند زیرا از پیچیدگی ها و نتظیمات متفاوت در ارائه خدمات بین شرکت های ارائه دهند برخودار است.

بازار ارز خارجی (Foreign Exchange)

بازار تبادل ارزهای خارجی یا به اختصار فارکس که شامل خرید و فروش جفت ارزهای مختلف است را Foreign Exchange می گویند. فارکس بزرگترین بازار از نظر حجم مبادلات است و در آخرین نظر سنجی بانک تسویه حساب های بین الملی حجم مبادلات روزانه در این بازار به عدد 6.6 تریلیون دلار اعلام شد.

بازار کالا (Commodity Market)

بازار کالا که به تجارت محصولات اولیه می پردازد. این بازار یا فیزیکی یا مجازی است. نمونه آن هیات تجاری شیکاگو CBOT است که یک قرن قدمت دارد.
در این نوع بازار، کالاها به کالاهای نرم و سخت طبقه بندی می شوند. سخت شامل منابع طبیعی مانند طلا و نفت است و کالاهای نرم در برگیرند محصولات کشاورزی مثل گندم، شکر، قهوه و غیره هستند.

ارزهای رمزنگاری شده (Cryptocurrency Markets)

اقتصاد دنیا در چند سال گذشته شاهد ظهور رمز ارزها به عنوان بخش جدیدی از بازار ها بوده است. این دارایی ها به صورت غیر متمرکز و برپایه فناوری بلاک چین هستند.
ویژگی بارز ارزهای رمزنگاری شده این است که عموماً توسط هیچ مرجع مرکزی صادر نمی شوند و از لحاظ نظری آنها را از دخالت یا دستکاری دولت ها مصون می دارد.

بازار مالی چیست؟ انواع بازارهای مالی

همانطور که از نام آن مشخص است، بازارهای مالی مکانی برای مبادله یک دارایی مثل سهام، اوراق قرضه، ارز و ابزارهای مشتقه میباشد. این بازارها را با نام های مختلفی مثل بازار بورس و یا بازار سرمایه نیز میشناسند. اما در هر حال تمام این بازارها به یک مفهوم هستند.

به بیان ساده، بیزنس ها و سرمایه گذاران میتوانند از طریق بازارهای مالی، بیزنس خود را رشد دهند و به سود برسند.

برای اینکه دقیق انواع بازار های بورس تر این موضوع را بررسی کنیم، یک بانک را تصور کنید که در آنجا حساب پس انداز باز میکنیم. بانک میتواند از پول ما و سایر مشتریان استفاده کند و آن را به سرمایه گذاران و صاحبان مشاغل وام بدهد(در ازاء بهره).

افرادی که در بانک پس انداز میکنند، بهره دریافت میکنند و سرمایه آنها رشد میکند. بنابراین در اینجا بانک بعنوان یک بازار مالی عمل میکند که عملکرد آن به نفع وام دهنده و وام گیرنده میباشد.

انواع بازارهای مالی:

بازارهای مالی انواع مختلفی دارند و در هر کشور، یک نوع بازار مالی در اندازه متفاوت وجود دارد. بعضی از بازارها کوچک هستند اما بعضی از بازارها بزرگ میباشند و در سطح بین المللی شناخته شده هستند مثل بورس نیویورک(NYSE). در بازار بورس نیویورک روزانه تریلیون دلار معامله میشود. در ادامه انواع بازارهای مالی را با جزئیات کامل بررسی میکنیم:

۱-بازار سهام:

در بازار سهام ، سهم یا بخشی از یک شرکت را خرید و فروش میکنیم. یعنی هر سهم از یک شرکت، قیمتی دارد و در صورتی که عملکرد شرکت خوب باشد، قیمت هر سهم آن نیز زیاد میشود و افرادی که سهام آن شرکت را خریداری کرده اند، سود میکنند.

براحتی میتوانیم سهام بخریم اما نکته مهم این است که در چه شرکتی سرمایه گذاری کنیم و چقدر از کل سرمایه را در آن وارد کنیم. برای بررسی وضعیت بازار سهام، میتوانیم انواع شاخص را نیز تحلیل کنیم.

بنابراین نحوه سرمایه گذاری و کسب سود در بازار سهام بدین صورت است که ما سهام یک شرکت را در قیمت پایین میخریم و بعد از اینکه قیمت آن بالا رفت، آن را میفروشیم و از تفاوت قیمت سود میکنیم.

۲-بازار اوراق قرضه:

دولت و شرکت ها میتوانند از بازار اوراق قرضه استفاده کنند تا یک پروژه یا سرمایه گذاری را تامین مالی کنیم. در این بازار سرمایه گذاران، اوراق قرضه را میخرند و بعد از مدت مقرر، اصل سرمایه بعلاوه بهره را دریافت میکنند.

۳-بازار کالا:

در بازار کالا، معامله گران و سرمایه گذاران به خرید و فروش کالاها و منابع طبیعی میپردازند مثل نفت، طلا… پس این نوع کالاها نیز یک بازار مختص به خود را دارند چون قیمت انها ثابت نمیباشد و نوسانات روزانه دارد.

۴- بازار مشتقه:

در این بازار قراردادها و ابزارهای مشتقه معامله میشود که ارزش آنها بر اساس دارایی مربوط به قرارداد میباشد. برای مثال قراردادهای آتی و مابه التفاوت(CFD) جزء ابزارهای مشتقه هستند یعنی یک دارایی مستقل و جدا نمیباشد و صرفا یک قرارداد هستند که بر اساس دارایی مورد نظر، قیمتگذاری میشوند. مثل CFD انس طلا یا بیت کوین که در بازار فارکس معامله میشود.

یعنی شما با خرید بیت کوین در بازار فارکس، میتوانید همانند خرید آن در صرافی سود کنید ولی با این تفاوت که CFD آن را معامله کرده اید و نه خود بیت کوین انواع بازار های بورس را!

انواع معاملات بازار بورس کالا

در این مطلب قصد داریم شما را با انواع معاملات بازار بورس کالا که شامل بازار فرعی، بازار کالاهای فیزیکی، بازار مشتقه و بازار مالی می‌شود، آشنا کنیم.

بسیاری از افراد درک روشنی از بازار بورس کالا ندارند و نمی‌دانند که بورس کالا چیست؟ در واقع بورس کالای ایران ( Iran Mercantile Exchange ) به داد و ستد نقد، نسیه و سلف انواع محصولات صنعتی و کشاورزی در ایران می‌پردازد و راه‌اندازی معاملات ابزارهای مشتقه و به ویژه قراردادهای آتی را در برنامه‌های پیش روی خود دارد.

بورس کالای ایران در راســتای تحقق اهداف خود توانســته است علاوه بر توســعه قراردادهای نقد، نسیه و ســلف در بازار فیزیکی، ابزارهای متنوع دیگری را برای محصــولات مختلف طراحی و به بهره برداری برساند. هر ابزار با ویژگی‌های منحصر به فردی که دارا می باشد نیازهای بخشی از فعالان اقتصادی را پوشش می‌دهد.

برای شروع یک سرمایه‌گذاری دقیق و مطمئن ، شناخت کامل بخش‌های مختلف بازار ضروری است. بازارهای بورس ایران متشکل از بورس اوراق بهادار (معاملات سهام و سایر اوراق بهادار)، بورس کالا و بورس انرژی است.

انواع معاملات بورس کالای ایران

معاملات بورس کالای ایران در حال حاضر در قالب چهار گروه زیر که هر کدام از این قالب‌ها دارای ابزارهای خاص خود هستند، در حال انجام می‌باشد.

1. بازار کالاهای فیزیکی

یکی از بازارهای بسیار مهم بورس کالا بازار فیزیکی آن است. ماهیت این بازار از حیث تحویل کالا شبیه به بازار سنتی است؛ البته با این تفاوت که قوانین و سازوکارهای مخصوص و مشخص خود را دارد. معاملات کالای فیزیکی در بورس کالای ایران به روش مزایده انجام می‌شود. مزایده یا حراج به نوعی از معامله گفته می‌شود که در ابتدا فروشنده حداقل قیمتی را که حاضر است کالای خود را بفروشد اعلام می‌کند. سپس خریداران در صورت تمایل، قیمتی بالاتر از قیمت نهایی را جهت خرید پیشنهاد می‌کنند. در نهایت کالا به پیشنهاد دهنده بالاترین قیمت فروخته می‌شود. در واقع حراج، سازوکاری برای دادوستد کالا بر پایه انطباق سفارش‌های خرید و فروش مشتریان با در نظر گرفتن اولویت قیمت و زمان است.

انواع قراردادهای مورد معامله در بازار فیزیکی:

• قرارداد نقدی: قراردادی است که طی آن پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله انجام می‌شود.
• قرارداد نسیه: قراردادی است که طی آن کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید پرداخت می‌گردد.
• قرارداد سلف: قراردادی است که طی آن کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله پرداخت می‌گردد.

معاملات در بازار فیزیکی در دو رینگ داخلی و صادراتی صورت می پذیرد.

• رینگ داخلی عبارت است از جلسه معاملاتی بورس برای معامله کالاهایی که مقصد آن‌ها صرفاً بازار هدف داخل ایران است.
• رینگ صادراتی عبارت است از جلسه معاملاتی بورس برای معامله کالاهایی که مقصد آن‌ها صرفاً بازار هدف بین‌المللی است.

2. بازار فرعی

در این بازار کالاهایی که به دلایلی نظیر عدم تداوم عرضه، نیاز به بازدید حضوری کالا جهت احراز کمیت و یا کیفیت توسط متقاضی خرید، قابل اتکا نبودن نرخ کشف شده در بورس به واسطه سهم پایین معامله در بورس نسبت به کل بازار محصول و درخواست تسویه خارج از پایاپای معامله توسط عرضه‌کننده امکان‌پذیرش و معامله در بازار فیزیکی را ندارند قابل پذیرش و معامله می‌باشد و همانند بازار فیزیکی امکان معامله انواع قراردادها در دو رینگ داخلی و صادراتی بر روی سه دسته محصولات صنعتی و معدنی، فراورده‌های نفتی و پتروشیمی و محصولات کشاورزی وجود دارد.

یا به بیانی ساده‌تر، کالاهایی که امکان عرضه در بازار فرعی را دارند آن‌هایی هستند که معمولا شرایط عرضه در بازار فیزیکی را ندارند. برای مثال محصولاتی از قبیل: فولاد، ضایعات، پلیمر، شیمیایی، روی، مواد معدنی، سولفات، آهک، صنعتی، مس و اموال غیرمنقول، شامل املاک و مستقلات اداری تجاری مسکونی و اراضی کشاورزی.

3. بازار مشتقه

این بازار شامل معاملات قراردادهای آتی و اختیار معامله می‌باشد:

• قرارداد آتی: فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود، آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. مشخصات این قرارداد بر روی یک دارایی مشخص، یکسان می‌باشد و توسط بورس پیشنهاد و به تصویب هیئت پذیرش می‌رسد.
• قرارداد اختیار معامله: تفاوت این اوراق با معاملات آتی در این است که در قرارداد آتی دو طرف متعهد به خرید و فروش دارایی در سررسید هستند اما در این اوراق یک نفر متعهد است (فروشنده اختیار که پول آن را گرفته‌است) و دیگری انواع بازار های بورس دارای اختیار (خریدار اختیار که پول آن را به فروشنده داده است). فروشنده اوراق متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال (قیمت معین معامله در آینده که الان تعیین شده‌است) معامله کند. برای جلوگیری از امتناع فروشنده اختیار از انجام تعهدش، فروشنده مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس قرار می‌دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند. اوراق اختیار در بازار ثانویه قابل خرید و فروش می‌باشند. اوراق اختیار معامله می‌تواند به دو نوع اختیار فروش یا اختیارخرید تقسیم گردد. در اختیار خرید، خریدار حق خرید یک کالا را در آینده از فروشنده اختیار دارد و فروشنده اختیار متعهد است در صورت درخواست خریدار کالا را به قیمت توافق شده به او بفروشد. در اختیار فروش، خریدار حق فروش یک کالا را در آینده به فروشنده اختیار دارد و فروشنده اختیار متعهد است در صورت درخواست خریدار کالا را به قیمت توافق شده از او بخرد.

4. بازار مالی

• قرارداد سلف موازی استاندارد: فروشنده کالا در قالب این اوراق، همانند قرارداد سلف بهای کالایی را که در آینده تحویل خواهد داد، به صورت نقد دریافت می‌کند. این اوراق برخلاف قرارداد سلف، بازار ثانویه دارد و دارنده اوراق می‌تواند قبل از سررسید این اوراق را در بورس به فروش برساند.
• گواهی سپرده کالایی: گواهی سپرده کالایی ورقه بهاداری است که موید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالای سپرده شده به انبار پذیرش شده در بورس کالا است و پشتوانه آن قبض انبار صادر شده توسط انباردار است. انباردار پس از ارزیابی کمی و کیفی کالای مشتری برای وی قبض انبار صادر می‌نماید. مشتری با سپرده کردن این قبض نزد اتاق پایاپای، می‌تواند این گواهی سپرده کالایی را که به پشتوانه قبض انبار صادر می‌شود در بازار ثانویه معامله نماید. مالک گواهی در طول مهلت نگهداری کالا، هر زمان که خواست می‌تواند به انبار مراجعه و کالا را از انبار تحویل گیرد.
• صندوق سرمایه‌گذاری کالایی: صندوق کالایی با جذب سرمایه از طریق فروش واحدهای سرمایه‌گذاری، منابع جذب شده را بر روی اوراق‌بهادار مبتنی بر کالا سرمایه‌گذاری می‌کند. صندوق کالایی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر و تحمل هزینه‌های حمل و نقل، انبارداری و خسارت‌های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ها را خریداری نمایند. به عبارت دیگر، این صندوق‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از وجوه گردآوری شده خود را به سرمایه‌گذاری در کالایی خاص اختصاص می‌دهند و علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در آن کالای خاص اقدام به خرید واحدهای این صندوق‌ها می‌کنند.

ساختار کلی بازارهای بورس کالای ایران

به صورت کلی ساختار کلی بازارهای بورس ایران در 4 قالبی که عنوان شد دسته‌بندی می‌شوند. هر کدام از این بازارها مجموعه‌ای از محصولات و کالاهای خاصی را دربرداشته و متناسب آن هدف کلی و تعریف شده‌ای را دارا می‌باشند؛ که توضیح داده شد.

انواع محصولات معامله شده در بورس کالای ایران

آشنایی با اصول و ساختارهای اولیه بورس یقیناً یکی از ملزومات اولیه مشارکت فعالان حوزه اقتصادی در این بازار نوپا محسوب می‌شود. از این‌رو به جهت اهمیت آشنایی هرچه بیشتر شما با محصولات پذیرفته شده در بورس کالا اقدام به انتشار لیست مربوط به محصولات پذیرفته شده کردیم که به تفکیک در زیر می‌آید: