مفهوم دارایی پایه در قراردادهای آتی چیست؟
ابزارهای مشتقه (از جمله قراردادهای آتی) ابزاری هستند که قیمت و ارزش آن ها از یک نوع دارایی که اصطلاحاً به آن "دارایی پایه" می گویند، مشتق می شود.
معمولاً در بورس های کالایی دنیا، دارایی های مختلفی از جمله محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فراورده های نفتی و سایر محصولات به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی مطرح می شوند.
در حال حاضر در بورس کالای ایران سکه طلا و زعفران در قالب قرارداد آتی معامله می شوند. این درحالی است که در سال های اخیر قرارداد آتی بر روی دارایی های دیگری از جمله زیره سبز، کنجاله سویا، کاتد مس، شمش طلا نیز قابل معامله بوده است. احتمال افزایش دارایی های پایه از جمله قیر و محصولات دیگر نیز در آینده نزدیک وجود دارد.
در صورتی که دارایی مورد نظر در قرارداد، کالا باشد، لازم است که شرایط قابل قبول کالا توسط بورس تعیین شود. دلیل این امر آن است که کالاهای مختلف با شرایط کمی و کیفی متفاوت ممکن است، در بازار موجود باشد. به عنوان مثال در بورس کالای ایران و در مورد قراردهای آتی سکه باید نوع سکه، عیار و وزن آن و سایر موارد کاملاً مشخص شود. در حال حاضر سکه مورد تایید بورس کالای ایران، سکه طلای تمام بهار آزادی طرح امام خمینی (ره) تعیین شده که براساس استاندارد بانک مرکزی با عیار 900 در هزار با وزن 8.133 گرم است.
اندازه قرارداد آتی
تمامی ویژگی های مورد نظر یک قرارداد آتی در قالب مستندی به نام مشخصات قرارداد آتی توسط بورس کالا به اطلاع عموم می رسد.یکی از ویژگی های اصلی یک قرارداد آتی، اندازه هر قرارداد است.
در قراردادهای آتی سکه، اندازه هر قرارداد توسط بورس تعیین می شود و سرمایه گذاران صرفاً می توانند مضرب های صحیحی از این مقدار را مورد معامله قرار دهند. در حال حاضر، اندازه قراردادهای آتی سکه طلا در بورس کالا، 10 عدد سکه طلای تمام بهار آزادی طرح امام خمینی( ضرب سال 1386) است.
به عبارتی سرمایه گذاران طی انجام خرید و یا فروش یک قرارداد آتی سکه، 10 سکه طلای تمام بهار خریداری نموده و یا به فروش می رسانند. باتوجه به اینکه هر قرارداد شامل 10 سکه است، بنابراین اگر یک سرمایه گذار قصد خرید یا فروش 50 سکه طلا را در معاملات آتی سکه داشته باشد، می بایست 5 قرارداد آتی سکه طلا خرید کرده یا به فروش برساند.
منظور از قیمت تسویه در قراردادهای آتی بازار بورس چیست؟
فعالیت در بازار بورس نیازمند دانش و سرمایه اولیه است.
در واقع شاید فعالیت بدون سرمایه و گاهی به اعتبار کارگزاری در بورس امکان‌پذیر باشد؛ اما بدون آشنایی با دانش تخصصی این بازار، میسر نیست.
بنابراین، هر سرمایه‌گذار برای حضور، فعالیت، کسب سود و بهره گرفتن از نوسانات قیمت، باید با فرآیندها، نهادها و اصطلاحات رایج و کاربردی بازار سرمایه آشنایی داشته باشد.
یکی از اصطلاحات رایج در فعالیت‌ها و خرید و فروش روزانه بازار بورس، تسویه معاملات است که آشنایی با مفهوم آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
در تعریف کلی، تسویه به زمانی گفته میشود که تمام مبلغ یا ارزش معامله به حساب فروشنده واریز شده باشد.
به این ترتیب، تسویه به صورت کاملاً مستقیم و با حضور 2 نفر اصلی انجام گرفته است؛ اما فرآیند تسویه در بازار بورس از فرآیند پیچیده‌تری برخوردار است و به دلیل حجم بالای معاملات روزانه در این بازار، به عوامل نظارتی و ارائه تضمین‌های مختلف نیاز دارد.
در ادامه این مقاله به بررسی مفهوم قیمت تسویه و تسویه روزانه در قراردادهای آتی بازار بورس می‌پردازیم؛ پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
قرارداد آتی (Futures Contract) چیست؟
قبل از اینکه درباره مفهوم تسویه صحبت کنیم، لازم است تا کمی با قراردادهای آتی آشنا شویم.
اگر بخواهیم قرارداد آتی را تعریف کنیم، در یک جمله می‌توان گفت: “قرارداد آتی، توافقی برای خرید یا فروش دارایی در زمانی مشخص در آینده و با قیمتی مشخص است”.
در واقع نوع دارایی و اندازه آن (کیلوگرم، تعداد و …)، زمان و مکان تحویل و قیمت آن معلوم است و توافق در زمان حال صورت می‌گیرد.
پیدایش قراردادهای آتی از طریق محصولات کشاورزی (مانند زعفران، پسته و زیره سبز) بوده است اما امروزه روی فلزات گران‌بها (طلا و نقره)، دارایی‌های مالی، کالا و غیره نیز تعریف شده است.
شما می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت بورس کالا به نشانی ime.co.ir، لیست قراردادهای آتی که در ایران مبادله میشوند را مشاهده کنید.
در این تصویر، لیست قراردادهای آتی نقره، سکه طلا، زعفران، پسته و بقیه کالاها با جزئیات هر قرارداد مشخص شده است.
به چند طریق می‌توانیم در معاملات آتی شرکت کنیم؟
در قراردادهای آتی دو موقعیت خرید و فروش وجود دارد.
زمانی که معامله‌گر انتظار افزایش قیمت دارایی را داشته باشد، می‌تواند وارد موقعیت خرید قرارداد آتی و زمانی که انتظار کاهش قیمت دارایی را داشته باشد، وارد موقعیت فروش قرارداد آتی شود.
بنابراین می‌توان گفت برخلاف سهم، که فقط در صورت افزایش قیمت برای ما سودآور است؛ در قرارداد آتی می‌توان در صورت برآورد کاهش قیمت دارایی مفهوم قرارداد آتی در آینده، وارد موقعیت فروش آن شده و سود خوبی به دست آورد. لازم به ذکر است در قرارداد آتی همواره یک طرف معامله سود و طرف مقابل به همان اندازه زیان می‌کند.
در معاملات آتی، چه تضمینی برای عمل به تعهدات وجود دارد؟
تا اینجا که درباره ماهیت کلی قراردادهای آتی صحبت کردیم، احتمالا این سوال برای شما پیش می‌آید: چه تضمینی وجود دارد که فردی که در قرارداد آتی زیان کرده به تعهدات خود عمل کند؟
لازم است بدانید که در اینجا نقش اصلی بازار بورس، ساماندهی قراردادها و معاملات است به گونه‌ای که نکول (عدم انجام تعهد) رخ ندهد.
برای این منظور حسابی به نام حساب ودیعه (Margin Account) وجود دارد. در ابتدای معامله لازم است هر دو طرف معامله، وجهی را به عنوان سپرده اولیه در حساب ودیعه خود بگذارند (معمولاً 20 درصد ارزش معامله).
با توجه به اینکه قیمت‌های مبنای تسویه روزانه (Settlement Price) و به تبع آن ارزش معاملات به صورت روزانه تغییر می‌کنند، وجه تضمین لازم نیز به صورت روزانه به‌روزرسانی میشود و سود یا زیان ناشی از قرارداد نیز به صورت روزانه محاسبه و در حساب ودیعه افراد منظور می‌گردد. به این مکانیزم، تسویه حساب روزانه یا Daily Settlement گفته میشود.
همچنین مفهومی به نام حداقل وجه تضمین (Maintenance Margin) وجود دارد که معمولاً 75 درصد وجه تضمین لازم است. اگر مقدار وجه تضمین به این مقدار برسد، به فرد هشدار داده میشود تا وجه خود را افزایش دهد.
برای اینکه بهتر متوجه این موضوع شوید، به یک مثال توجه کنید؛ فرض کنید فردی وارد موقعیت خرید یک قرارداد آتی بر روی طلا به اندازه 100 اونس و قیمت 1250 دلار به ازای هر اونس شود.
مقدار وجه تضمین اولیه 20 درصد ارزش معامله، یعنی 25000 دلار و حداقل وجه تضمین 75 درصد وجه تضمین لازم، یعنی 18750 دلار است. اگر حساب ودیعه فرد کمتر از 18750 دلار شود، به او هشدار داده میشود تا حساب خود را افزایش دهد.
قیمت تسویه در قراردادهای آتی به چه معناست؟
در واقع قراردادهای آتی توافقی میان خریدار و فروشنده است تا در تاریخ سررسید قرارداد، تعداد مشخصی کالا (سکه، نقره، زعفران و…) معامله شود.
طبیعی مفهوم قرارداد آتی است که از زمان عقد قرارداد تا زمان تسویه، قیمت‌ها دستخوش تغییرات فراوانی می شوند و با در نظر گرفتن خاصیت اهرمی، ممکن است یکی از طرفین قرارداد به دلیل متحمل شدن زیان بیش از حد، از انجام تعهدات خود سر باز زند.
به منظور جلوگیری از این اتفاق، در این نوع قراردادها عملیات تسویه و پایاپای به صورت روزانه توسط بورس انجام میشود.
به این ترتیب که در پایان هر روز معاملاتی، بر اساس فرمول مشخصی از قیمت معاملات انجام شده، قیمت تسویه محاسبه شده و سود و زیان کلیه معامله‌گران حاضر در معامله اعم از خریداران و فروشندگان، با توجه به قیمت تسویه آن روز به صورت روزانه محاسبه و به حساب‌شان واریز می گردد.
یعنی از حساب وجه تضمین معامله‌گرانی که متضرر شده‌اند برداشته و به حساب معامله‌گرانی که سود کرده‌اند واریز می شود؛ بدون نیاز به اجازه دارنده قرارداد.
بنابراین امکان این که یکی از طرفین قرارداد در زمان سررسید به تعهد خود عمل نکند وجود ندارد چون با تغییرات قیمت در هر روز سود یا زیان وی تسویه خواهد شد.
نحوه محاسبه قیمت تسویه
قیمت تسویه روزانه، میانگین قیمت معاملات انجام شده، طی نیم ساعت پایانی آخرین جلسه معاملاتی در طی آن روز است.
چنانچه حجم معاملات انجام شده در نیم ساعت پایانی کمتر از 20 درصد حجم معاملات آن روز باشد، قیمت تسویه بر اساس میانگین قیمت معاملات انجام شده طی 1 ساعت پایانی آخرین جلسه معاملاتی محاسبه می شود.
اگر حجم معاملات در یک ساعت پایانی کمتر از 20 درصد حجم کل معاملات آن روز باشد، محاسبه قیمت تسویه بر اساس میانگین کل قیمت معاملات انجام شده در آن روز محاسبه می شود.
خریدار بازار آتی، دارایی را با چه قیمتی تحویل می‌گیرد؟
تسویه قراردادهای آتی با قیمت تسویه روز آخر، سوالی را در ذهن معامله‌گران ایجاد می‌کند: اینکه چرا در روز تحویل، خریدار و فروشنده باید بر اساس قیمت تسویه و نه قیمت از قبل تعیین شده قراردادشان را تسویه کنند؟ در ادامه به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
همانطور که گفتیم، فلسفه شکل‌گیری قراردادهای آتی این است که خریدار و فروشنده بتوانند کالایی را برای آینده با قیمت مشخص معامله کنند.
در واقع خریداری که نگران گران شدن قیمت کالایی در آینده است و اکنون امکان خرید آن را ندارد، می‌تواند کالا را از طریق قراردادهای آتی با قیمتی که از الان مشخص می‌کند و بدون پرداخت کل ارزش قرارداد، خریداری کند.
از سوی دیگر، فروشندگانی که نگران کاهش قیمت کالا در آینده هستند، میتوانند با اخذ موقعیت فروش در قراردادهای آتی، قیمت فروش خود را برای آینده مشخص کنند. به این ترتیب خریدار و فروشنده، ریسک نوسانات قیمت را پوشش می‌دهند.
به عنوان مثال، اگر معامله‌گری در بازار آتی، یک موقعیت خرید با قیمت 14000 تومان در قرارداد زعفران تحویل دی اخذ کند، یعنی قیمت خرید زعفران را برای دی ماه از الان روی قیمت 14000 تومان مشخص و تثبیت کرده است.
در نتیجه در صورت رشد قیمت‌ها در دی ماه، وی هر گرم زعفران را با قیمت اخذ موقعیت خرید (14000 تومان) تحویل می‌گیرد. با این حال اگر قیمت تسویه قرارداد زعفران دی ماه در روز تحویل برابر با 16000 تومان شود، خریدار هنگام تسویه قرارداد خود، باید به ازای هر گرم زعفران 2000 تومان بیشتر از قیمت اخذ موقعیت خرید پرداخت کند.
دقیقا این اختلاف قیمت 2000 تومانی به ازای هر گرم زعفران، محل ایجاد شبهه در ذهن معامله‌گران است. این اختلاف قیمت بین قیمت خرید قرارداد آتی و قیمت تسویه روز آخر، ناشی از تعدیلات روزانه حساب عملیاتی است.
در واقع اختلاف قیمت مذکور در قالب سود در نتیجه تسویه حساب روزانه، به حساب عملیاتی خریدار واریز شده است و در روز سررسید، این سودها از حساب خریدار به حساب فروشنده بازگرداننده میشود. به این ترتیب قیمت خرید هر گرم زعفران برای خریدار همان 14000 تومان میشود.
در ادامه نحوه عملکرد تسویه حساب روزانه را با یک مثال بررسی می‌کنیم.
تسویه حساب روزانه چگونه انجام میشود؟
همانطور قبل‌تر هم گفتیم؛ در بازار آتی، به دلیل ماهیت تعهدی قرارداد، از خریدار و فروشنده مبلغی تحت عنوان وجه تضمین دریافت شده و در حساب عملیاتی بلوکه میشود.
برای اطمینان از انجام تعهد هر دو طرف در روز سررسید، تسویه حساب روزانه از سوی بورس صورت می‌گیرد. در ادامه با ذکر یک مثال، تغییر و تحولات موجودی حساب عملیاتی بر اساس تسویه روزانه را شرح می‌دهیم.
فرض کنید یک مشتری، یک قرارداد آتی زعفران به قیمت هر گرم 6000 تومان خریداری می‌کند. نحوه محاسبه سود و زیان او در طی سه روز بعدی به صورت زیر است (اندازه قرارداد آتی زعفران 100 گرم می‌باشد و برای سادگی کارمزد معاملات صفر فرض شده‌است).
قیمت تسویه در هر روز
نحوه محاسبه قیمت تسویه در 3 روز
سخن پایانی
قراردادهای آتی جهت پوشش نوسانات قیمتی در بازار بورس ایجاد شده‌اند.
در واقع در این نوع معاملات، خریداران و فروشندگان واقعی برای پوشش ریسک نوسانات قیمت و مشخص کردن قیمت خرید یا فروش دارایی در آینده، اقدام به معامله در بازار قراردادهای آتی می‌کنند.
در این قراردادها، موضوعی به نام قیمت تسویه وجود دارد که از آن برای ایجاد اعتماد بین طرفین معامله استفاده میشود. در این مقاله از مجله بورسینس، به بررسی این مفهوم و ذکر مثال‌های جهت ساده‌سازی مطلب پرداختیم. امیدواریم که این مقاله مورد توجه شما قرار گیرد.
قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
قرارداد آتی یا فوروارد چیست؟
قراردادهای آتی قراردادهایی هستند که در تاریخ آتی تسویه می شوند، آنها از طریق بورس معامله نمی شوند. قراردادهای آتی دارای مشتقه فرابورس هستند و قبل از انقضا قابل خروج نیستند. این قراردادها می توانند به صورت فیزیکی تحویل داده شوند و یا می توان آنها را به صورت نقدی تسویه کرد.
بیشتر بدانید: انواع قرارداد در بازار فارکس
قراردادهای فوروارد یا آتی چیست؟
بازارهای مالی پر از واژگان و اصطلاحاتی است که برای اینکه در بازارهای مالی عملکرد بهتری داشته باشید باید با این دست از عناوین آشنا باشید. در بازارهای مالی انواعی مختلفی از قرار دادها وجود دارد یک نوع آن قرارداد آتی و یا فوروارد می‌باشد که در زبان انگلیسی به آن Forward Exchange Contract یا به اختصار به آن FEC می‌گویند. در این قرارداد فروشنده متعهد میشود که در یک تاریخ مشخص در آینده کالایی معلوم را با حجم و قیمتی که از قبل تعیین شده است بفروشد، پس فارغ از قیمت کالا در آینده، قیمتی که در قرارداد درج شده است اهمیت دارد.
خریدار هم همین تعهد را دارد ولی در سمت دیگر، یعنی تعهد می‌دهد که آن کالا را در آن تاریخ از فروشنده بخرد، در واقع این نوع قرار داد برای پوشش یا محافظت از خطرات احتمالی و غیر منتظره مثل برگشت قیمت بر خلاف انتظارات سرمایه گذاران، برای هر دو طرف می باشد.
در قرارداد آتی می‌توانید کالایی را که اکنون مالک آن نیستید بفروشید، یعنی شما کالایی را در حال حاضر ندارید، ولی تعهد می‌دهید که آن را در آینده به خریدار تحویل بدهید.
مثالی از یک قرارداد فوروارد
اجازه دهید این مفهوم را با کمک یک مثال ساده بیشتر درک کنیم، فرض کنید دو طرف درگیر هستند.
یکی تولید کننده طراح جواهرات نقره ای است و طرف دیگر واردکننده نقره است و به صورت عمده به جواهر فروشی ها می فروشد.
بطور مثال قیمت فعلی 1 کیلوگرم نقره 650$ است و وارد کننده قراردادی را برای خرید 50 کیلوگرم نقره دو ماه دیگر منعقد می کند، که مبنای این معامله قیمت توافقی نقره در حال حاضر است، بنابراین وارد کننده طلا و جواهر باید 32,500$به تولید کننده بابت50 کیلوگرم نقره در پایان قرار داد به تولید کننده پرداخت کند.
پیشنهاد مطالعه: فارکس
به طور خلاصه، پس از دو ماه، هر دو طرف قرارداد بدون توجه به قیمت نقره در آن زمان، باید به توافق خود عمل کنند.
چرا هر دو طرف قرارداد را منعقد می کنند؟
با توجه به شرایط فوق، خریدار نقره معتقد است که قیمت در آینده افزایش خواهد یافت و می خواهد قیمت ها را قفل کند تا از افزایش قیمت در آینده بهره مند شود، از سوی دیگر، فروشنده نقره معتقد است که قیمت به احتمال زیاد در آینده کاهش می یابد و می‌خواهد از قیمت فعلی قفل شده بهره مند شود.
هر دو طرف درگیر در این معامله نظرات مخالفی دارند و از این رو برای بیان نظرات خود قراردادی منعقد می کنند.
پیشنهاد ویژه: استراتژی فارکس
نتایج احتمالی قرارداد فوروارد
احتمال اول: اگر قیمت نقره در آینده افزایش یابد، وارد کننده نقره سود خواهد برد و تولید کننده ضرر می کند، اگر قیمت نقره به کیلویی 700$ افزایش یابد، بنابراین ما به التفاوت قیمت فعلی با قیمت درج شده در قرداد کیلویی 50$ است که در مجموع اختلاف کل قرار داد 2500$ است که این میزان سود وارد کننده نقره بوده و در مقابل مقدار ضرر تولید کننده نقره نیز می باشد.
احتمال دوم: اگر قیمت نقره در آینده کاهش یابد، تولید کننده سود خواهند برد و وارد کننده جواهرات ضرر خواهد کرد، به عنوان مثال، اگر قیمت نقره بعد از 2 ماه به کیلویی 550$ کاهش یابد بنابراین ما به التفاوت قیمت فعلی با قیمت درج شده در قرداد کیلویی 100$ است که در مجموع اختلاف کل این قرار داد 5000$ است که این میزان سود تولید کننده نقره بوده و در مقابل میزان ضرر وارد کننده نقره نیز می باشد .
احتمال سوم: آن است که قیمت هر کیلو نقره در لحظه سر رسید قرار داد تغییری نکرده و ثابت باشد در این صورت، هیچ یک از طرفین متحمل ضرر از این قرارداد نمی شوند.
مشاهده بیشتر: سرمایه گذاری در فارکس
ریسک های مرتبط در هنگام معامله قراردادهای آتی
در زیر برخی از خطرات مرتبط با معاملات قراردادهای فوروارد آورده شده است.
ریسک نقدینگی: از نظر تئوری، طرفین با دیدگاه های مخالف وارد معامله آتی می شوند، اما در واقعیت، یافتن دو طرف با دیدگاه مخالف و مایل به ورود به معامله آتی دشوار است، بنابراین طرف‌های درگیر باید به بانک سرمایه‌گذاری مراجعه کنند و بانک سرمایه‌گذاری نیز به نوبه خود طرف‌هایی را که مایل به ورود به قرارداد آتی هستند، جستجو کند.
ریسک هزینه: هزینه عامل مهمی در قرارداد آینده است، از آنجایی که بانک‌های سرمایه‌گذاری درگیر یافتن طرف‌هایی برای انعقاد قرارداد آتی هستند، هزینه‌هایی مانند کارمزد دارند، بنابراین حتی اگر قیمت به نفع یکی از طرفین باشد، آنها تنها پس از دریافت هزینه (کارمزد به بانک سرمایه گذاری) سود واقعی می کنند.
ریسک پیش‌فرض: در صورتی که طرف بازنده پس از انقضا به طرف مقابل پرداخت نکند، ریسک پیش‌فرض بسیار زیاد است.
ریسک مقررات: هیچ چارچوب نظارتی در رابطه با قراردادهای آتی وجود ندارد، آنها با رضایت متقابل طرفین مایل وارد می شوند، بنابراین وضعیت بی قانونی وجود دارد و در آنجا است که احتمال تخطی نیز افزایش می یابد
غیر قابل خروج قبل از انقضا: مثلاً در نیمه راه تماس، اگر دیدگاه یکی از طرفین معکوس شود، هیچ راهی برای خروج از قرارداد قبل از انقضا وجود ندارد، هیچ شرطی برای توقیف وجود ندارد. تنها گزینه‌ای که آنها دارند این است که وارد توافق دیگری شوند که باز هم فرآیندی خسته کننده و هزینه بر است.
مقایسه قرارداد های فوروارد و قرارداد های فیوچرز
قرارداد آتی و فیوچرز هردو در واقع یک توافق بین خرید یا فروش یک کالا در آینده با قیمت معین است، اما تفاوت‌هایی نیز بین این دو وجود دارد. یک فیوچرز در بازار بورس معامله میشود ولی قرار داد آتی خارج از بورس معامله میشود در قرار داد آتی یک پیمان و تعهد بین وطرف خریدار و فروشنده است و با استانداردهای بورس مطابقت ندارد. در قرار داد فوروارد یک تاریخ تحویل قطعی و ساده وجود دارد ولی در قرارداد فیوچرز امکان تحویل در بازه های مختلف زمانی وجود دارد و از آنجا که بازار قرار دادهای فیوچرز یک باز با نقدینگی بسیار بالا هست سرمایه گذاران هر زمان که بخواهند میتوانند ورود و خروج کنند و موضوع بعدی اینکه تسویه قرارداد فوروارد الزاما در پایان قرارداد صورت میپذیرد، در حالی که قرارداد فیوچرز به صورت روزانه تسویه می شود.
بیشتر بدانید: تفاوت فارکس و فیوچرز
جمع بندی نهایی
در این مقاله بصورت کلی با قراردادهای فوروارد یا آتی آشنا شدیم و مخاطبان آن به سه دسته تقسیم میشوند
دسته اول: تولیدکننده‌ای که نگران قیمت و نوسان محصول در آینده است، وارد قراردادهای آتی میشود تا ریسک خود را در این حوزه پوشش دهد و کالای خود را با قیمتی مشخص برای سررسیدهای آینده، به نوعی پیش فروش می‌کند.
دسته دوم: خریداران کالا هستند که برای پوشش ریسک نوسانات قیمت در آینده، از امروز محصول مورد نیاز خود را با قیمتی مشخص و برای تحویل آینده پیش خرید می‌کنند.
دسته سوم : نوسان‌گیران هستند، این افراد از اختلاف قیمت رخ داده میان بازار نقد و بازار آتی محصول مورد نظر استفاده می‌کنند و با پیش‌بینی روند بازار در آینده و با هدف کسب سود، وارد قرارداد آتی می شوند که البته حضور این دسته از بازیگران نیز به افزایش عمق معاملات کمک شایانی می‌کند.
بیشتر بدانید: نوسان در فارکس
سوالات متداول
قرارداد آتی یا فوروارد چیست؟
توافق‌نامه‌ای میان خریدار و فروشنده که خارج از بازار بورس منعقد میشود، در این قرارداد حجم و اندازه و تاریخ تحویل به صورت کاملا توافقی و بر اساس نظرات طرفین مشخص میشود.
ویژگی های قرارداد آتی چیست؟
چون پیمان آتی خارج از بازار بورس منعقد میشود شبیه همان معاملات مرسومی است که در بازارهای سنتی وجود دارد، پس انعطاف‌پذیری آن بالاست ولی به دلیل همین مسئله قابلیت انتقال آن کم است، این مسئله باعث ریسک نقدشوندگی این قرارداد میشود.
کاربرد قرارداد آتی چیست؟
یکی تضمین قیمت و کالا در برابر نوسانات آینده و دیگری استفاده از آن برای نوسان گیری.
آشنایی با قراردادهای آتی
ابزار مالی مشتقه به ابزاری گفته می شود که ارزش آن از ارزش یک پدیده دیگر مشتق شده باشد. پدیده ای مثل کالا، اوراق بهادار، یک شاخص ، واحد پولی و . .ابزارهای مشتقه فراوانی وجود دارند اما معروفترین آنها، قراردادهای آتی (Future) و قراردادهای اختیار (Option) می باشد. ابزار مفهوم قرارداد آتی مشتقه جهت پوشش ریسک به کار می روند. پوشش ریسک در واقع کم کردن تاثیر و بالا بردن مقاومت در برابر نوسانات ارزش دارایی یا شاخصیست که مد نظر ما می باشد. برای روشن شدن این مطلب می توانید به مطلب « قراردادهای آتی ابزار پر ریسک یا کاهش ریسک؟ » در همین سایت مراجعه بفرمایید.
می گویند تاریخچه معاملات آتی به قرون وسطی بر می گردد. اما بعضی تحقیقات نشان می‌دهد که در یونان باستان نیز معاملاتی شبیه آنچه که امروز آتی می دانیم صورت می گرفته. اما در هر صورت اولین بار به طور نظام مند این معاملات در سال 1848 در بورس شیکاگو برای کالاهای کشاورزی انجام شد. ابتدا خریداران این نوع قرارداد خریداران واقعی بودند که می خواستند در آینده به خرید یا فروش کالا اقدام کنند. اما به زودی سفته بازان که معامله آن را پر سود دیدند وارد این بازار شدند و این بازار با سرعت رشد کرد.
قرارداد آتی چیست؟
برای توضیح قرار داد آتی معاملات را به چند بخش کلی تقسیم می کنیم:
معملات نقدی: کالا اکنون ارائه می شود، بهای آن نیز اکنون پرداخت می شود.
معاملات نسیه: کالا اکنون ارائه می شود، بهای آن بعدا پرداخت می شود.
معاملات سلف: کالا در آینده ارائه می شود، بهای آن اکنون پرداخت می شود.
معاملات آتی: کالا در آینده ارائه می شود، بهای آن نیز که اکنون یعنی در زمان معامله تعیین شده است در آینده پرداخت می شود.
در حقیقت در قرارداد آتی، یک طرف قرارداد متعهد می شود که در سررسید مشخصی کالایی را با قیمت معین به طرف دیگر قرارداد بفروشد. طرف مقابل هم تعهد می کند که در آن زمان کالای مربوطه را با قیمت مورد نظر خریداری کند. عموما دو طرف وجهی را نزد واسطه به عنوان ضمانت انجام تعهداتشان می گذارند. در صورت عدم ایفای تعهد، قرار داد ابطال شده و وجه مورد نظر به طرف مقابل داده میشود. در بازارهای بورس امروزی این واسطه اتاق پایاپای است.
در اینجا لازم است به مفهوم پیمانهای آتی هم اشاره کنیم. پیمان آتی هم نوعی توافق است که مبتنی بر خرید و فروش یک دارایی در زمانی معین در آینده و با قیمتی مشخص شده است. حتی می توان قرارداد آتی را نوع خاصی از پیمان آتی دانست. عمده تفاوت قرارداد آتی و پیمان آتی آن است که قرارداد آتی در بورس معامله می شود. اما پیمان آتی در بازار فرا بورس یا OTC . تفاوت دیگر در استاندارد بودن قراردادهای آتیست. به این معنی که در بازار بورس هز میزان از دارایی مورد نظر قابل معامله نیست. عموما یک واحد مشخص به عنوان مبنی معامله در نظر گرفته میشود. همچنین زمان تحویل و تسویه هر قرارداد از پیش معین شده اما در پیمان آتی این محدودیت وجود ندارد. به عنوان مثال در بورس کالای ایران می توانید 5 قرارداد آتی سکه طلا برای تحویل در ماه شهریور خریداری کنید که هر قرارداد برابر 10 سکه طلا می باشد.
بستن موضع معاملاتی قرارداد آتی
شخصی می تواند یک قرارداد خرید آتی را خریداری کرده و بنابر آن در شش ماه آینده کالایی را با قیمتی مشخص تحویل بگیرد. این روند ساده معاملات آتیست. اما در عمل بیشتر از 90 درصد معاملات آتی به تحویل فیزیکی منجر نمی شود. چرا؟ فرض کنید شخص A قرارداد خرید 50 سکه طلا را خریداری کرده و شخص B دارنده قرارداد فروش متعهد است در تاریخ معین این تعداد سکه را به شخص A پرداخت کند. در این حالت می گوییم شخص A دارای یک موقعیت باز خرید و B دارای یک موقعیت باز فروش می باشد. حال فرض کنید شخص A بنابر دلیلی مثلا پیش بینی کاهش قیمت طلا در آینده تصمیم به بستن موقعیتش می گیرد. این کار با باز کردن یک قرارداد فروش انجام می شود. یعنی در این حالت شخص A تعهد می کند در زمان مورد اشاره 50 سکه را به شخص دیگری مثلا C تحویل دهد. با این حساب شخص C سکه های مورد نظر را در زمان مشخص از شخص B خواهد خرید و به این وسیله A موقعیت خود را بسته و قراردادهای خود را خنثی نموده است. این اتفاق می تواند بارها و بارها تکرار شود. پس به طور خلاصه بستن موقعیت با اتخاذ یک موضع معاملاتی معکوس انجام می گیرد.
مفهوم قرارداد آتی
مفهوم و ماهیت قراردادهاي آتی / سال دهم - شماره 20 پاییز - زمستان 1390
ارسال به یک دوست
مفهوم و ماهیت قراردادهاي آتی / سال دهم - شماره 20 پاییز - زمستان 1390
انتشارات شهر دانش
* فیلدهای مورد نیاز
موجودی: موجود می باشد
اخطار: آخرین موجودی فعلی!
تاریخ در دسترس بودن:
هیچ امتیاز پاداش برای این محصول وجود ندارد.
چکیده:
قراردادهای آتی خاص و آتی یکسان از ابزارهای مشتقه مالی و حاصل ابداع و نو آوری بازارهای مالی جهانی است. بازار سرمایه ایران نیز اخیراً با استناد به بند 11 ماده 1 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384 عرضه قرارداهای آتی یکسان را در سطحی محدود آغاز کرده است. نظر به لزوم آشنایی جامعه حقوقی کشور با ابزارهای مالی نوین، مقاله حاضر بر آن است تا ضمن تشریح ساختار آتی‌های یکسان، به بیان تفاوت‌های این قرارداد با آتی خاص بپردازد. افزون براین، تبیین موضوع قرارداد آتی یکسان، تحلیل حقوقی نحوه خاتمه و خروج از بازار آتیها و مبانی اعتبار قرارداد مذکور از موضوعاتی است که در تحقیق حاضر مورد توجه واقع شده است.
دیدگاه شما