سود انتظاری معاملات
1. انتخاب یکی از انواع اوراق بهادار اسلامی (صکوک) بر اساس میزان بازده، دفعات بازده در سال، درجه ریسک، امیدنامه بانی، وضعیت مالی بانی (مبتنی بر صورت‌های مالی آن)، میزان اهرمی بودن بانی، درجه نقدشوندگی اوراق، چگونگی تضمین اصل و سود اوراق و غیره.
2. خرید اوراق بهادار اسلامی (صکوک) یا در مرحله پذیره‌نویسی با مراجعه به مراکز فروش آن مثل بانک‌ها و یا در بازار فرابورس (بازار ثانویه) از طریق مراجعه به کارگزاری ها و دریافت کد معاملاتی
3. دریافت سود اوراق در زمانبندی‌های اعلام شده
4. پایان سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار اسلامی یا با اتمام مدت سررسید اوراق و یا با فروش اوراق در بازار فرابورس پیش از پایان سررسید
- دسته: صکوک از نگاهی دیگر
ويژگي هاي اوراق بهادار اسلامي (صکوک)
1. مالكيت صاحبان اوراق
اغلب اوراق بهادار اسلامي تفاوت روشني از جهت مالكيت با اوراق ربوي دارند. اوراق اسلامي، به طور معمول در بردارنده سهم مشاعي از سرماية داراي سود يا درآمد هستند سرمايه‌هايي چون اعيان استيجاري، طرح‌هاي تجاري يا صنعتي يا سرمايه‌گذاري‌هاي چند منظوره، اين مهمترين ويژگي است كه آنها را از اوراق ربوي متمايز مي‌سازد. بر اين اساس، اسناد و اوراق بهادار اسلامي بايد بر پايه طرح‌هاي تجاري، كشاورزي، خدماتي يا صنعتي جديدي با مشاركت سرمايه صاحب‌كاران اين اوراق منتشر شود و چنانكه براي طرح‌هاي موجود منتشر شوند بايد مالكيت آنها اعم از اينكه اعيان، منافع يا حقوق معنوي باشد، به صاحبان اوراق منتقل شود.
2. كيفيت توزيع سود
ماهيت حقوقي بخش اعظم اوراق بهادار ربوي قرض با بهره است، ناشرين اوراق طبق زمانبندي معين نسبت معيني از اصل سرمايه را به صورت بهره به صاحبان اوراق پرداخت مي‌كنند، اين نسبت هيچ ارتباط به بازدهي طرح و سود فعاليت اقتصادي ندارد، روشن است كه چنين درآمدي مصداق قرض به شرط زياده است كه از ديدگاه فقه اسلامي ربا شمرده مي شود، در نتيجه قابل استفاده در اوراق بهادار اسلامي نيست. سود اوراق بهادار انتفاعي اسلامي ارتباط به نوع قراردادي دارد كه اوراق براساس آن طراحي شده و از جهت ثابت يا انتظاري بودن نرخ سود متفاوتند و در مجموع در سه گروه عمده جاي مي‌گيرند.
گروه نخست: اوراق مبتني بر خريد و فروش دين
گروهي از اوراق بهادار اسلامي چون اوراق استصناع و مرابحه، از جهت بازدهي، نزديكترين گروه به اوراق بهادار ربوي هستند، اين اوراق به گونه‌اي طراحي شده‌اند كه صاحبان اوراق در مدت زمان مشخص به سود معيني دست مي‌يابد. براي مثال، دولت سفارش ساخت بزرگراهي را به پيمانكاري مي‌دهد و به جاي پرداخت پول نقد، به پيمانكار اوراق بهادار استصناع قابل تنزيل در بازار ثانوي مي‌دهد و پيمانكار اوراق را كه مبلغ و سررسيدهاي معين دارند در بازار ثانوي به قيمت مشخص مي‌فروشد خريداران اوراق (سرمايه‌گذاران) به صورت معين مي‌دانند در زمانبندي مشخص چند درصد سود خواهند كرد.
گروه دوم: اوراق مبتني بر خريد و فروش دارايي فيزيكي
گروه دوم از اوراق بهادار اسلامي بر خريد و فروش دارايي هاي فيزيكي مبتني است، شاخص‌ترين مصداق‌هاي اين گروه اوراق اجاره به ويژه اجاره به شرط تمليك است كه به جهت تامين مالي و گاهي تامين نقدينگي منتشر مي شوند، سود اين اوراق گرچه به جهت متغير بودن جريان درآمدي خالص آنها، متغير است اما مي‌توان با اتخاذ تدبيرهايي (مديريت ريسك) به بازدهي با ثباني دست يافت، به طور مثال؛ وقتي مؤسسه مالي خاص، با انتشار اوراق اجاره، سرمايه مالي لازم را براي خريد يك فروند هواپيماي مسافربري فراهم مي‌كند، مي‌تواند آن هواپيما را به صورت اجاره به شرط تمليك پنجساله به يك شركت حمل و نقل هوايي واگذارد و ضمن قرارداد هزينه‌هاي جاري حفظ و نگهداري و استفاده از هواپيما را با شركت پيش گفته شرط كند و هزينه‌هاي غيرمترقبه و اساسي را از راه شركت هاي بيمه پوشش دهد، در نتيجه براي سرمايه گذاران (صاحبان اوراق اجاره) بازدهي با ثباتي را تدبير كند.
ماهيت خريد و فروش اين اوراق در بازار ثانوي، خريد و فروش دارايي فيزيكي مشاعي است كه به اجاره داده شده و جريان درآمدي باثباتي را پديد آورده است، صاحب ورق با فروش ورق اجاره در واقع سهم خود از دارايي فيزيكي را به ديگري تمليك مي كند و ضمن قرارداد مي‌پذيرد كه جريان درآمدي(اجاره بها) متعلق به مالك جديد باشد.
گروه سوم: اوراق مبتني بر مشاركت در سود طرح اقتصادي
گروه سوم از اوراق بهادار اسلامي براساس عقدهاي مشاركتي اسلام سود انتظاری معاملات طراحي شده‌اند، اوراق بهاداري چون اوراق مشاركت، اوراق مضاربه، اوراق مزارعه و اوراق مساقات از اين گروه هستند. ماهيت حقوقي كار در اين اوراق آن است كه صاحبان اوراق بهادار به صورت مشاع در جايگاه صاحبان سرمايه در احداث پروژه يا انجام يك فعاليت اقتصادي مشاركت مي‌كنند و به تبع آن در سود حاصله سهيم مي‌شوند و اگر چنانكه پروژه با زيان روبه رو شود به تناسب بين صاحبان سرمايه تقسيم مي شود. به طور مثال؛ دولت (وزارت نيرو)، مؤسسه مالي خاصي را تأسيس كرده، به وسيله آن اوراق مشاركت براي سرمايه گذاري در احداث سدي را منتشر مي‌كند، سپس با واگذاري اوراق و جمع آوري وجوه به احداث سد مي‌پردازد، متناسب با پيشرفت پروژه، ارزش افزوده‌اي شكل مي‌گيرد كه به صورت مشاع متعلق به صاحبان اوراق است، در نتيجه با پيشرفت پروژه، ارزش دارايي (پروژه) و به تبع آن قيمت اوراق افزايش پيدا مي كند، زماني كه احداث پروژه به پايان رسيد، به صورت كارشناسي قيمت‌گذاري شده به وزارت خانة مربوط(دولت) فروخته مي‌شود، مابه‌التفاوت قيمت پروژه از هزينه‌هاي عمليات احداث، ارزش افزوده طرح و سود صاحبان اوراق خواهد بود. سود اين اوراق به عامل هايي بستگي دارد كه همة آنها قابل پيش بيني و مديريت نيست؛ بنابراين بر فرض هم مؤسسه مالي بخشي از ريسك ها را به پيمانكاران و برخي را از راه بيمه و امثال آن پوشش دهد، متغيرهاي اقتصادي در سطح ملي و بين المللي وجود دارد كه بازدهي پروژه را متاثر مي‌سازند در نتيجه بازدهي قطعي پروژه و سود واقعي صاحبان اوراق در پايان طرح و بعد از انتقال آن به دولت مشخص مي‌شود، بنابراين سود اين اوراق انتظاري بوده و در پايان كار قطعي مي‌شود.
البته در مثل اوراق مشاركت مي‌توان با توجه به برآورد كارشناسي، در مقاطع زماني فصلي يا شش ماهه، مبالغي را به صورت سود علي الحساب پرداخت كرد و در پايان طرح از سود صاحبان اوراق كم كرد. بنابراين خريد و فروش اوراق بهادار نوع سوم خريد و فروش سهم مشاع از دارايي است كه به صورت مشاركتي در احداث يك طرح يا فعاليت اقتصادي سرمايه‌گذاري شده و جريان درآمدي انتظاري دارد كه در پايان دوره قطعي مي‌شود و براساس پيش‌بيني‌ها از سود انتظاري، سهم مشاع دارايي‌ها و به تبع آن، اوراق بهادار قيمت پيدا مي‌كنند.
3. تضمين اصل سرمايه
ماهيت حقوقي اغلب اوراق بهادار ربوي، قرض با بهره است كه به مقتضاي قرارداد ناشر اوراق اصل سرماية صاحبان اوراق (ارزش اسمي اوراق بهادار) را تضمين مي‌كند به اين بيان كه ناشر، در سررسيد معادل ارزش اسمي اوراق را به صاحبان آنها مي پردازد و اين امر اثر انگيزشي بالايي براي سرمايه گذاران مالي ريسك گريز حتي متعارف دارد، ناشرين اوراق بهادار اسلامي نيز تلاش می‌کنند چنين تضمين را به سود انتظاری معاملات صاحبان اوراق بدهند.
در اوراق بهادار اسلامي تضمين باز پرداخت اصل سرمايه نسبت به گروه هاي سه گانه اوراق كه در بحث سود گذشت، متفاوت است.
الف. تضمين اصل سرمايه در اوراق مبتني بر خريد و فروش دين
در اين گروه، به مقتضاي قرارداد محوري ابزارهاي مالي اسلامي تضمين اصل سرمايه صورت مي گيرد. براي مثال در اوراق مرابحه، مؤسسه مالي ناشر در جايگاه وكيل صاحبان اوراق، با منابع مالي آنان، دارايي را به صورت نقد خريداري كرده و به استفاده كننده آن دارايي به صورت نسيه مدت دار مي فروشد، در اين اوراق استفاده كنندة دارايي (باني) به مقتضاي عقد بيع نسيه، قيمت نسية دارايي را كه متضمن اصل سرمايه به اضافه سود معين است را به وكيل سرمايه‌گذاران متعهد مي‌شود. زماني كه اين اوراق در بازار ثانوي خريد و فروش (تنزيل) مي‌شود، تضمين اصل سرمايه و سود معين نيز به همراه آن منتقل مي شود.
بنابراين اگر اصل خريد و فروش اين گروه از اوراق بهادار اسلامي را بپذيريم، تضمين اصل سرمايه و سود معين جزء ماهيت قرارداد بيع نسية مرابحه‌اي و استصناع است.
ب. تضمين اصل سرمايه در اوراق مبتني بر خريد و فروش دارايي فيزيكي
در اين گروه مؤسسه مالي به وكالت از طرف صاحبان اوراق، دارايي‌هاي فيزيكي را خريداري و به استفاده كننده آن اجاره مي‌دهد و به صورت مرتب اجاره‌بهاها را گرفته به صاحبان اوراق مي‌پردازد و در سررسيد قرارداد اجاره يا عين مستأجره را به مستأجر تمليك مي‌كند (در قراردادهاي اجاره به شرط تمليك) يا از وي تحويل گرفته در بازار به فروش مي رساند (در اجاره‌هاي عادي). در اين گروه از اوراق بهادار اسلامي گرچه به مقتضاي قراردادهاي به كار رفته، تعهد و تضمين حقوقي درباره بازپرداخت اصل سرمايه وجود ندارد اما از جهت واقعي به گونه اي هستند كه براي صاحبان اوراق اطمينان حقيقي و واقعي نسبت به دريافت اصل سرمايه به همراه سود قابل توجه، به دست مي آيد.
ج. تضمين اصل سرمايه در اوراق بهادار مشاركتي
در اين گروه ناشر اوراق، وجوه صاحبان اوراق را جمع كرده به وكالت از طرف آنان در احداث پروژه هاي صنعتي، كشاورزي، تجاري و غیره به قراردادهاي مشاركت، مزارعه، مساقات و مضاربه با فعالان اقتصادي در طراحي پروژه‌ها و انجام فعاليت هاي اقتصادي مشاركت مي‌كند. اگر قرارداد از نوع، مضاربه و شركت باشد مطابق فتواي مشهور نمي‌توان شرط تضمين سرمايه را به عهدة عامل و شريك گذاشت اما هما نطور كه فقيهان معاصر گفته اند مي‌توان شرط جبران ضرر احتمالي را در قرارداد گنجاند به اين بيان كه عامل متعهد مي شود در صورتي كه خسارتي از محل پروژه و فعاليت اقتصادي متوجه صاحبان سرمايه شود، آن را از اموال خود جبران كند. همان طور كه مي‌توان با پرداخت حق بيمه، موضوع مشاركت را در برابر برخي مخاطرات بيمه كرد. در قراردادهاي مزارعه و مساقات، عامل امين است و اگر در حفظ و نگهداري زمين و باغ كوتاهي نكند و خسارتي بر آنها وارد شود ضامن نيست، در اين موارد نيز مؤسسه مالي مي تواند با پرداخت هزينه، اصل دارايي‌ها را در برابر حوادث غيرمترقبه بيمه كند.
نتيجه اينكه در اوراق بهادار مشاركتي همانند گروه دوم، تعهد حقوقي در خود قراردادها وجود ندارد اما از راه تدبيرهاي ایمن‌سازی و مديريت ريسك مي‌توان براي سرمايه گذاران (صاحبان اوراق) اعتماد و اطمينان حقيقي و واقعي پديد آورد.
د. تضمين اصل سرمايه در همة اوراق بهادار اسلامي به صورت شخص ثالث
در اغلب مدل‌هاي عملياتي ابزارهاي مالي اسلامي (صكوك)، مؤسسة ناشر در جايگاه وكيل وجوه صاحبان اوراق را جمع‌آوري كرده، به وكالت از طرف آنها به قرارداد مبادله‌اي يا مشاركتي اقدام مي‌كند و در واقع نقش يك مدير مالي را بين صاحبان وجوه و استفاده‌كنندگان نهايي (كساني كه از راه اوراق تامين مالي مي شوند) را ايفا مي كند. به نظر مي‌رسد مؤسسه مالي در جايگاه وكيل و شخص ثالث مي تواند به صورت داوطلبانه اصل سرمايه را براي سرمايه گذاران تضمين كند، درست است كه قرارداد وكالت، وكيل را به صاحبان اوراق پيوند م يدهد اما وي از قرارداد اصلي كه ميان صاحبان اوراق و عاملان اقتصادي بسته مي شود جداست و فقط واسطه اي است كه طرفين را گرد هم مي آورد و در ازاي دريافت كارمزد (حق الوكاله) خدمات معامله را براي طرفين ارائه مي‌دهد و از اين نظر طرف سوم (شخص ثالث) شمرده مي شود، بنابراين به تضمين اصل سرماية موكلان اقدام كند. بر فرض هم مؤسسه ناشر به عنوان وكيل نتواند تضمين كند مي‌توان نهادها و سازمان هاي به طور كامل مستقل اما با اغراض عقلايي طراحي كرد به طور مثال؛ دولت براي تشويق چنين معامله هايي و براي استفاده از آنها در مسير رشد و توسعه اقتصادي كشور مي تواند به تضمين اصل سرمايه همه يا گروه هاي خاص از اوراق بهادار اسلامي اقدام كند يا مجوز تاسيس شركت هاي تضمين دهد تا آنها در قبال دريافت كارمزد هاي مشخص اقدام به تضمين اصل سرمايه اين اوراق نمايند.
بازار ارز ، بورس ، طلا یا مسکن ، کدام در 6 سال اخیر سودده‌تر بوده است؟
نوسانات شدید اقتصادی در کشور ما که پس از اعمال تحریم‌ها صورت گرفت، تورم بسیار زیادی سود انتظاری معاملات را بر همه کالاها وارد کرد و یکباره تمام محصولات و خدمات را گران کرد. این امر که این نوسانات و تورم ناشی از آن چه تاثیرات منفی در کل اقتصاد و معیشت خانواده‌ها گذاشته برکسی پوشیده نیست؛ اما سوالی که شاید برای همه پیش آمده باشد این است که این اتفاقات در کدام حوز‌ه‌ها تاثیر بیشتری گذاشته و قبل از آغاز این افزایش قیمت‌ها، سرمایه‌گذاری در کدام بازارها سوددهی بیشتری داشت؟ سرمایه‌گذاری در بازار ارز یا بازار طلا ؟ بازار بورس یا بازار مسکن یا سپرده‌گذاری در بانک ؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
ابتدا لازم است بدانید سرمایه‌گذاری در اکثرحوزه‌ها تنها باعث از بین نرفتن ارزش سرمایه شده و می‌توان گفت تنها برخی از تاجران سود کرده و مابقی در بهترین سود انتظاری معاملات حالت، سرمایه خود را حفظ کردند. در غیر اینصورت به دلیل اینکه تمام مخارج و هزینه‌ها افزایش یافته کلمه سود برای این فرآیند صحیح نیست. با این رویکرد بازارهایی مثل بازار طلا، بازار مسکن، بازار ارز و همینطور سپرده‌گذاری در بانک که این حداقل بازدهی مالی را برای مردم به همراه می‌آورد را به مرور بررسی می‌کنیم تا ببینیم سرمایه‌گذاری در کدام بازارها تا چه میزان سود بیشتری را با ریسک کمتر برای‌سرمایه‌گذاران به همراه آورده است .
سپرده‌گذاری در بانک
در کشور ما سپرده‌گذاری در بانک به دلیل سود بالا و فرهنگ نادرستی که در بحث سرمایه‌گذاری به خصوص در بین خانواده‌های نسل 60 و 70 نهادینه شده، توجیه ورود سایر بازارهای موازی را همچون طلا، سکه و مسکن با مشکل مواجه کرده و از سوی دیگر، ایمن بودن و راحت بودن روند دریافت و پرداخت‌ها در بانک، سرمایه‌های مردم را به سمت سپرده‌گذاری در بانک سوق داده است. اما سپرده‌گذاری در بانک به خصوص در این بازه زمانی که ارزش پول همواره رو به کاهش است، صحیح نیست.
به زبان ساده، هنگامی که بانک به طور مثال 24 درصد سود پرداخت می‌کند و تورم بالای 200 درصد در برخی از کالاها روی می‌دهد به راحتی می‌توان میزان ضرر را محاسبه کرد. از سوی دیگر، میزان ارزش پول سپرده‌گذار از ابتدای دوره سرمایه‌گذاری‌اش تا بعد از اعمال تحریم‌ها کاهش محسوسی داشته، چرا که هم ارزش پول پایین آمده و همه قیمت کالا بالا رفته است.
از سوی دیگر، عملکرد ضعیف نظام بانکی در ارائه تسهیلات و مدیریت منابع، بانک‌ها را با انباشت بدهی مواجه کرده است. همچنین خبرهایی مبنی بر کاهش سود بانکی در رسانه‌ها در حال مخابره شدن است که در این صورت بسیاری از مردم سرمایه خود را از بانک خارج می‌کنند و به سمت بازارهایی مثل بازار ارز و طلا می‌روند.
از این رو سپرده‌گذاری در بانک در مقایسه با سرمایه‌گذاری در بازارهای دیگر مثل بازار ارز یا طلا دیگر نمی‌تواند جذابیت خاصی داشته باشد. در نتیجه می‌توان گفت کسانی که سپرده‌گذاری در بانک را انتخاب کردند، اولین متضرران این وضعیت رکودی شده‌اند.
در همین رابطه بخوانید:
بازار طلا
اما انتخاب دوم برای خانواده‌ها که سرمایه‌گذاری بدون ریسک را به سود بیشتر ترجیح می‌دهند، بازار طلا است. فارغ از این که در دوران رکودی قرار داریم و مولفه‌های سیاسی و اقتصاد کلان در کشور ما در نوسانات قیمت در بازار طلا تاثیر بسزایی دارد، همیشه سرمایه‌گذاری در بازار طلا در بلندمدت سودده بوده است. از این رو می‌توان بازار طلا را در مقایسه با سود بانکی برنده دانست.
اما با بررسی نوسانات قیمتی در بازار طلا و نگاهی به نمودار ارزش طلا از سال 92 تا امروز تفاوت این دو به صورت کامل مشخص می‌شود. قیمت سکه از سال 92 که در محدوده قیمتی یک میلیون و 60 هزار تومان بود، در سال 97 به 3 میلیون و 400 هزار تومان رسید و تا امروز که اولین روز زمستان 98 را پشت سر می‌گذاریم، هرسکه با قیمت 4 میلیون و 520 هزار تومان در بازار طلا به فروش می‌رسد.
از این رو، اگر در سال 92، 10سکه را به قیمت 10 میلیون و 600 هزار تومان خریداری می‌کردید، امروز به قیمت 45 میلیون تومان به فروش می‌رساندید. در نتیجه سرمایه‌گذاری در بازار طلا نسبت به بانک دارای توجیه بیشتری است.
بازار سرمایه
اما یکی از جذاب‌ترین بازارهای مالی در دنیا و کشور ما بازار سرمایه یا همان بازار بورس است. بازاری که می‌توان گفت در بین خانواده‌های ایرانی به پر ریسک‌ترین مدل سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود. اما با نگاهی به روند شاخص بورس از سال 92 تا امروز می‌توان این برداشت را داشت که ریسک زیادی متحمل این بازار نبوده و بورس به عنوان یکی از پربازده‌ترین بازارهای مالی در این سال‌ها بوده است.
باید مدنظر داشت که بخش عمده‌ای از موفقیت بازار سرمایه معطوف به فعالیت شرکتها و اقتصاد کلان می‌شود. زیرا شرکتهایی در بازار بورس پذیرفته شده و به نقطه‌ای از بلوغ رسیده‌اند که بتوانند به عنوان سهامی‌عام در بورس پذیرفته شوند و سهام آنها را با هدف کسب سود در بورس عرضه کنند.
از سوی دیگر شفافیت بالای ارائه صورت‌های مالی شرکتها، آگاهی مردم را نسبت به فعالیتهای این بازار بیشتر کرده است و به همین علت، راحت‌تر می‌توان اعتماد مردم را برای ورود به این بخش جلب کرد. همچنین حضور شرکتهای سرمایه‌گذاری در بازار بورس که سود تضمینی ارائه می‌دهند و سهامداران را در سودهای شناور نیز شریک می‌کند، این ریسک را کاهش داده و اعتماد مردم برای ورود به این بخش افزایش داشته است.
از این رو می‌توان با امنیت خاطر بیشتری نسبت به گذشته به این بازار پویا نگاه کرد. چرا که شاخص بورس از سال 92 تا امروز تغییرات بسیاری داشته و از کانال 38 هزار واحد به 95 هزار واحد در ابتدای سال 97 رسیده و آخرین فصل سال 98 را با رکورد 356 هزار واحدی شروع کرده است. با محاسبه این تغییرات می‌توان میزان سودی که از سال 92 برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس رخ می‌دهد را متوجه شد.
نگاهی به شاخص‌های بازار بورس در 6 سال گذشته می‌تواند نمای کلی از وضعیت این بازار را به ما ارائه دهد.
در همین رابطه بخوانید:
بازار ارز
بازار دیگری که در کشور ما با حواشی بسیاری همراه بوده بازار ارز است. ابتدای سال 92 که آغاز این دوره رکودی بود، فعالان بازار ارز به طرق مختلف خرید و فروش می‌کردند. صرافی‌ها و دلالان ارزی در مناطق مختلف از این وضعیت سودهای زیادی کسب کردند. اما آیا بازار ارز برای سرمایه‌گذاری خانواده‌ها مناسب است یا ورود به سایر بازارها با توجیه بیشتری همراه بود؟
گفتنی است نرخ ارز در اوایل دهه 90 در کانال 1000 تومان قرار داشت و دو سال بعد هر دلار در بازار ارز با نرخ 3 هزار تومان به فروش می‌رسید، که این خود شوک عجیبی به بازار تحمیل کرد. اما این ابتدای راه صعود بازار ارز به قله صعودی بود و روند رشد آن به طور بی‌سابقه‌ای از بازارهای موازی خود پیشی گرفت. به طوری که سال 95 نرخ دلار تا 3600 تومان پیش رفت و به کلی اقتصاد را به شوک فرو برد.
اما این نیز آغاز انقلاب کاسبان ارز در مقاطع مختلف بود. به طوری که همهمه‌ای در بین مردم ایجاد شد که چگونه می‌توان بازارهای کلان اقتصادی را کنترل کرد و دولت برای کنترل آن چه رویکردهایی در نظر دارد؟ اما این آغاز راه بود و بلافاصله اتفاقات بین‌المللی در کنار واکنش‌های هیجانی در برخورد با این افزایش‌ها باعث شد تا بازار ارز و دلار در سراشیبی افزایش قیمت‌ها با سرعت زیادی حرکت کند و به طور افسار گسیخته‌ای قیمت ارز افزایش یافت و در کانال 12 تا 15 هزار تومان در نوسان بود.
بازار مسکن «جایی سرمایه‌گذاری کن که باد زیرش نره»
یکی از بخش‌هایی که از گذشته مورد توجه بسیاری از ایرانیان بوده مسکن است. به طوری که بسیاری از بزرگترها آینده روشن را در گرو خرید مسکن می‌دانستند، این مثال را که «جایی سرمایه‌گذاری کن که باد زیرش نره» را به این معنی که زمین و یا خانه بخرید و برای خرید خودرو و کالاهای دیگر هزینه نکنید، به کار می‌بردند. در نتیجه بهترین سرمایه‌گذاری برای آنها خرید خانه بود. در واقع تا حدودی درست می‌گفتند. تورم این چنینی که در کشور رخ داد، توان خرید خانه را از جوانان گرفت و خرید خانه به امری بسیار سخت تبدیل شد. اما در چند سال اخیر بازار مسکن چه وضعیتی داشته؟
طبق اطلاعات معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی ارزش افزوده فعالیتهای بخش مسکن و ساختمان از سال ۹۲ روند نزولی داشته و از ۷.۸ درصد در سال ۹۲، به ۵.۱ درصد در سال ۹۶ رسیده است. این گزارش نشان می‌دهد که طی سه ماهه اول سال ۹۶ نسبت به سه ماهه اول سال ۹۷ تغییر چشمگیر نداشته و معادل ۵.۶ هزار میلیارد تومان بوده است.
تولید متناسب با تقاضا
تحولاتی که سمت تقاضای مسکن روی می‌دهد، یکی از عوامل تاثیرگذار در این بخش است. بر اساس نتایج سرشماری سال ۸۵، تعداد ۱۵ میلیون و ۸۵۹ هزار واحد مسکونی دارای سکونت در کشور وجود داشته است، که در سرشماری سال ۹۵ به ۲۲ میلیون و ۸۲۵ هزار واحد مسکونی رسیده است. به عبارت دیگر تعداد واحدهای مسکونی در دهه ۸5 تا ۹۵ حدود ۷ میلیون واحد افزایش یافته است.
با احتساب تعداد ۲۴ میلیون و ۱۹۶هزار خانوار درکشور، سال ۹۵ کسری بیش از یک میلیون و هفتصد هزارواحد مسکونی وجود داشته و به همین علت است که تراکم خانوار در واحد مسکونی به رغم بهبود در سال‌های گذشته، همچنان بالاتر از یک و در سال ۹۵، برای کل کشور حدود ۱.۰۶ بوده است. به عبارت دیگر در سال ۹۵ در ۱۰۰ واحد مسکونی، ۱۰۶ خانوار سکونت داشته‌اند.
اما این اتفاقات چه تاثیری در بازار مسکن گذاشت؟ بسیاری از کارشناسان، رکود در معاملات مسکن را پیشبینی کرده و معتقد بودند در ساخت‌و‌ساز اتفاق زیادی روی نمی‌دهد و دلیل آن را بومی بودن مصالح ساختمانی و نیروی انسانی عنوان کردند. اما این امر که کاهش معاملات و خرید و فروش در تولید مسکن تاثیر مستقیم دارد برکسی پوشیده نیست و نمی‌توان از آن غافل بود.
بنابراین ارزش افزوده فعالیتهای بخش مسکن و ساختمان از سال ۹۲ روند نزولی به خود گرفتند. به طوری که از سال ۹۳ رشد منفی ۰.۴ درصد رخ داد. روند نزولی نرخ رشد ارزش افزوده با فاصله بسیار زیادی در سال ۹۴ به منفی ۱۷.۱ درصد رسیده است و از سال ۹۵ ارزش افزوده بخش و ساختمان روند رو به بهبودی را آغاز کرده است، اگرچه این روند همچنان منفی است اما از ۱۷.۱ درصد در سال ۹۴ به منفی ۱۳.۱ درصد در سال ۹۵ رسید که این روند در سال ۹۶ با افزایش انتظار بهبود فضای اقتصادی رشد مثبت ۱.۳ درصدی را تجربه کرد.
تحولات جمعیتی بخش مسکن
تحولات تقاضای مسکن یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در به رونق رسیدن مسکن است و آگاهی از میزان آن می‌تواند در سیاست گذاری نقش مهمی ایفا کند. از سوی دیگر شناسایی خانه‌های خالی نیز ارزش افزوده‌های بسیاری برای سیاستگذاران جهت اعمال محرکات مالیاتی، با هدف روانه کردن این واحدها به بازار به همراه دارد. در این راستا و براساس نتایج سرشماری سال ۸۵ تعداد ۱۵ میلیون و ۸۵۹ هزار واحد مسکونی در تصرف در کشور وجود داشته است که در سرشماری سال ۹۵ به ۲۲ میلیون و ۸۲۵ هزار واحد مسکونی رسیده است.
گفتنی است، تعداد واحدهای مسکونی در 10 ساله ۸۵ تا ۹۵ حدود ۷ میلیون افزایش داشته است. با احتساب تعداد ۲۴ میلیون و ۱۹۶ هزار خانوار در کل کشور در سال ۹۵، کسری بیش از یک میلیون و هفتصد هزار واحد مسکونی وجود داشته و به همین علت است که تراکم خانوار در واحدمسکونی به رغم بهبود در سال‌های گذشته همچنان بالاتر از یک و در سال ۹۵، برای کل کشور حدود ۱.۰۶ بوده است. به عبارت دیگر در سال ۹۵ در ۱۰۰ واحد مسکونی، ۱۰۶ خانوار سکونت داشته‌اند.
در همین رابطه بخوانید:
متغیرهای مهم اقتصادی و تاثیرات آن بر بخش مسکن
نقش قیمت وام مسکن در نوسانات قیمتی
لازم به ذکر است، طی دهه‌های اخیر همواره شاهد افزایش درصد مستاجران و کاهش درصد مالکیت در بازار مسکن تهران بوده‌ایم، به گونه‌ای که سهم مسکن ملکی از ۷۶.۴ در سال ۷۱ به ۶۴.۳ درصد سود انتظاری معاملات در سال ۹۵ کاهش و در مقابل، سهم خانه استیجاری در همین فاصله زمانی از ۱۴.۵ درصد به ۲۶.۲ درصد رسیده است.
در عین حال درصد مستاجران مناطق شهری با نرخ رشد بیشتری نسبت به کل کشور افزایش یافته که این اتفاق عمدتا به دلیل رشد جمعیت شهری ناشی از تشکیل خانوارهای جدید و مهاجرت از روستا به شهر بوده است. همچنین بروز تورم درسال‌های متمادی، کاهش قدرت خرید خانوار و کاهش توان تامین مسکن ملکی را به دنبال داشته که این موضوع بیانگر افزایش شکاف طبقاتی ایجاد شده در سال‌های اخیر است.
گزارش معاونت مسکن و ساختمان، بیانگر تحولات تولید مسکن است که نشان می‌دهد تعداد واحدهای مسکونی تکمیل شده درکل کشور در دوره مورد بررسی، روند سینوسی داشته است. این روند در استان تهران با دامنه تغییرات کوتاه‌تری قابل مشاهده است. علت اساسی این امر از دیدگاه معاونت مسکن و ساختمان را می‌توان در نوسانات اقتصاد کلان، جذابیت بازارمسکن در جذب سرمایه‌ها و سودآوری این بازار جستجو کرد.
بر اساس نمودار، با افزایش سود انتظاری بازار مسکن در پی انتظارات تورمی، تعداد ساختمان‌های تکمیل شده در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ روند افزایشی داشته است.
سهم تسهیلات پرداختی به بخش مسکن از ۱۷ درصد در سال ۹۰ به ۹.۱ درصد در پایان سال ۹۵ و ۸.۵ درصد در شش ماهه اول سال ۹۷ رسید. در سال‌های گذشته، همواره بالاترین سهم تسهیلات متعلق به بخش بازرگانی و خدمات، و کمترین سهم تسهیلات پرداختی متعلق به بخش‌های کشاورزی، مسکن و ساختمان بوده است. این امر با توجه به بانک محور بودن تامین مالی مسکن در کشور، دستیابی به مسکن را برای خانوارهای ایرانی، محدود می‌کند.
متوسط قیمت فروش و اجاره یک مترمربع آپارتمان در شهر تهران (۹۸)
بر اساس اطلاعات سامانه کیلید، بیشترین قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در مناطق یک، سه و شش تهران رقم خورده و همچنین متوسط قیمت در کل تهران در حدود هر مترمربع ۱۱.۴ میلیون تومان است که از قیمت مسکن در این سه منطقه کمتر است.
با توجه به میزان تقاضا، توان خرید مردم و سایر مولفه‌ها، افزایش قیمت مسکن بیش از 2 الی 3 درصد روی نخواهد داد. البته این ثبات نسبی در قیمت‌ها تا روزی اتفاق می‌افتد که هزینه ساخت و مصالح ساختمانی افزایش زیادی نداشته باشند و بعد از آن به طورحتم افزایش قیمتی در این بازار را شاهد خواهیم بود. در این بازه زمانی طبق برآورد کارشناسان در انتهای آذر ماه 98 حداقل هزینه ساخت یک مترمربع واحد مسکونی در تهران 2 میلیون و 200 هزار تومان اعلام شده است که پس از اعلام افزایش نرخ سوخت و هزینه‌های جانبی، تا متری 3 میلیون تومان نیز می‌رسد.
در نتیجه می‌توان بدون در نظر گرفتن مولفه‌های سود انتظاری معاملات مختلف، سرمایه‌گذاری در تمام بازارهای فوق‌الذکر را سودده دانست و دلار را پیشرو در افزایش قیمت عنوان کرد. اما باید مدنظر داشت، فعالانی که به صورت تخصصی در بازارهایی همچون بورس به نوسان‌گیری پرداختند، یا توانستند از نوسانات بازار ارز استفاده بیشتری کنند، منافع مالی بیشتری کسب کرده و سرمایه خود را همسو با تورم افزایش دادند.
گرگ و میش بین تورم و سود انتظاری معاملات رکود
پرسه زنی در بازار جاییه که من درباره مفاهیم مربوط به بازار سرمایه و رویدادهای روز اون حرف میزنم، موضوعاتی که در این زمینه برام جالبه.
سلام! من مهدی هستم و این هشتمین شماره از خبرنامه من به نام پرسه زنی در بازاره که در اون اخباری رو که برای من درباره بازار مهم هستند و نگاه من رو شکل میدن با شما به اشتراک میگذارم تا شما هم بتونید از زاویه نگاه من به بازار نگاه کنید. من رویکرد معاملاتی و سرمایه گذاری خودم رو بر اساس این نگاه بنا می کنم. اگر هنوز مشترک خبرنامه نشدید و این ایمیل رو کسی براتون فوروارد کرده، حتمن مشترک بشید تا هر شماره خبرنامه رو هر هفته، داغ داغ در ایمیل خودتون دریافت کنید.
ادامه نگرانی از برآورده شدن یا نشدن انتظارات از سود شرکتها: با نزدیک شدن به فصل اعلام نتایج شرکتها دعوای اینکه آیا سود شرکتها اونطور که تحلیلگران خرد پیشبینی کردن بالا گزارش خواهد شد یا نه، ادامه داره. در حالی که تحلیلگران کلان/macro یکی یک نشونه های کند شدن اقتصاد رو به ما یادآوری میکنن(و البته من هم از یادآوری کردن اونها به شما دست نکشیده و نخواهم کشید در توییت هام، مثلن اینها: لینک 1 ، لینک 2 ، لینک 3 ، لینک 4 ، بازم بگم؟!) ولی تحلیلگران شرکتها همچنان ساز خودشونو میزدن. یه نگاه به این نمودار بکنید:
همونطور که میبینید سود انتظاری شرکتها درسال 2022 برای اغلب سکتورها (به جز سکتور ارتباطات، سلامت و مالی!!) برابر و یا بالاتر از تخمینی که تحلیلگرا درانتهای سال گذشته میزدن شده بود(این نکته جالبیه که در مورد هر کدوم از این سه سکتور فکر کنید که چرا تحلیلگرا راجع بهشون به خوشبینی بقیه نبودن؟). این( لینک ) مقاله از آب گذشته(!) از بَرونز رو بخونید. و البته بعضی شرکتها مثل Nike که دیروز نتایجش منتشر شد هم فراتر از انتظار ظاهر شدن( لینک ) علیرغم تورم و حتا شهربندانهای چین در راستای سیاست کووید-صفر.عده ای این بالا موندن سودهای انتظاری رو به دلیل لحاظ شدن تورم در قیمت محصولات این شرکتها میدونن:
Jurrien Timmer @TimmerFidelity
The market is nervous about earnings. Maybe inflation is why estimates are holding up so far. This chart illustrates that nominal earnings growth often holds up well during periods of high inflation (1940s & 1970s). So, it’s not a given that earnings are about to crater.
49 Retweets 195 Likes
ولی به هر حال انتظارها برای «آینده» حداقل، کمی داره واقعبینانه‌تر یا کمتر خوشبینانه میشه(بسته به اینکه چطور بهش نگاه کنید)
FactSet @FactSet
13 Retweets 46 Likes
ولی البته حرف زدن از «رشد» سود و درآمد رو کنار نگذاشتن، گیرم با لحن محتاطانه:
FactSet @FactSet
16 Retweets 41 Likes
FactSet @FactSet
24 Retweets 59 Likes
بد نیست همینجا یک نکته رو درباره تحلیلگران sell-side که به شرکتها نزدیکترن بهتون یادآوری کنم: اصولن هدف این تحلیلگرا «درست بودن پیشبینی»هاشون در آینده نیست، هدفشون انعکاس اون چیزیه که مدیریت شرکتها دلشون میخواد به بازار نشون بدن. چرا؟ بدیهیه! این تحلیلگرا مسوول جذب پروژه های آتی بانکهای سرمایه گذاری از این شرکتها هستن: پروژه هایی مثل صدور اوراق قرضه، انجام due delligence برای فعالیتهای M&A، صدور سهام، … و بدیهتن که اونا نمیخوان اینهمه پروژه و درآمد آتی سازمانشون(که همون بانکهای سرمایه گذاری باشن) رو با ناراحت کردن و تمرد از خواسته مدیریت شرکتها و انعکاس «واقعیت» از دست بدن. اینه که اصولن از تحلیلگرای sell-side بعیده توصیه به فروش/sell recommendation ببینید، مگر تحلیلگرای بانکهایی که با شرکتهای مربوطه یا مشکل دارن و یا چیزی از اونها بهشون نمیماسه و یا بانکهای کوچکی هستن مثل Nomura. شاید بشه تا حدی به تحلیلگرای buy side اعتنا کرد. ولی حتا اونها هم ترجیح میدن در میان گلّه اشتباه کنن تا به تنهایی درست بگن. اگر میخواین در مورد تحلیلگرای buyside و sellside بیشتر بدونین، مثل همیشه به مدخل investopedia مربوط به این موضوع( لینک )و لینکهای مربوطه مراجعه کنید. خلاصه که تو بازار قبل از اینکه دنبال کسی راه بیفتین باید ببینید منافعش متمایل به کدوم سمته.
ظاهر شدن فرصتهای سرمایه گذاری: همه اونچه که در بالا گفتیم باعث نمیشه نبینیم که خیلی از سهام تو بازار قیمتشون اونقدر پایین اومده که فرصتهای خرید خوبی رو فراهم کردن، عجله نکنید! منظورم سهام ضررده و تخیلی کتی وود نیست. منظورم سهام سوددهیه که همه اتون اسمشونو شنیدین. سهام شرکتهایی مثل جنرال موتورز که این روزا حسابی پایین اومده نسبت به اول سال، و با P/E تاریخی 5.7 داره معامله میشه. این در حالیه که GM فعالیتهای بسیار خوبی در زمینه EV ها انجام داده و عملن بازار اینطور داره وانمود که EV تنها چیزیه که براش معنی داره و اتفاقن مدیرعامل جدید این شرکت، خیلی بی سر و صدا، یکی از اصولیترین استراتژیها رو برای بخش خودروهای الکتریکی این شرکت پایه ریزی کرده. این یادداشتهای Barrons میتونه اطلاعات خوبی در اختیارتون بذاره: لینک 1 ، لینک 2
همینطور یه نگاه به این نمودار بندازین: 10 شرکت بسیار معتبر که قیمت سهامشون نزدیکه به پایینترین حد در یک سال گذشته خودشون رسیده:
بدبینی بورسی ها به مذاکرات برجام؟
سطح مشارکت بورسی ها در بازار اولیه منتهی به 16 شهریور ماه کاهش قابل توجهی داشته است.این در حالی است که نرخ سود برخی اوراق عرضه شده در بالاترین سطح تاریخ برگزاری این معاملات قرار داشته است. برخی تحلیلگران این اقدام بورسی‌ها را ناشی از انتظارات بد برجامی در موقعیت اخیر قلمداد می کنند.
به گزارش اکو ایران، شرایط اقتصادی و سیاسی دو لازم و ملزوم هم در شرایط اقتصادی جامعه هستند. دو حوزه ای که گاه به یکدیگر خط دهی می کنند و گاه حاوی سیگنال های مهمی از وضعیت جامعه هستند.
وضعیت ایران را برخی در این ارتباط عمیق تر می دانند. از تغییرات نرخ ارز گرفته تا اوضاع دیگر. یکی از بازارهایی که این بار متاثر از سیاست شده به باور عده ای از کارشناسان بازار اولیه اوراق بدهی دولتی است. بازاری که دولت سه سال پیش راه اندازی کرد تا بخشی از کسری بودجه را از این طریق تامین کند. طبق تعاریف، بورسی ها و بانکی ها در هر هفته به این معاملات فراخوانده می شوند، به آن ها اوراق عرضه می شود و این مشتریان هم بنابر مطلوبین های خود خرید می کنند. مطلوبیتی سود انتظاری معاملات که البته دو فاکتور دارد نرخ سود اوراق عرضه شده و تاریخ سررسید آن ها.
ارزیابی معاملات در هفته گذشته نشان می دهد معاملات اوراق که از جهت تامین کسری بودجه اهمیت بالایی دارد ریزش هزار میلیاردی داشته است. ماجرا آن جایی سوال برانگیز تر می شود که نرخ سود در بالاترین مرتبه خود از زمان برگزاری بازار تاکنون قرار گرفته بود. موضوعی که لزوم بررسی را بالاتر می برد.
افت مشارکت بورسی ها و بانکی ها در بازار
به طور کلی در هفته اخیر هزار و 300 میلیارد تومان اوراق از دولت خریداری شده که در مقایسه با هفته قبل هزار میلیارد تومان کمتر بوده است. سهم مشارکت نهادهای تامین سرمایه در این هفته برابر با 620 میلیارد تومان بوده و نسبت به یک ماه اخیر کمترین سطح را داشته است.
این سهم در بانک ها هم برابر با 680 میلیارد تومان به ثبت رسیده است. این در حالی است که نرخ سود اوراق عرضه شده در بازار در بازه 21.5 تا 22.3 درصد قرار داشته که نرخ سود موزون را به سطح 21.8 درصد رسانده و برابر با هفته قبل نگه داشته است. به باور برخی تحلیل گران حجم مشارکت فعالان بازار اولیه در هفته های اخیر دو دلیل عمده دارد.یکی اقتصادی یکی سیاسی.
دو دلیل مختلف برای حجم مشارکت پایین
یکی از مهم ترین دلایلی که در این بازار حجم مشارکت بانک ها به نسبت پایین تر بوده به کسری بالای نهادهای مالی برمی گردد. اتفاقی که در بازار بین بانکی و بازار باز منجر به رشد حجم تقاضای نقدینگی از بانک مرکزی مواجه شده است.
اما عامل دوم و عجیب در این بازار به کاهش مشارکت بورسی ها بر می گردد. برخی تحلیلگران تعطیلی های بورس در هفته های اخیر را عامل این کاهش عنوان کرده و برخی دیگر بدبینی نهادهای تامین سرمایه به مذاکرات برجام را دلیل اصلی کاهش خرید بورسی ها قلمداد می کنند. ادرهمین سود انتظاری معاملات رابطه شنیده های اکو ایران موید این نکته است که بورسی ها احتمالا نسبت به پایان برجام بدبین بوده و ممکن است به همین دلیل انتظار رشد نرخ سود بیشتری را در نرخ سود اوراق داشته باشند. انتظاری که موجب وقفه موقتی بورسی ها در خرید اوراق بدهی از دولت شده است. با این حال هنوز باید رفتار نهادهای تامین سرمایه را در هفته های بعد نیز مورد رصد قرار داد تا به تنظیم درستی در این بازار دست پیدا کرد.
اخذ مالیات از حساب تجاری بر اساس کد ملی است یا به تفکیک حساب ها؟
منظور رییسی از «پسر رفت، پدر هم برود» کیست؟
میکسرهای ارز دیجیتال، ابزاری برای پولشویی؟!
توافق تا ۱۷ آبان عقب می‌افتد؟
درسی از نیجریه؛ درآمدهای نفتی که تنها صرف یارانه بنزین می‌شود!
کارخانه مدرن هوندا در کانادا
زوار اربعین، جدیدترین قربانیان قیمت گذاری دستوری و بی توجهی به پلتفرم ها!
ضابطه مندی بانک ها با رفع نواقص سامانه سمات
گزارش لحظه ای از مذاکرات برای احیای توافق هسته ای؛
جنگ روایت ها از مذاکرات برجامی
مذاکرات برجامی در سکوت خبری و در هاله ای از ابهام حرکت به پیش می رود. در این بین جنگ روایت ها ادامه دارد.
حواشی ارتقای آلت کوین برتر؛
کلاهبرداران چگونه با مرج اتریوم فریب می دهند؟
کاربران بازار رمزارزها باید آگاه باشند که احتمال کلاهبرداری پس از آپدیت مرج اتریوم از طریق روش های مختلف وجود دارد.
اکونومیست بررسی کرد؛
چرا پیشبینی اقتصاددانان درباره تورم آمریکا اشتباه بود؟
امید می رفت که آخرین گزارش تورم آمریکا خبرهای خوبی به همراه داشته باشد. تورم کلی سالانه از اوج ۹.۱ درصدی که در ماه ژوئن ثبت شده بود رو به کاهش گذاشته و اقتصاددانان انتظار داشتند که آگوست دومین ماه متوالی را با افزایش اندک – بر اساس استانداردهای…
نگاهی به وضعیت حق آبه های محیط زیستی در گفتگو با عیسی کلانتری:
دلالی وزارت نیرو با حق آبه دریاچه ارومیه / خشکسالی داخلی زیر سایه دپیلماسی آبی
یک بام و دو هوای وزارت نیرو تمام شدنی نیست. این وزار‌ت‌خانه از یک سو به دنبال گرفتن حق‌آبه از کشورهای همسایه است و از سوی دیگر درحال دلالی با حق‌آبه‌های زیست محیطی دریاچه‌ها و تالاب‌های داخلی است. دلالی‌ای که به بهای نابودی و خشکیدن رودخانه‌ها و…
پس از ورشکستگی پروژه ترا؛
حکم بازداشت بنیان گذار لونا صادر شد
بلومبرگ گزارش داد، دادگاه سئول حکم بازداشت دو کووان بنیانگذار ترا Terra)) و پنج فرد دیگر مرتبط با آن را صادر کرده است. بر اساس این گزارش، دو کووان به نقض قوانین بازار سرمایه متهم شده است. این حکم پس از آن صادر شد که چندین کارمند آزمایشگاه ترا در…
گزارش امروز بازار خودرو؛
قیمت خودرو ۲۳ شهریور / فقط قیمت کوییک پایین آمد
بازار خودرو این روزها پر نوسان و البته بدون روند مشخصی است؛ یک روز شاهد کاهش دسته جمعی قیمت ها هستیم و فردای همان روز دوباره قیمت ها رو به افزایش می گذارد. قیمت ها در بازار امروز خودرو در حالی بدون تغییر بود که روز گذشته به واسطه اخبار منفی پیرامون…
گزارش آخرین روز معاملاتی هفته؛
بورس با رنگ سبز غریبه است / عقب گرد دوباره شاخص کل
بورس در آخرین روز معاملاتی این هفته سبز آغاز شد ولی پس از نیمه اول معاملات شاخص کل روندی معکوس پیدا کرد و نهایتا با کاهشی حدود ۴هزار واحدی به کار خود پایان داد. نماگر هم وزن هم که مانند شاخص کل در ابتدیا معاملات روندی رو به رشد را طی می‌کرد اما…
دیدگاه شما