اوراق بهادار مشتقه چیست؟


در بازار مشتقه، دارایی پایه بر اساس قیمت توافق شده بین خریدار و فروشنده تعیین می‌شود و موجب کاهش نوسان شدید قیمتی در بورس کالا خواهد شد.

اوراق مشتقه چیست؟

اوراقی هستند که ارزش خود را از یک دارایی پایه دیگر مثل محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی، سکه و. می‌گیرند. در واقع ارزش این اوراق از ارزش دارایی که در قرارداد ذکر شده، مشتق می‌شود. این اوراق از ابزارهای مالی مرتبط با مدیریت ریسک هستند.قیمت اوراق مشتقه تنها بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود و به دارایی پشتوانه آن‌ها بستگی دارد. دو ابزار معاملاتی پرکاربرد در بازار مشتق ایران، قرارداد آتی و اختیارات معامله هستند

اوراق مشتقه یا به صورت به‌طورکلی یا در بازار بورس و یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شوند. اوراق مشتقه خارج از بورس بخش بزرگ‌تری از مشتقه ها را تشکیل می‌دهند و قانون‌گذاری نشده‌اند، درحالی‌که مشتقه ها معامله شده در بورس استانداردسازی شده‌اند. اوراق مشتقه معامله شده خارج از بورس معمولاً ریسک بیشتری نسبت به مشتقه های استاندارد دارند.

با توجه به محدودیت‌هایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، اوراق مشتقه در اقتصاد ایران چندان رشد و توسعه نیافته است.اوراق مشتقه قبلاً به این دلیل مورد استفاده قرار می‌گرفتند تا نرخ ارز را برای مبادله کالاها به صورت بین‌المللی تضمین و تثبیت نمایند. با توجه به اینکه ارز کشورهای مختلف ارزش گوناگونی داشتند، معامله گران بین‌المللی به نظام حسابداری برای این تفاوت‌ها نیاز پیدا کردند. امروز، مشتقه ها بر اساس انواع مختلفی از معاملات بنا شده‌اند و استفاده‌های بیشتری نیز دارند. حتی مشتقه هایی بر پایه اطلاعات آب و هوایی مثل میزان باران یا تعداد روزهای بارانی یک منطقه خاص نیز وجود دارند.

قرارداد آتی

یکی از رایج‌ترین انواع مشتقه ها است. قراردادی است که بین دو نفر (فروشنده و خریدار) از طریق نهادهای واسط برای کالاهایی خاص تنظیم می‌شود. در این قرارداد یک کالا یا دارایی به‌خصوص با ویژگی و کیفیت مشخص، در تاریخی معلوم و با مبلغی از پیش تعیین شده، در اختیار خریدار قرار می‌گیرد. در این قرارداد طرفین معامله، متعهد می‌شوند که کالا و قیمت مشخص شده را در تاریخ سررسید به یکدیگر منتقل کنند.

پیمان آتی

نوع مهم دیگری از اوراق مشتقه به شمار می‌رود که مشابه قرارداد آتی است، ولی تفاوت کلیدی آن در این است که برخلاف قرارداد آتی، پیمان آتی در بازار معامله نمی‌شوند، بلکه فقط به صورت قراردادی خارج از بورس و به صورت غیررسمی مورد معامله قرار می‌گیرد.

قرارداد سوآپ یا معاوضه

قرارداد سوآپ هم نوع مرسوم دیگری از مشتقه ها به شمار می‌رود. در قرارداد معاوضه طرفین آن متعهد می‌شوند که برای یک زمان مشخص، دو دارایی یا منافع حاصل از آن‌ها را با کیفیت مشخص و به نسبت تعیین‌شده، معاوضه نمایند.قرارداد سوآپ اغلب شامل یک مجموعه از جریانات نقدی است و درواقع حالت کلی‌تر پیمانهای آتی است که در آن به‌جای یک پرداخت با مجموعه از پرداخت ها مواجه هستیم. این نوع قرارداد معمولاً در تغییر نوع وامها توسط افراد کاربرد دارند.

قراردادهای اختیار معاملات

یک فرم رایج دیگر از مشتقه ها هستند. قرارداد اختیار معامله ازاین‌جهت مشابه قرارداد آتی بوده که توافقی است بین دو طرف که به یکی از آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا اوراق بهادار را از طرف دیگر و در یک قرارداد آتی از قبل مشخص شده، بخرد یا به وی بفروشد. ولی تفاوت کلیدی بین اختیار معامله و آتی این است که با یک اختیار، خریدار یا فروشنده متعهد نمی‌شود که معامله را انجام دهد، به همین خاطر نام «اختیار» بر آن نهاده‌اند. خود مبادله در نهایت، اختیاری است. درست مثل قراردادهای آتی، اختیارات ممکن است برای پوشش دادن سهام فروشنده در برابر کاهش قیمت، مورداستفاده قرار بگیرند و به خریدار فرصتی دهند تا از طریق سفته بازی، سود مالی به دست آورد. قرارداد اختیار می‌تواند به صورت قرارداد اختیارخرید یا فروش کوتاه یا بلندمدت باشد.

مشتقه اعتباری

نوع دیگری از اوراق مشتقه است. این نوع از مشتقه، وامی است که به یک سفته باز با تخفیفی نسبت به ارزش حقیقی خود فروخته می‌شود. گرچه وام دهنده اصلی وام را با قیمت کمتری می‌فروشد و درنتیجه سود کمتری خواهد برد، در فروش وام، وام دهنده بیشتر سرمایه خود از وام را باز پس گرفته و می‌تواند از آن پول برای توزیع وام های جدید و پرسودتر بهتره جوید. اگر به طور مثال یک قرض دهنده وامی توزیع کند و متعاقباً این فرصت را داشته باشد تا خود را با وامی پرسود تر درگیر نماید، وام دهنده ممکن است این تصمیم را بگیرد که وام اصلی را به سفته باز بفروشد تا بتواند منابع مالی وام پرسودتر را تأمین نماید. به این طریق، مشتقه های اعتباری به ازای ریسک کمتر و نقدینگی بیشتر بهره کمتری دریافت می‌کنند.

اوراق مشتقه چیست؟

اوراق مشتقه چیست؟ | What are derivatives?

ریسک و عدم اطمینان را نمی‌توان از بازارهای مالی و اقتصاد جدا کرد. بسیاری از فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران از راه‌های مختلفی تلاش می‌کنند تا ریسک سرمایه گذاری های خود را کاهش دهند. میزان ریسک با ماهیت نوع دارایی می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

برخی از کالاها از قبیل کالاهای کشاورزی، محصولات اولیه مانند نفت یا فلزات گران‎‌بها دارای نوسان قیمت زیادی هستند؛ بنابراین طی دهه‌های اخیر محققان و فعالان اقتصادی، ابزارهای متعددی را برای کنترل و کاهش ریسک در بازار ایجاد کرده‌اند. یکی از ابزارهای نوین، ابزارهای مالی مشتقه است. ابزارهای مشتقه هم می‌توانند ریسک‌های موجود را کنترل کنند و هم با ارائه ابزارهای متنوع حجم معاملات و نقدینگی را افزایش دهند و در کل کارایی بازارهای مالی و سرمایه را بهبود بخشند. در ادامه به تعریف ابزارهای مشتقه و انواع آن‌ها می‌پردازیم.

اوراق مشتقه

اوراق مشتقه یا Derivatives اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن‌ها از یک یا چند دارایی پایه مشتق می‌شود؛ به عبارت دیگر اوراق مشتقه بر اساس دارایی پایه خود شناخته می‌شوند. این دارایی‌ها می‌توانند هم فیزیکی باشند مانند کالاها و محصولات و هم می‌توانند دارایی مالی مانند سهام، اوراق قرضه، شاخص‌های بازار و … باشند. قراردادهای مشتقه توافقی بین دو طرف قرارداد است که بر روی یک دارایی پایه انجام می‌شود.

یکی از اهداف مهم ایجاد ابزار مشتقه در بازار، کنترل ریسک‌های مالی است. افرادی که پیش‌بینی کاهش قیمت یا افزایش قیمت را در بازار دارند، به کمک این اوراق می‌توانند ریسک سرمایه گذاری خود را کاهش دهند و موقعیت‌های معکوسی را همراه با انجام معاملات خود اتخاذ کنند. همچنین یکی دیگر از اهداف وجود اوراق مشتقه را می‌توان متنوع‌سازی دارایی های سرمایه گذاری دانست. فعالان بازار با ترکیب اوراق مشتقه با سایر دارایی های خود می‌توانند استراتژی های معاملاتی مختلفی را اتخاذ کنند و ریسک پرتفوی يا سبد دارايي خود را کاهش دهند (براي اطلاعات بيشتر مي‌توانيد مطلب چگونه ریسک سرمایه گذاری خود را کاهش دهیم؟ را مطالعه فرماييد). این ابزارها به افراد کمک می‌کنند تا در روندهای صعودی و نزولی بازار موقعیت مناسب خود را اتخاذ کنند.

تاریخچه اوراق مشتقه در جهان و ایران

اوراق مشتقه براساس قرارداد بین افراد ایجاد می‌شود. این قرارداد در حال حاضر سازوکاری قانونی و مشخصی دارد. در گذشته این قراردادها به صورت توافق بین افراد بود و مردم را قادر می‌ساخت تا محصولات و دارایی های خود را بفروشند و نیازمندی‌های خود را تأمین کنند. در همه جای دنیا اين توافق‌ها وجود داشته است. این توافق‌ها شامل تحویل کالا در آینده و پرداخت هزینه آن در زمان حال یا بالعکس بوده که به نوعی اوراق مشتقه امروزی را به یاد می‌آورد؛ اما می‌توان اولین بازار رسمی ابزار مشتقه را در بازار حق تقدم شیکاگو در سال 1973 نام برد. در این بازار ابزارهای مالی آغاز به فعالیت کردند و به تدریج در سایر بازارها نیز فعال شدند. اکنون این ابزار در بورس‌های دنیا معاملات پررونقی دارد و انواع مختلفی از آن معامله می‌شود.

در ایران، بازار اوراق مشتقه از سال 1387 در بورس کالا آغاز شد و معاملات قراردادهای آتی شامل کالاهای مفتول مس، شمش طلا و سکه طلا راه‌اندازی شد. در سال‌های بعد، کالاها و ابزارهای دیگری نیز به این بازار اضافه شده و هم‌اکنون نیز مورد معامله قرار می‌گیرند.

انواع اوراق مشتقه

ابزارهای مشتقه انواع مختلفی دارند که براساس نوع دارایی پایه از هم متمایز هستند. نوع معاملات این اوراق نیز با هم متفاوت است. به طور کلی چهار نوع ابزار مشتقه مالی در بازار وجود دارد که در ادامه به تعریف و توضیح هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم.

قراردادهای آتی

قراردادهای آتی یا Futures Contract یکی از انواع ابزارهای مشتقه متداول در بازارهای مالی در دنیا است. در این قرارداد فروشنده تعهد می‌کند در زمان مشخصی (زمان سررسید) مقدار معینی از یک کالای مشخص را به قیمت مشخص به خریدار بفروشد. خریدار نیز در این قرارداد متعهد می‌شود این کالای مشخص را در زمان سررسید خریداری کند؛ به عبارت دیگر قرارداد آتی توافقنامه‌ای مبتنی بر خرید یا فروش دارایی مشخص در زمان مشخص در آینده با قیمت تعیین شده اکنون است. در اين نوع معامله پول مورد مبادله براي قرارداد تا زمان تحويل پرداخت نمي‌شود و طرفين جهت حسن انجام معامله مبلغي را به عنوان وديعه نزد اتاق پاياپاي، به عنوان وجه تضمين حسن انجام قرارداد مي‌سپارند.

هم اکنون در بازار بورس کالای ایران، قراردادهای آتی زعفران، پسته و زیره سبز معامله می‌شود.

قراردادهای اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله یا Option قراردادی است که در آن یک طرف، اختیار (حق) خرید یا فروش کالایی را از طرف دیگر می‌خرد و طرف دیگر این حق را به او می‌فروشد.

این قرارداد به دو نوع قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش تقسیم می‌شود.

اختیار خرید، قراردادی است که خریدار آن، این حق را دارد تا دارایی مشخصی با کیفیت مشخص را با قیمت تعیین شده در زمان مشخص در صورت تمایل از فروشنده اختیار، خریداری کند. فروشنده اختیار خرید نیز تا زمانی که خریدار اختیار حق خود را اجرا نکند، تعهدی ندارد. زمانی که خریدار اختیار خرید، حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار خرید باید حق خود را مطابق تعهد اجرا کند.

اختیار فروش، قراردادی است که خریدار آن، این حق را دارد تا کالای مشخص با مشخصات تعیین شده و قیمت مشخص را در زمان مشخص در صورت تمایل به فروشنده اختیار بفروشد. در مقابل فروشنده اختیار فروش تا زمانی که خریدار حق خود را اجرا نکند هیچ تعهدی ندارد. در صورتی که خریدار اختیار فروش، حق خود را اجرا کند، فروشنده باید تعهد خود را نیز اجرا کند.

در بازار اختیار معامله ایران تاکنون چند سهم و کالا مورد معامله قرار گرفته است.

برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به مطلب قراردادهای اختیار معامله مراجعه کنید.

پیمان های آتی

پیمان آتی یا Forward Contract قراردادی است که در آن دو طرف قرارداد، متعهد می‌شوند که یک کالا با کیفیت مشخص با قیمت مشخص را در زمان تعیین شده مبادله کنند. این قرارداد در بازارهای غیررسمی و خارج از بورس انجام می‌گیرد. در زير به چند نکته در خصوص تفاوت‎‌هاي پيمان‌هاي آتي و قراردادهاي آتي اشاره شده است:

  • قراردادهاي آتي در بازار بورس معامله مي‌شوند، ولي پيمان‌هاي آتي در بازارهاي خارج از بورس معامله مي‌شوند.
  • در پيمان‌هاي آتي نياز است که دو طرف معامله همديگر را بشناسند، ولي در قراردادهاي آتي این‌گونه نيست.
  • براي پيمان‌هاي آتي استاندارد مشخصي مثل قوانين بورس وجود ندارد، ولي براي قراردادهاي آتي استانداردهاي بورس بايد رعايت شود.
  • در پيمان‌هاي آتي عمدتاً قيمت‌ها شفاف نيستند، ولي در قراردادهاي آتي اين قيمت‌ها شفاف‌اند.

قراردادهای معاوضه

قرارداد معاوضه یا Swap Contract قراردادی است که در آن دو طرف قرارداد، متعهد می‌شوند دو دارایی یا منافع حاصل از دو دارایی را با کیفیت مشخص و به نسبت تعیین شده برای مدت مشخص، معاوضه کنند. پس از سررسید قرارداد معاوضه، دو دارایی یا منافع حاصل از دو دارایی به صاحبان بر می‌گردد. این اوراق بهادار مشتقه چیست؟ قرارداد عمدتاً به صورت غیررسمی و خارج از بورس انجام می‌گیرد.

لازم به ذکر است که در حال حاضر در بازار ایران، تنها قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله فعال هستند.

بازار خارج از بورس

بازار بورس مکانی است که خریداران و فروشندگان معاملات خود را در آن انجام می‌دهند. این بازار سازوکاری مشخص دارد که قراردادها بر اساس استانداردهاي اين سازوکار هستند. قیمت‌ها در بازار بورس به صورت سیستم حراج مستمر تعیین می‌شوند. معاملات در بازار بورس توسط نهادهای ناظر و مسئول پیوسته نظارت می‌شود و در صورت عدم رعایت قوانین، متخلفان جریمه یا مجازات می‌شوند. در مقابل بازار خارج از بورس، بازاری است که در آن معامله بین خریداران و فروشندگان از طریق تماس تلفنی یا اینترنتی انجام می‌شود. نحوه قراردادها در این بازار، توافقی بین معامله‌گران بوده و قوانین مطابق با اوراق بهادار مشتقه چیست؟ قوانین بورس در آن وجود ندارد. در بازار خارج از بورس معامله‌گران می‌توانند قیمت‌های مورد نظر خود را اعلام کنند و طبق قیمت‌های اعلام شده، معامله انجام شود.

اوراق مشتقه هم در بازارهای بورس معامله می‌شوند و هم در بازارهای خارج از بورس. اوراق مشتقه در بازار خارج از بورس حجم بیشتری دارد. این اوراق در بازار خارج از بورس قوانین مشخصی ندارند؛ اما قوانین مشتقه در بازار بورس مشخص شده است؛ بنابراین می‌توان گفت که ریسک اوراق مشتقه در بازار خارج از بورس بیشتر است.

بازار مشتقه در ایران

در بازار مشتقه ایران ابزارهای مشتقه متعددی معامله می‌شوند. به دلیل وجود قوانین فقهی و لزوم رعایت موازین شریعت، برخی از ابزارهای مورد معامله در دنیا تغییر کرده و به صورت اوراق اسلامی درآمده است. هم اکنون 4 بازار مختلف در بازار مشتقه ایران فعالیت می‌کنند که در شکل زیر قابل مشاهده هستند.

کلام آخر

همان‌طور که عنوان کردیم، اوراق مشتقه ایجاد شدند تا ریسک در بازارهای مالی را کنترل و کاهش دهند. تنوع اوراق که در این نوع ابزار وجود دارد، سبب می‌شود تا سرمایه گذاران بتوانند گزینه‌های مختلفی را برای پرتفوی سرمایه گذاری خود در نظر بگیرند؛ اما با اینکه ابزارهای مشتقه در بازارهای بورس دنیا جای خود را پیدا کرده‌اند، مقایسه و بررسی بازار مشتقه در بورس ایران با سایر بورس های دنیا نشان می‌دهد که این بازار نیاز به توسعه بیشتری دارد. با توجه به استقبال روزافزون بازار سرمایه در کشور و ورود نقدینگی جدید می‌توان امیدوار بود تا حرکت مثبتی در راستای افزایش فعالیت در بازار مشتقه اتفاق بیفتد.

اوراق مشتقه

اوراق مشتقه

تعریف اوراق مشتقه چیست؟

اوراق مشتقه نوعی اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق می‌شوند بستگی دارد. خود مشتقه قراردادی است مابین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی. ارزش مشتقه به‌وسیله نوسانات دارایی مبنا تعیین می‌شود. رایج‌ترین دارایی‌های مبنا عبارت‌اند از سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارز، نرخ سود و شاخص های بازار.

اوراق مشتقه یا به صورت به‌طورکلی یا در بازار بورس و یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شوند. اوراق مشتقه خارج از بورس بخش بزرگ‌تری از مشتقه ها را تشکیل می‌دهند و قانون‌گذاری نشده‌اند، درحالی‌که مشتقه ها معامله شده در بورس استانداردسازی شده‌اند. اوراق مشتقه معامله شده خارج از بورس معمولاً ریسک بیشتری نسبت به مشتقه های استاندارد دارند.

با توجه به محدودیت‌هایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، اوراق مشتقه در اقتصاد ایران چندان رشد و توسعه نیافته است؛ بنابراین ما در مثال‌هایی که در ادامه ذکر می‌کنیم، از اعداد و ارقام و سهام خارجی استفاده می‌کنیم و در انتها توضیحاتی در مورد قراردادهای آتی در ایران ارائه می‌کنیم.

توضیحات مدیر مالی در مورد اوراق مشتقه

اوراق مشتقه قبلاً به این دلیل مورد استفاده قرار می‌گرفتند تا نرخ ارز را برای مبادله کالاها به صورت بین‌المللی تضمین و تثبیت نمایند. با توجه به اینکه ارز کشورهای مختلف ارزش گوناگونی داشتند، معامله گران بین‌المللی به نظام حسابداری برای این تفاوت‌ها نیاز پیدا کردند. امروز، مشتقه ها بر اساس انواع مختلفی از معاملات بنا شده‌اند و استفاده‌های بیشتری نیز دارند. حتی مشتقه هایی بر پایه اطلاعات آب و هوایی مثل میزان باران یا تعداد روزهای بارانی یک منطقه خاص نیز وجود دارند.

چون اوراق مشتقه در شاخه اوراق بهادار جای می‌گیرد و شاخه مخصوصی ندارد، کم‌کم انواع مختلفی از مشتقه ها به وجود آمدند. همچنین، مشتقه ها دارای کاربردهای گوناگونی، بر اساس نوعشان هستند. انواع مشخصی از اوراق مشتقه را می‌توان برای پوشش یا بیمه شدن در برابر ریسک یک دارایی به کار برد.

اوراق مشتقه همچنین می‌توانند در سفته بازی برای شرط‌بندی قیمت های آینده یک دارایی یا دور زدن مسائل مربوط به نرخ مبادله نیز مورداستفاده قرار گیرند. به طور مثال، یک سرمایه گذار اروپایی که سهامی در یک شرکت آمریکایی می‌خرد (با استفاده از دلار آمریکا)، درحالی‌که سهام را در اختیار دارد، در معرض ریسک نرخ مبادله قرار می‌گیرد. برای پوشش این ریسک، سرمایه گذار می‌تواند قراردادهای آتی ارزی را خریداری کند تا یک نرخ مبادله مشخص برای فروش سهام خود در آینده و تبدیل دلار به یورو را برای خود از قبل تثبیت کند. به علاوه، بسیاری از مشتقه ها اهرم‌های قوی دارند.

انواع رایج اوراق

قرارداد آتی

قرارداد آتی (به انگلیسی: Futures contract) یکی از رایج‌ترین انواع مشتقه ها است. قرارداد آتی توافقی است بین دو طرف برای فروش یک دارایی با یک قیمت از پیش توافق شده در زمان شخصی از آینده. شخصی ممکن است به صورت عمومی از قراردادهای آتی استفاده کند تا در طول یک بازه زمانی خاص، در برابر ریسکی مشخص، پوشش ایجاد نماید. به طور مثال، فرض کنید که در ۳۱ جولای ۲۰۱۵، دیانا صاحب ده هزار سهم شرکت وال مارت بوده باشد که در آن موقع ارزشی معادل ۷۳٫۵۸ دلار به ازای هر سهم داشت. او با ترس از اینکه ارزش سهامش کاهش خواهد یافت، تصمیم گرفت تا قرارداد آتی برای محافظت از ارزش سهامش ایجاد نماید. جری، یک سفته باز که افزایشی قیمت سهام وال مارت را پیش‌بینی کرده است، با دیانا بر سر یک قرارداد آتی به توافق می‌رسد. دیانا بیان می‌کند که در یک بازه یک‌ساله، جری کل ده هزار سهم وال مارت دیانا را با ارزش کنونی ۷۳٫۵۸ دلار خریداری خواهد کرد.

قرارداد آتی ممکن است به‌عنوان چیزی مثل شرط‌بندی بین دو طرف در نظر گرفته شود. اگر ارزش سهام دیانا کاهش یابد، سرمایه گذاری او محافظت شده است زیرا جری توافق کرده تا در روز پایانی قرارداد کل سهام را با ارزشی که در جولای ۲۰۱۵ داشتند، بخرد و اگر ارزش سهام افزایش یابد، جری ارزش بیشتری از سهام به دست می‌آورد چون قیمت جولای ۲۰۱۵ را در جولای ۲۰۱۶ پرداخت می‌نماید. یک سال بعد، ۳۱ جولای سر می‌رسد و وال مارت به ازای هر سهم ۷۱٫۹۸ دلار قیمت گذاری شده است. دیانا حالا از قرارداد آتی سود کرده است و مبلغ ۱٫۶۰ دلار به ازای هر سهم سود برده است که اگر فقط تا جولای ۲۰۱۶ صبر می‌کرد، این مبلغ گیرش نمی‌آمد. درحالی‌که این رقم ممکن است خیلی زیاد نباشد، ولی وقتی ده هزار سهم را در نظر می‌گیریم، تفاوت ۱۶۰۰۰ دلاری آشکارتر می‌شود. از طرف دیگر، جری حدس ضعیفی داشته و مقدار زیادی ضرر کرد ه است.

پیمان آتی

پیمان آتی (به انگلیسی: Forward contracts) نوع مهم دیگری از اوراق مشتقه به شمار می‌رود که مشابه قرارداد آتی است، ولی تفاوت کلیدی آن در این است که برخلاف قرارداد آتی، پیمان آتی در بازار معامله نمی‌شوند، بلکه فقط به صورت قراردادی خارج از بورس و به صورت غیررسمی مورد معامله قرار می‌گیرد.

قرارداد سوآپ یا معاوضه

قرارداد سوآپ یا معاوضه (به انگلیسی: Swap) هم نوع مرسوم دیگری از مشتقه ها به شمار می‌رود. قرارداد سوآپ اغلب شامل یک مجموعه از جریانات نقدی است و درواقع حالت کلی‌تر پیمانهای آتی است که در آن به‌جای یک پرداخت با مجموعه از پرداخت ها مواجه هستیم. این نوع قرارداد معمولاً در تغییر نوع وامها توسط افراد کاربرد دارند. برای مثال شخصی ممکن است از نرخ سود سوآپ استفاده کند تا از وام با نرخ سود متغیر به وام با نرخ سود ثابت و یا برعکس، تغییر وضعیت دهد. اگر شخصی دارای وام با نرخ سود متغیر تلاش می‌کرد تا امور مالی اضافی خود را ایمن نماید، قرض دهنده ممکن بود به خاطر مبهم بودن نرخ بهره متغیر در آینده و بر اساس توانایی شخص در بازپرداخت آن، از وام دادن به او سرباز زند، شاید به این خاطر که می‌ترسد شخص نکول کرده و وام خود را پرداخت نکند. به همین دلیل، او باید به دنبال تغییر وضعیت از نرخ متغیر با شخص دیگری باشد که نرخ سود ثابت دارد. گرچه وام ها به نام شخص اصلی باقی خواهند ماند، ولی قرارداد برای هر شخص اجبار می‌کند که پرداخت وام دیگری بر اساس یک نرخ دوجانبه توافق شده صورت گیرد. ولی این کار می‌تواند پرمخاطره باشد، زیرا اگر یک طرف نکول کرده و یا ورشکسته شود، دیگری مجبور خواهد بود تا به وام اصلی خود بازگردد. قراردادهای سوآپ می‌توانند با استفاده از نرخ های سود، ارز یا کالاها انجام گیرند.

قراردادهای اختیار معاملات

قراردادهای اختیار معاملات (به انگلیسی: Options) یک فرم رایج دیگر از مشتقه ها هستند. قرارداد اختیار معامله ازاین‌جهت مشابه قرارداد آتی بوده که توافقی است بین دو طرف که به یکی از آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا اوراق بهادار را از طرف دیگر و در یک قرارداد آتی از قبل مشخص شده، بخرد یا به وی بفروشد. ولی تفاوت کلیدی بین اختیار معامله و آتی این است که با یک اختیار، خریدار یا فروشنده متعهد نمی‌شود که معامله را انجام دهد، به همین خاطر نام «اختیار» بر آن نهاده‌اند. خود مبادله در نهایت، اختیاری است. درست مثل قراردادهای آتی، اختیارات ممکن است برای پوشش دادن سهام فروشنده در برابر کاهش قیمت، مورداستفاده قرار بگیرند و به خریدار فرصتی دهند تا از طریق سفته بازی، سود مالی به دست آورد. قرارداد اختیار می‌تواند به صورت قرارداد اختیار خرید یا فروش کوتاه یا بلندمدت باشد.

مشتقه اعتباری

مشتقه اعتباری (به انگلیسی: credit derivative) نوع دیگری از اوراق مشتقه است. این نوع از مشتقه، وامی است که به یک سفته باز با تخفیفی نسبت به ارزش حقیقی خود فروخته می‌شود. گرچه وام دهنده اصلی وام را با قیمت کمتری می‌فروشد و درنتیجه سود کمتری خواهد برد، در فروش وام، وام دهنده بیشتر سرمایه خود از وام را باز پس گرفته و می‌تواند از آن پول برای توزیع وام های جدید و پرسودتر بهره جوید. اگر به طور مثال یک قرض دهنده وامی توزیع کند و متعاقباً این فرصت را داشته باشد تا خود را با وامی پرسود تر درگیر نماید، وام دهنده ممکن است این تصمیم را بگیرد که وام اصلی را به سفته باز بفروشد تا بتواند منابع مالی وام پرسودتر را تأمین نماید. به این طریق، مشتقه های اعتباری به ازای ریسک کمتر و نقدینگی بیشتر بهره کمتری دریافت می‌کنند.

اوراق بهادار با پشتوانه وام‌های رهنی

اوراق بهادار با پشتوانه وام‌های رهنی (به انگلیسی: mortgage-backed security) یکی دیگر از انواع مشتقه ها را تشکیل می‌دهند که یک شاخه وسیع از مشتقه ها هستند و به این وسیله که دارایی‌های پشتوانه مشتقه ها، وام های رهنی هستند، تعریف می‌شوند.

محدودیت‌های اوراق مشتقه

همان‌طور که در بالا اشاره شد، مبحث مشتقه ها یک شاخه وسیع از اوراق بهادار است، پس استفاده از این اوراق در گرفتن تصمیمات مالی بسته به نوع مشتقه، متفاوت خواهد بود. به صورت عمومی، نکته کلیدی برای داشتن یک سرمایه گذاری ایمن این است که ریسک های مربوط به مشتقه را به طور کامل درک نمایید، مثل دارایی پایه یا مبنا، قیمت و تاریخ انقضا و شرایط قرارداد. استفاده از اوراق مشتقه فقط زمانی معقول است که سرمایه گذار از ریسک ها کاملاً آگاه بوده و تأثیر سرمایه گذاری در استراتژی پرتفوی خود را درک نماید.

مثالی از قرارداد آتی سکه در بورس اوراق بهادار تهران

فرض کنید در روز شنبه ۱۰ اسفند، سرمایه گذاری اقدام به خرید یک قرارداد آتی سکه به ارزش هر سکه ۹٫۰۸۰٫۰۰۰ ریال نمود و بابت این قرارداد ده سکه ای، مبلغ ۹٫۰۸۰٫۰۰۰ (معادل ۱۰% ارزش معامله) به‌عنوان وجه تضمین به‌حساب خود نزد بورس واریز کرد. اگر بهای سکه در روز ۲۱ اسفند، به عدد ۹٫۱۰۰٫۰۰۰ ریال افزایش یابد، با توجه به اینکه سرمایه گذار مبلغ ۲۰٫۰۰۰ ریال در هر سکه سود برده، اتاق پایاپای، از حساب تضمین فروشنده، ۲۰٫۰۰۰ ریال کسر کرده و به‌حساب سرمایه گذار مورد مثال واریز می‌کند. حال اگر در روز دوشنبه، سکه به ناگهان به رقم ۹٫۰۵۰٫۰۰۰ ریال تنزل کند، با توجه به زیان ۵۰٫۰۰۰ ریالی نسبت به روز گذشته، بورس از حساب سرمایه گذار مورد مثال ۵۰٫۰۰۰ ریال به ازای هر سکه کسر و به‌حساب فروشنده واریز می‌کند. این عمل بروز رسانی حساب‌ها، روزانه تا پایان قرارداد ادامه می‌یابد.

درصورتی‌که وجه تضمین هر یک از طرفین بر اثر همین بروز رسانی، آن‌قدر کاهش یابد که از حداقل تضمین اولیه مورد نظر بورس کمتر شود، در آن صورت جهت تصمیم‌گیری نسبت به نحوه ادامه قرارداد، برای سرمایه گذار اعلامیه صادر می‌شود.

معادل‌ انگلیسی اوراق مشتقه عبارت است از:

Derivative

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سؤالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.

بازار مشتقه چیست؟

بازار مشتقه چیست؟

در صورتی که در بازار بورس فعال باشید، نام بازار مشتقه را شنیده‌اید. بازار مشتقه یا Derivative Market یکی از انواع بازارهای مالی در کنار بازار سهام و اوراق بهادار است که شرایط و مقررات خاص خود را دارد. در بازار مشتقه قراردادهایی به صورت استاندارد وجود دارد که قیمت و شرایط آن‌ها کاملا مشخص است. به طور معمول قراردادهای بازار مشتقه در بورس معامله می‌شود اما برخی از اوقات قراردادهای بازار مشتقه در بازار خارج از بورس نیز وجود دارد که براساس توافق میان طرفین معامله خرید و فروش می‌شود و شرایط آن‌ها قابل تغییر است. در این مقاله ما قراردادهایی که در بازار بورس معامله می‌شود را توضیح خواهیم داد.

بازار مشتقه را می‌توان بازار آتی یا آینده نیز خواند. یعنی بازاری که معاملات آن در لحظه حال انجام شده اما داد و ستد کالا یا خدمات به زمان معینی در آینده موکول می‌شود. در واقع در بازار مشتقه بر خلاف بازار آنی، دو طرف سرمایه‌گذاری در خصوص معامله اوراق بهادار مشتقه چیست؟ کالا در زمانی معین در آینده، به توافق می‌رسند و در زمان مذکور، پول معامله پرداخت و کالا یا خدمات دریافت می‌شود.

بازار مشتقه برای چه معاملاتی خوب است؟

به طور کلی بازارهای مالی، اوراق و محصولاتی که در آن‌ها معامله می‌شود برای تسهیل سرمایه‌گذاری، هدایت بهینه منابع مالی و تأمین درست نقدینگی ایجاد شده است. در بازارهای اقتصادی مدت زمانی طول می‌کشد تا یک محصول یا خدمت آماده شود. به عنوان مثال کالای تولیدی یک کارخانه، ممکن است سه ماه دیگر به مرحله بهره‌برداری و تولید برسد و این کارخانه برای پیش بردن فعالیت‌های تولیدی خود، نیاز به درآمد دارد. یکی از روش‌هایی که می‌توان ریسک عدم وجود نقدینگی را کاهش داد، مشارکت در بازار مشتقه است. به این صورت که یک سرمایه‌گذار، هزینه‌های احتمالی کارخانه‌دار را در قبال یک قرارداد معین و مشخص، متقبل شده و کارخانه‌دار نیز تضمین می‌کند در زمان تعیین شده، کالای مورد نظر را به دست خریدار خود برساند. این نوع داد و ستد و معامله کمک کرده تا چرخ اقتصاد بچرخد و ریسک فعالیت‌های اقتصادی کاهش یابد.

ابزارهای بازار مشتقه کدامند؟

برای آنکه به خوبی بتوانیم با بازار مشتقه و نحوه فعالیت در آن آشنا شویم لازم است، ابزارهای بازار مشتقه را به خوبی بشناسیم. ابزارهای مشتقه نوعی از ابزارهای مالی هستند که از یک دارایی پایه مشتق شده‌اند. به عبارت دیگر ارزش آن‌ها با استفاده از ارزش یک دارایی دیگر تعیین می‌شود. دارایی‌ها پایه می‌تواند دو نوع زیر باشد:

  • دارای‌های مالی: ابزارهای مالی، شاخص‌های مالی، نرخ ارز، نرخ بهره، سهام و .
  • دارایی‌های کالایی: محصولات پتروشیمی، فلزات اساسی، طلا، زعفران، سکه و .

در این بازار همانند سایر بازارهای مالی، ابزارهای مختلفی وجود دارد که افراد براساس نیازمندی‌ها و انتظارات خود از آن‌ها استفاده می‌کنند. هر کدام از این ابزارها می‌تواند بر روی یک دارایی پایه از جمله مالی یا کالایی باشد.

مهم‌ترین ابزارهای این بازار عبارت است از:

در ادامه به تعریف هر کدام از این ابزارها می‌پردازیم.

1- قرارداد اختیار معامله یا آپشن

در این نوع قرارداد، خریدار اختیار می‌تواند حق خرید یا فروش دارایی یا کالای مشخصی را، با قیمتی مشخص در آینده، داشته باشد. در واقع خریدار اختیار با پرداخت وجهی به فروشنده اختیار، اختیار خرید یا فروش کالا یا دارایی فروشنده را برای خود می‌کند.این مدل قرارداد، دو نوع قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش را شامل می‌شود.

در قرارداد اختیار خرید، خریدار این حق را دارد تا کالا یا دارایی مشخصی را در زمانی مشخص و با قیمت تعیین شده در صورت رضایت فروشنده، خریداری کند. اگر خریدار مایل به خرید نباشد می‌تواند خرید خود را انجام نداده و پول را پرداخت نکند، اما اگر مایل به انجام معامله باشد، فروشنده باید تعهدات قرارداد را اجرا کند. در قرارداد اختیار فروش، خریدار اختیار می‌تواند کالا یا دارایی مشخص با قیمت مشخص را در صورت تمایل، به فروشنده اختیار بفروشد. در این معامله نیز اگر خریدار اختیار فروش به دنبال ادامه دادن معامله خود باشد، فروشنده باید تعهد خود را اجرا کند، در غیر اینصورت اگر خریدار به دنبال حق خریداری خود نباشد فروشنده ملزم به اجرای تعهدات خود نیست.

برای روشن شدن موضوع حق خرید و فروش می‌توان به مثالی اشاره کرد: ما در طول یک سال مایلیم از خدمات یک هتل مشخص بهره ببریم اما این امکان وجود دارد که در زمانی که ما مایل به استفاده از خدمات هتل هستیم، هتل ظرفیت نداشته باشد. برای اینکه ریسک عدم ظرفیت هتل را کنترل کنیم، با خرید حق استفاده از خدمات هتل، این امکان را برای خود ایجاد می‌کنیم تا هر زمانی که دلمان خواست از خدمات هتل بهره ببریم. هتل نیز به موجب مفاد این تعهدنامه ملزم است در زمان‌‌های مذکور خدمات مورد نیاز را ارائه کند. حال اوراق بهادار مشتقه چیست؟ اگر ما خواهان استفاده از خدمات هتل نباشیم، هتل این خدمات را ارائه نمی‌کند و ما نیز تنها مبلغ ابتدایی قرارداد معامله را پرداخته‌ایم. در واقع می‌توان گفت این نوع قراردادها برای پایین آوردن ریسک‌های معاملاتی در بازار صورت می‌گیرد.

2- قرارداد آتی و پیمان آتی

قرارداد آتی همانطور که از نامش بر می‌آید قول و قرار برای داشتن یک معامله در آینده را می‌رساند. بر اساس قرارداد آتی خریدار تضمین می‌کند، در زمانی مشخص در آینده کالایی را با قیمت تعیین شده خریداری کند؛ و فروشنده نیز تضمین می‌کند کالایی را در زمان مذکور در اختیار خریدار معامله قرار دهد. خریداران قرارداد آتی می‌توانند معامله خود را قبل از زمان سررسید به فرد دیگری بفروشند. خریدار قرارداد آتی به دلیل ریسک افزایش قیمت دارایی در آینده در این معامله وارد می‌شود و فروشنده قرارداد آتی برای ریسک کاهش قیمت دارایی اقدام به فروش دارایی خود می‌کند. برای تضمین انجام قرارداد، دو طرف معامله وجه تضمینی را به اتاق پایاپای بورس می‌دهند و در زمان سررسید خریدار وجه قرارداد را به فروشنده خواهد داد.

در بازار بورس ایران تاکنون قراردادهای آتی بر روی سکه، طلا، زیره، زعفران و پسته معامله شده است. برای معامله قراردادهای آتی، نیاز است مشتریان به کارگزاری‌های معتبر بورس مراجعه کرده و کد آتی خود را دریافت کنند.

پیمان آتی نیز به قرارداد آتی شبیه است ولی تفاوت آن‌ها این است که قرارداد آتی در بازار بورس معامله می‌شود اما پیمان آتی در بازار خارج از بورس وجود دارد. در پیمان آتی خریدار و فروشنده با هم بر معامله یک دارایی با قیمت، زمان و مشخصات مشخص با هم توافق می‌کنند.

3- قرارداد سلف

در قرارداد سلف، خریدار وجه دارایی مورد معامله را پرداخت می‌کند و فروشنده ملزم است که در تاریخ سررسید، کالا را به خریدار تحویل دهد. مزیت این نوع قرارداد برای خریدار این است که ریسک افزایش قیمت در آینده را برای خود کاهش خواهد داد و با افزایش قیمت دارایی در آاینده سود کسب خواهد کرد. فروشنده نیز می‌تواند از مبلغ دریافت کرده، هزینه‌ و بدهی‌های خود را کاهش دهد. به عبارت دیگر در این نوع قرارداد خریدار معامله یا کالا پول معامله و کالایی را که در آینده می‌خواهد دریافت کند را پیش‌پرداخت می‌کند. معامله سلف را می‌توان به نوعی برعکس معامله نسیه دانست. در معامله نسیه، ابتدا کالا یا خدمت دریافت می‌شود و سپس در اینده وجه آن پرداخت می‌شود.

در بازار بورس ایران، قرارداد سلف موازی نیز وجود دارد که در آن خریدار یک معامله سلف می‌تواند آن را به فرد دیگری بفروشد.

4- قرارداد سوآپ

قرارداد سوآپ یا معاوضه، قراردادی است که براساس آن عواید حاصل از یک ابزار مالی خرید و فروش می‌شود. دارایی پایه حرف اول را در این نوع قرارداد که بیشتر به قراردادهای مشتقه خارج از بورس اختصاص دارد، می‌زند. دارایی پایه‌ای که می‌تواند اوراق قرضه، وام، شاخص سهام و یا سبد دارایی‌های بورسی باشد. این نوع قرارداد بیشتر میان شرکت‌ها بسته می‌شود. برای مثال دو شرکت با هم توافق می‌کنند که عواید حاصل از جریان‌های نقدی خود را در تاریخی مشخص با هم عوض کنند.

کشف قیمت در بازار مشتقه

با توجه به تنوعی که در بازار مشتقه وجود دارد، نیاز است تا قیمت پایه محصولات عرضه شده در این بازار تعیین شود. کاری که با کمک بازار قراردادهای آتی صورت گرفته و کمک می‌کند سرمایه‌گذاران با خیال آسوده نسبت به معامله در این بازار اقدام کنند.

تفاوت بازار نقدی با بازار مشتقه چیست؟

در بازار نقدی معامله در لحظه صورت می‌گیرد اما در بازار مشتقه معامله برای قید زمانی آینده صورت می‌گیرد.

با توجه به اینکه معاملات بازار مشتقه برای زمان آینده است سرمایه‌گذاران باید با بررسی دقیق شرایط نسبت به سرمایه‌گذاری اقدام کنند تا دچار ضرر و زیان نشوند. به طور کلی فعالیت در هر بازاری نیازمند داشتن دانش آن بازار است. بازار مشتقه به دلیل پیچیدگی‌ها و مقرراتی که دارد، باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و سرمایه‌گذاران قبل از شروع معامله در این بازار، اطلاعات کافی را کسب کنند.

بازار مشتقه (Derivative) چیست؟ + نحوه خرید و فروش در بازار مشتقه

 بازار مشتقه (Derivative) چیست؟ + نحوه خرید و فروش در بازار مشتقه

بازار مشتقه (Derivative Market)، یکی از ارکان مهم بورس کالا به شمار می‌رود. اگر در بازار سرمایه فعالیت داشته باشید یا این‌که قصد سرمایه‌گذاری در این بازار پرطرفدار را داشته باشید، قطعا نام بازار مشتقه به گوش شما رسیده است.

در واقع بازار مشتقه یک بازار جدید در بورس کالا به حساب می‌آید که آپشن‌های به‌روز دارد و بر اساس بازارهای روز دنیا طراحی گشته است. به‌صورت کلی این بازار بر اساس یک دارایی پایه که جزو کالاهای اساسی است، طراحی گشته است و عرضه و تقاضا در این بازار، نقش زیادی در کشف قیمت اوراق مشتقه ندارد.

بازار مشتقه چیست؟

به‌طورکلی، بورس کالای ایران، شامل چهار زیر مجموعه به نام بازار فیزیکی، بازار مشتقه، بازار مالی و فرعی است. معمولا در بازار فیزیکی، با توجه به نام آن، کالاهای اساسی مانند محصولات پتروشیمی، فلزات اساسی و محصولات پالایشگاهی به‌صورت فیزیکی معامله می‌شوند. در کنار این معاملات، بازار جدیدی به نام بازار مشتقه نیز وارد این عرصه بورس کالا گشته و علاقه‌مندان زیادی را نیز به خود جلب کرده است.

بازار مشتقه، در واقع بازار مدرنی است که بر این اساس، خریدار و فروشنده، با توجه به قیمت توافقی کالای مورد نظر خود را پیش خرید یا پیش فروش می‌کنند. همچنین در زمان حال کالایی نقل و انتقال پیدا نمی‌کند و زمان تحویل آن در آینده است. در این بازار، اوراق مشتقه مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله خرید و فروش، مورد معامله قرار می‌گیرند. این اوراق در ابتدا تنها بر روی دارایی پایه زعفران، خرید و فروش می‌شد اما با گذشت زمان، کالاهایی مانند زیره و پسته نیز وارد بورس کالا و بازار مشتقه شدند.

یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های معاملات مشتقه، دو طرفه بودن آن‌هاست. بر همین اساس معاملات به‌ صورت اهرمی عمل می‌کنند و می‌توانید بیش از سرمایه خود سود کنید یا اینکه به‌صورت کلی تمام سرمایه خود را از دست دهید. علاوه بر این، دو طرف خریدار و فروشنده می‌توانند پیش از پایان قرارداد، از معامله خارج شوند و زیان یا سود خود را شناسایی کنند.

بازار مشتقه چیست

انواع اوراق مشتقه

به‌صورت کلی، با توجه به آنچه گفته شد، اوراق مشتقه به دو صورت قرار دادهای آتی و قرارداد اختیار معامله خرید و فروش وجود دارند و تمامی کالاها یا دارایی‌های پایه بر اساس همین دو نوع اوراق مشتقه، معامله می‌شوند.

• قراردادهای آتی (Future Contract)

در واقع قرارداد آتی در بازار مشتقه، با یک قیمت مشخص و حجم معامله تعیین شده بر اساس قوانین سازمان بورس اوراق بهادار تهران، مورد معامله قرار می‌گیرند. در ابتدا لازم به ذکر است که در زمان شروع معامله، هیچ یک از طرفین خریدار و فروشنده اقدام به نقل و انتقال کالا یا پول نقد نمی‌کنند و این قرارداد تنها به‌صورت یک قرار داد در بورس کالا ثبت می‌شود تا موعد تحویل آن فرا رسد. البته برای اینکه دو طرف خریدار و فروشنده، از انجام قرارداد خیالشان راحت شود، مبلغی را بر حسب قانون اوراق بورس بهادار تهران (۱۰-۲۵ درصد قیمت کل معامله)، به اتاق پایاپای پرداخت می‌کنند.

لازم به ذکر است که اتاق پایاپای حکم نظارت بر انجام معاملات بورس کالا و بازار مشتقه را بر عهده دارد و واسطه‌ای میان خریدار و فروشنده است. این نوع قرار دادها، معمولا زمانی شکل می‌گیرند که خریدار به این نتیجه برسد که در آینده کالای مورد نظر او گران خواهد شد و اقدام به انجام قرار دادهای آتی می‌کند. لازم به ذکر است که در اصطلاح به قرار داد آتی خرید شورت پوزیشن (Short Position) و به قرار داد آتی فروش، لانگ پوزیشن (Long position)، می‌گویند.

همچنین فروشنده اگر به این نتیجه برسد که کالای او در آینده ممکن است ارزان شود، اقدام به پیش فروش کالای خود (سکه، زعفران، پسته یا زیره) می‌کند. اگر سری به سایت معاملات بورس کالا بزنید، متوجه خواهید شد که بیشتر تمرکز بازار مشتقه بر روی قرار دادهای آتی سکه یک روزه و طلا است و سایر کالاها مانند زعفران و پسته، تنها در فصول خاصی معامله می‌شوند.

در بازار مشتقه، دارایی پایه بر اساس قیمت توافق شده بین خریدار و فروشنده تعیین می‌شود و موجب کاهش نوسان شدید قیمتی در بورس کالا خواهد شد.

• قراردادهای اختیار معامله خرید یا فروش

به‌صورت کلی، قراردادهای اختیار معامله نیز بر روی کالاهایی مانند سکه، زعفران، پسته و زیره قابل انجام است. در نوع قرارداد نیز قیمت قطعی واگذاری یا خرید کالا، در زمان انجام معامله ثبت خواهد شد و قیمت کالا در زمان تحویل (پس از چند ماه یا یک ‌سال)، همان قیمت تعیین شده در ابتدای ثبت معامله است.

معمولا قراردادهای اختیار خرید و فروش، توسط خریدارها کنسل می‌شوند، زیرا همان طور که از اسم این نوع قراردادها مشخص است، خریدار، اختیار این را دارد که معامله را انجام دهد یا خیر.

به‌ عنوان مثال می‌توان گفت که اگر خریدار قرارداد اختیار سکه تمام بهار آزادی، در تیر ماه سال ۹۹ که قیمت سکه ۹ میلیون تومان است، قراردادی را ثبت کند که در سر رسید اسفند سال ۹۹، همین سکه را با قیمت ۱۰ میلیون تومان خریداری کند، اگر سکه در اسفند ماه ۹۹ به بیش از ۱۰ میلیون تومان نرسد، طبیعتا خریدار اختیار معامله، از این معاملات مشتقه انصراف می‌دهد، زیرا سودی را در این معامله کسب نکرده است و می‌تواند همین سکه را ارزان‌تر در بازار پیدا کند. همچنین خریدار قرارداد معامله، باید مبلغی را جهت اتاق پایاپای پرداخت کند که معمولا بسیار ناچیز است.

معاملات مشتقه

نحوه دریافت کد معاملاتی در اوراق بهادار مشتقه چیست؟ بازار مشتقه

برای این که بخواهید معاملات آتی یا اختیار معامله را در کالای مورد نظر خود انجام دهید، در ابتدا نیاز دارید تا کد معاملاتی را از کارگزاری خود تهیه کنید. حال ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که آیا با کد بورسی می‌توان در بازار مشتقه فعالیت کرد؟ برای پاسخ به این سوال باید بگوییم که خیر، زیرا بازار مشتقه به‌صورت کلی قوانین دیگری دارد و مانند بورس اوراق بهادار تهران نیست.

پیش نیاز دریافت کد معاملاتی در بازار مشتقه، دریافت کد بورسی است، زیرا در فرم اینترنتی که باید اطلاعات خود را وارد کنید، در محلی نیز باید کد بورسی خود را وارد کنید. حتما قبل از درخواست این کد، استعلام کنید که آیا کارگزاری شما مجوز رسمی برای صدور کد معاملاتی را داشته باشد.

در برخی از کارگزاری‌ها مانند کارگزاری مفید و آگاه، دریافت کد معاملاتی به‌صورت اینترنتی قابل دریافت است. به همین راحتی می‌توانید تا مدارک خود شامل تصویر شناسنامه و کارت ملی را در صفحه کارگزاری خود وارد کنید تا پس از ۲-۳ روز معاملاتی، کد معاملاتی بازار مشتقه برای شما صادر شود. حالا می‌توانید به راحتی وارد معاملات خرید یا فروش اختیار معامله یا قرارداد آتی شوید.

مشخصات قراردادها در بازار مشتقه

• دارایی پایه: دارایی پایه در واقع مبلغ کلی است که برای کالا در زمان تحویل پرداخت خواهید کرد.
• وجه تضمین اولیه: در واقع همان مبلغی است که باید در زمان ثبت قرارداد، به اتاق پایاپای تحویل داده شود.
• حداقل وجه تضمین: حداقل وجه تضمین توسط قانون بورس کالا تعیین می‌شود.
• نماد معاملاتی: هر یک از دارایی‌های مالی در بورس کالا و بازار مشتقه، دارای نمادی هستند که باید حتما توجه کنید تا نام آن را به درستی وارد کنید.
• ساعت معامله
• تاریخ تحویل
• واحد قیمت
• کارمزد معاملات
• حد نوسان قیمت روزانه

در واقع بازار مشتقه، یک بازار جدید در بورس کالا به حساب می‌آید که ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد و بر اساس بازارهای روز دنیا طراحی گشته است. بازار مشتقه، در واقع بازار مدرنی است که بر این اساس، خریدار و فروشنده، با توجه به قیمت توافقی، کالای مورد نظر خود را پیش خرید یا پیش فروش می‌کنند. یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های معاملات مشتقه، دو طرفه بودن آن‌هاست. اوراق مشتقه به دو صورت قرار داد آتی و قرار داد اختیار معامله خرید و فروش وجود دارند و تمامی کالاها یا دارایی‌های پایه بر اساس همین دو نوع اوراق مشتقه، معامله می‌شوند.



اشتراک گذاری

دیدگاه شما

اولین دیدگاه را شما ارسال نمایید.