اختیار معامله
این ابزارها به‌منظور کاهش یا انتقال ریسک ایجاد شده‌اند. یکی از این ابزارها اختیار معامله یا معاملات آپشن است که بیشتر در بورس کالا مورداستفاده قرار می‌گیرد.
در این مقاله قصد داریم به تعریف قرارداد اختیار معامله، سازوکارهای آن و نقشی که در کاهش ریسک دارد بپردازیم.
اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله به ابزارهای مالی گفته میشود که بر اساس ارزش اوراق بهادار اساسی مانند سهام مشتقه هستند.
اختیار معامله مشتقات مالی هستند که به خریداران حق استفاده، اما نه تعهدی را برای خرید یا فروش دارایی اساسی با قیمت و تاریخ توافق شده می‌دهند.
قرارداد اختیارات به خریدار امکان خرید یا فروش دارایی (بسته به نوع قرارداد) را ارائه می‌دهد.
در معاملات آپشن این امکان به دارنده داده میشود که دارایی را در یک بازه زمانی مشخص با قیمت مشخص شده خریداری کند یا دارایی را در یک بازه زمانی مشخص با قیمت مشخص شده بفروشد.
هر قرارداد اختیار تاریخ انقضا مشخصی دارد که دارنده می‌تواند از فرصت خود استفاده کند.
اختیار معامله معمولاً از طریق کارگزاران آنلاین خریداری و فروخته می‌شوند.
بر اساس این قرارداد، طرفین معامله با یکدیگر توافق می‌کنند که معامله را در تاریخ سررسید آینده انجام دهند.
به هنگام عقد قرارداد خریدار معامله اختیار معامله با پرداخت مبلغ مشخص، حق خرید یا فروش را طبق زمان مشخص شده در قرارداد کسب می‌کند.
در طرف مقابل، فروشنده قرارداد اختیار معامله نیز آمادگی خود برای فروش را طبق مفاد قرارداد اعلام می‌دارد.
در قراردادهای آتی، برخلاف قراردادهای اختیاری خریدار ملزم به ایفای تعهد است و بدون توجه به وضعیت بازار، در تاریخ مشخص شده ملزم به ایفای تعهد است (حتی اگر متضرر شود).
در قرارداد اختیار معامله بدون هیچ‌گونه اجبار و تعهدی می‌توانید تصمیم به معامله بگیرید یا به عبارتی به اختیار خود عمل کنید.
در قرارداد اختیار معامله به خریدار این امکان داده میشود که پس از بررسی بازار و تمام جوانب معامله ایفای نقش کنند. در صورت متضرر شدن، می‌تواند به تعهد خود عمل نکند
چنین می‌توان نتیجه گرفت که در بین ابزارهای مالی، اختیار معامله نسبت به سایر ابزارها از امکانات بیشتری برخوردار است به همین خاطر قیمت آن نیز نسبت به مابقی ابزارها بیشتر است.
خود قرارداد اختیار معامله به‌تنهایی ارزشی ندارد بلکه ارزشش را از دارایی دیگر مانند ارز، سهام، اوراق قرضه و یا کالا می‌گیرد، به همین خاطر یک ابزار مشتقه نامیده میشود.
بااین‌حال، عوامل زیادی نیز وجود دارند که بر سودآوری قرارداد اختیار تأثیر می‌گذارند.
برخی از این عوامل شامل قیمت یا حق بیمه اختیار سهام، مدت‌زمان باقی‌مانده تا انقضا قرارداد و ارزش اوراق بهادار سهام یا ارزش سهام است.
معامله گران باید از این متغیرها آگاهی داشته باشند تا بتوانند در مورد زمان معامله آگاهانه تصمیم بگیرند
نحوه خرید و فروش اختیار معامله
قیمت‌گذاری اختیار معامله
یکی از محرک‌های قرارداد اختیار معامله، ارزش ذاتی است. ارزش ذاتی این است که چه مقدار از حق بیمه از اختلاف قیمت بین قیمت سهام فعلی و قیمت اعمال تشکیل شده است
قیمت اختیار که به‌عنوان حق بیمه شناخته می‌شوند، از مجموع ارزش ذاتی و زمانی آن تشکیل شده است.
ارزش ذاتی تفاوت قیمت بین قیمت سهام فعلی و قیمت اعمال است.
زمانی ارزش زیاد است که تا زمان انقضا فرصت بیشتری باقی‌مانده باشد زیرا احتمال سودآوری سرمایه‌گذاران قرارداد بیشترمی باشد.
قرارداد اختیار معامله بر روی حجم مشخصی از دارایی پایه انجام میشود.
برای به‌دست‌آوردن حق اختیار، خریدار باید مبلغی تحت عنوان صرف به فروشنده بپردازد.
اختیار معامله بین دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) انجام میشود و در این قرارداد مواردی چون؛ دارایی مورد معامله، قیمت توافقی، تاریخ سررسید باید ذکر شود.
انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار
دو نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد:
اختیار خرید (Call Option)
زمانی که فردی سهام‌دار تعداد مشخصی از سهام است اما باتوجه‌به تحلیل‌های خود حدس می‌زند که ارزش سهمش در آینده افت پیدا خواهد کرد، می‌تواند با بررسی سهام خود حق اختیار منتشر نماید.
در این زمان، فرد دیگری که بررسی کرده است و فکر می‌کند ارزش سهم در آینده افزایش پیدا خواهد کرد اما در حال حاضر برای خرید آن پول ندارد، می‌تواند در قالب اختیار معامله، اختیار خرید سهم را در ازای پرداخت مبلغی مشخص از دارنده سهم خریداری کند.
در زمان سررسید مشخص شده اگر قیمت سهم مطابق با پیش‌بینی‌های خریدار، پیش رفته باشد می‌تواند تعهد خرید خود را ایفا نموده و از اختیار خود استفاده کنند، درغیر این صورت، اگر قیمت اختیار بالاتر از قیمت در بازار آزاد باشد، اجباری بر ایفای تعهد نخواهد بود.
بنابراین قرارداد اختیار معامله تنها ریسک معامله شما را کمتر می‌کند.
اختیار فروش (Put Option)
اختیار فروش، اختیار اما نه تعهد، فروش مقدار مشخصی از اوراق بهادار با قیمت از پیش تعیین شده در یک بازه زمانی مشخص است. به این قیمت از پیش تعیین شده که خریدار اختیار خرید می‌تواند در آن سهم بفروشد، قیمت اعمال گفته میشود.
با کاهش قیمت سهام پایه، اختیار خرید ارزش بیشتری پیدا می‌کند. برعکس، یک اختیار خرید با افزایش قیمت سهام پایه ارزش خود را از دست می‌دهد.
اختیار فروش معمولاً باهدف مصون‌سازی از اقدام نزولی قیمت استفاده میشود.
این استراتژی به‌عنوان نوعی بیمه سرمایه‌گذاری و برای اطمینان از جلوگیری از ضرر و زیان دارایی از یک مقدار مشخص (یعنی قیمت اعمال شده در اختیار) استفاده میشود.
با نزدیک شدن به زمان انقضا، چون زمان کمتری برای تحقق سود حاصل از معامله وجود دارد، ارزش حق کاهش خواهد یافت.
در استفاده از اختیارها هیچ اجباری وجود ندارد. سرمایه‌گذاران این اختیار را دارند که بورس سهام را با قیمت بالاتر فعلی بازار بفروشند، نه اینکه لزوماً به قیمت اعمال شده در قرارداد اختیار مجبور به فروش باشند.
فاکتورهای مختلفی وجود دارد که باید در هنگام فروش اختیارهای خرید به‌خاطر بسپارید. درک اهمیت ارزش و سودآوری قرارداد اختیار در هنگام معامله از اهم موارد است، زیرا در غیر این صورت خطر سقوط سهام از حد سودآوری را وجود دارد.
نحوه خرید و فروش اختیار معامله
برای انجام معامله اختیار همانند سایر معاملات، داشتن کد معاملاتی لازم است.
در بورس تهران ۱۰ شرکت مجاز به معامله اختیار معاملات هستند. در ایران عمده معاملات به‌صورت اختیار خرید انجام میشود و به دلیل شرایط بازار، موقعیت اختیار فروش برای سرمایه‌گذاران جذاب نیست.
معاملات اختیار به‌صورت غیرخودکار و از طریق کارگزاری انجام می‌شوند؛ بنابراین برای انجام معاملات اختیار، باید درخواستتان را به کارگزاری اعلام نمایید و از طریق کارگزاری برای اتاق پایاپای ارسال میشود.کد معاملاتی آپشن
اتاق پایاپای باتوجه‌به اعلام سایر مشتریان، نوع تسویه را تعیین کرده و به اطلاع مشتریان می‌رساند. تسویه در معاملات اختیار به سه طریق انجام میشود:
نکته مهم کارمزد در قرارداد اختیار معامله این است که در جهت کمک به توسعه بازار در سه ماه نخست قرارداد اختیار معاملات، کارمزد همه ارکان معامله به‌غیراز کارگزار، صفر است.
تخصیص در قراردادهای اختیار معامله
دارندگان موقعیت بازخرید بر اساس اعلام نوع تسویه خود به هنگام تخصیص به‌صورت زیر مرتب و اولویت بندی می‌شوند:
مثال نحوه خرید و فروش اختیار معامله:
برای درک بهتر مفهوم اختیار خریدوفروش به مثال ذکر شده دقت نمایید:
فرض کنید سهمی را بررسی کرده‌اید و به این نتیجه رسیده‌اید که در چند ماه آتی قیمت سهم به بیش از ۲ برابر ارزش فعلی (برای مثال در حاضر ۱۰۰۰ تومان) خواهد رسید.
از طرفی، فردی دیگر که سهم را دارد به این نتیجه رسیده است که بازار دچار اصلاح خواهد شد و ارزش سهمش به کمتر از قیمت خرید (مثلاً ۵۰۰ تومان) خواهد رسید.
در این زمان شما به‌عنوان خریدار، حق اختیار خرید در ازای مبلغ مشخصی که در قرارداد ذکر میشود را معامله می‌کنید و توافق می‌کنید که در تاریخ سررسید سهم را به قیمت توافق شده خریداری کنید یا خیر!
تابلو اختیار معامله
جهت خرید اختیار معاملات از سامانه معاملاتی اوراق بهدار (tsetmc.com) باید اقدام کنید.
برای ثبت درخواست خود کد معاملاتی آپشن باید از کارگزاری بورس اقدام کنید تا دسترسی شما را افزایش دهند.
در طی روز معاملاتی در تابلوی معاملات اختیار بورس نماد اختیار را در سایت بورس کالا https://www.ime.co.ir/Gharardad-Ekhtiar-Moamele.html جست‌وجو می‌کنید. سپس نماد معاملاتی را انتخاب کنید. بازه زمانی را نیز می‌توانید مشخص نمایید، اختیارهای معامله شده نمایش داده می‌شوند.
در تابلوی معاملات نماد اختیار معامله خرید با حرف "ض" و نماد اختیار معامله فروش نیز با حرف "ط" در ابتدای نام اصلی نماد نوشته میشود.
قیمت اعمال و تاریخ سررسید نیز در کنار حروف به عدد نوشته میشود.
برای مثال: " ضپاس 7026" نماد اختصاری اختیار معامله خرید وپارس (بانک پارسیان) می‌باشد.
در "اختیارخ وپارس -1600-1400/07/28 " اختیار خ بیانگر نوع قرارداد که اختیار خرید و"وپارس" نماد اصلی می‌باشد و تاریخ اعمال آبان 1400 است.
جمع‌بندی
اختیار معامله ابزاری است که در جهت کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گرفته است و به‌تنهایی ارزشمند نیست، بلکه ارزش خود را از ارز، سهام، کالا و. که معامله می‌شوند به دست می‌آورد.
دارندگان اختیار خرید تعهدی به انجام معامله ندارند بلکه خریدار می‌توانند در تاریخ سر رسید قرارداد تصمیم به ایفا یا عدم ایفای تعهد بگیرند.
دو نوع اختیار معامله وجود دارد: اختیار خرید و اختیار فروش. در ایران اختیار فروش رواج کمتری دارد و بیشتر اختیار خرید معامله می شود.
نحوه دریافت کد مشتقه کالا
اولین گام برای فعالیت در بازار مشتقه کالا (آتی کالا) اخذ کد معاملاتی است. کد مشتقه کالا با کد معاملات بورسی (سهام) تفاوت دارد و متقاضیان برای دریافت کد مشتقه کالا می‌بایست اقداماتی متفاوت با دریافت کد بورسی انجام بدهند. در این مطلب، مراحل و شرایط دریافت کد مشتقه کالا به صوررت مفصل بیان خواهد شد.
چگونه برای دریافت کد مشتقه کالا اقدام کنیم؟
دریافت کد مشتقه کالا در حال حاضر( دی ماه ۹۹) نیازمند مراجعه حضوری است و متقاضیان با مراجعه به هر یک از شعب کارگزاری آگاه می‌توانند اقدام به دریافت کد مشتقه کالا کنند. پس از مراجعه، متقاضیان ضمن تحویل مدارک مورد نیاز جهت کدگیری، باید فرم‌های مربوط به کدگیری را تکمیل و امضا کنند. همچنین متقاضیان می‌بایست دو شماره حساب برای فعالیت در بازار مشتقه کالا به کارگزاری ارائه دهند.
نکته: معامله‌گران با داشتن کد مشتقه کالا می‌توانند هر دو نوع معاملات آتی کالا و معاملات آپشن کالا را انجام بدهند. در واقع معاملات آپشن سکه طلا با این کد کد معاملاتی آپشن معاملاتی امکان‌پذیر خواهد بود.
مدارک مورد نیاز برای دریافت کد مشتقه کالا (حقیقی)
- اصل شناسنامه
- اصل کارت ملی
- کپی مدرک تحصیلی (حداقل دیپلم) برای دسترسی آنلاین
نکته: برای دریافت کد مشتقه کالا، داشتن کد بورسی الزامی است.
نکته: حداقل سن برای دریافت کد مشتقه کالا، ۱۸ سال است.
مدارک مورد نیاز برای دریافت کد مشتقه کالا (حقوقی)
- تصویر آگهی تاسیس
- تصویر روزنامه رسمی آگهی آخرین تغییرات
- تصویر اساسنامه
- سرمایه ثبتی شرکت (مندرج در روزنامه رسمی)
- مدارک ثبت شرکت
- کد اقتصادی و اظهارنامه مالیاتی
- معرفی نماینده شرکت برای پیگیری و انجام امور مربوطه
- صورت‌های مالی آخرین دوره شرکت به همراه گزارش حسابرس رسمی و بازرس قانونی
- معرفی صاحبان امضای مجاز
- کپی شناسنامه و کارت ملی صاحبان امضای مجاز و تمامی اعضای هیئت مدیره
چه نوع حساب بانکی برای دریافت کد مشتقه کالا لازم است؟
برای دریافت کد مشتقه کالا، متقاضیان باید دو شماره حساب از بانک سامان یا بانک ملت معرفی کنند. در واقع فعالیت در بازار مشتقه کالا تنها با شماره حساب‌هایی از این دو بانک (سامان، ملت) امکان‌پذیر است. متقاضیان در ابتدا باید تصمیم بگیرند برای فعالیت در بازار مشتقه کالا کدام یک از دو بانک سامان و ملت را انتخاب می‌کنند. پس از انتخاب بانک مورد نظر، می‌بایست دو شماره حساب با شرایط زیر در بانک انتخابی افتتاح کنند:
بانک سامان
چنان چه معامله‌گران بانک سامان را برای فعالیت در بازار مشتقه کالا انتخاب کرده باشند، می‌بایست از کارگزاری یک برگه معرفی به بانک دریافت کنند و برای افتتاح حساب در اختیار بورس، به بانک سامان (هر شعبه‌ای) تحویل دهند. پس از آن بانک سامان برای متقاضی دو حساب به شرح زیر افتتاح می‌کند.
- حساب در اختیار بورس (حساب عملیاتی)
- حساب شخصی (حساب پشتیبان)
حساب در اختیار بورس، به نام معامله‌گر است اما حق برداشت از این حساب منحصرا در اختیار بورس خواهد بود و معامله‌گر امکان برداشت از این حساب را نخواهد داشت. در واقع حساب در اختیار بورس، حسابی است که تمامی نقل و انتقالات ناشی از معاملات (واریز وجه تضمین، واریز سود و برداشت زیان) در این حساب صورت می‌گیرد. به همین دلیل به این حساب، حساب عملیاتی نیز می‌گویند.
از آن جایی که معامله‌گر حق برداشت از حساب عملیاتی را ندارد، می‌بایست یک حساب شخصی نیز معرفی کند. برای برداشت پول از حساب در اختیار بورس، معامله‌گر باید درخواست خود را به بورس بدهد؛ بورس کد معاملاتی آپشن وجه مورد نظر را از حساب عملیاتی برداشت و به حساب شخصی معامله‌گر (که به حساب در اختیار بورس متصل است) منتقل می‌کند. بنابراین حساب شخصی تنها برای برداشت وجه از حساب در اختیار بورس کاربرد دارد.
برای معرفی حساب شخصی، چنانچه متقاضی از قبل در بانک سامان حساب داشته باشد می‌تواند از آن شماره حساب به عنوان حساب شخصی (پشتیبان) استفاده کند و نیازی به افتتاح حساب دیگر به عنوان حساب شخصی نخواهد بود؛ حساب در اختیار بورس به صورت اختصاصی در بانک سامان افتتاح میشود و متقاضی دریافت کد مشتقه نمی‌تواند از حسابهای دیگری که در بانک سامان دارد به عنوان حساب در اختیار بورس استفاده کند.
بانک ملت
چنان چه متقاضی بانک ملت را برای استفاده در معاملات مشتقه کالا انتخاب کند، نیاز به دریافت برگه معرفی از کارگزاری برای بانک ندارد. در واقع متقاضی می‌تواند دو شماره حساب ملت با ویژگی‌های زیر به کارگزاری معرفی کند.
- حساب در اختیار بورس که باید کوتاه‌مدت (ساده، انفرادی و بدون طرح) باشد.
- حساب شخصی که می‌تواند کوتاه‌مدت یا قرض‌الحسنه باشد.
نکته: با توجه به این که حق برداشت از حساب در اختیار بورس برای معامله‌گر مسدود میشود، متقاضیان باید حسابی را به عنوان حساب در اختیار بورس معرفی کنند که واریزی غیر معاملاتی، به آن حساب نداشته باشند. به طور مثال حساب ملتی که مربوط به واریز حقوق شما است برای این کار مناسب نخواهد بود. چرا که برای هر برداشت از این حساب، شما باید درخواست برداشت را به بورس بدهید و بورس پول را از حساب در اختیار شما به حساب شخصی شما منتقل کند و این فرایند زمان‌بر است.
نکته: معرفی حساب برای معاملات آتی کالا تنها از دو بانک سامان و ملت امکان‌پذیر است.
نکته: هنگام معرفی حساب، هر دو حساب در اختیار بورس و حساب شخصی باید از یک بانک باشد. یعنی هر دو حساب از بانک ملت یا هر دو از بانک سامان باشد.
مراحل دریافت کد مشتقه کالا
پس طی مراحل فوق، کد معاملاتی مشتقه کالا صادر خواهد شد. این فرایند چند روز کاری زمان می‌برد. وقتی دسترسی آنلاین برای متقاضی ایجاد شود، یک پیامک حاوی لینک ورود به سامانه آنلاین آسا، نام کاربری و رمز عبور به شماره موبایلی که معامله‌گر در فرم‌های کدگیری ثبت کرده است، ارسال میشود.
چگونه کد مشتقه خود را از کارگزاری‌های دیگر به آگاه منتقل کنیم؟
برای کد معاملاتی آپشن انتقال کد معاملاتی مشتقه به کارگزاری آگاه، در ابتدا باید تمام موقعیت‌های باز خود را در کارگزاری مبدأ، ببندید. سپس نامه انتقال کد را از کارگزاری مبدا دریافت کنید و به کارگزاری آگاه تحویل بدهید. واحد پذیرش کارگزاری آگاه فرایند انتقال کد را از طریق بورس کالا انجام خواهد داد.
نکته: فرایند انتقال کد سریع‌تر از دریافت کد خواهد بود و طی روزهای کاری کمتری انتقال کد به کارگزاری آگاه صورت می‌گیرد.
نکته: با انتقال کد معاملاتی مشتقه کالا از یک کارگزاری به کارگزاری آگاه، شماره حساب در اختیار بورس و موجودی آن به طور کامل به کارگزای آگاه منتقل میشود.
سخن آخر
سرمایه‌گذاران به صورت رایگان کد معاملاتی آپشن از هر یک از شعب کارگزاری آگاه کد مشتقه کالا دریافت کنند و از فرصت‌های سودآور این بازار بهرمند شوند. با توجه به ویژگی‌های جذاب بازار مشتقه کالا، نظیر دوطرفه بودن بازار (امکان کسب سود حتی از ریزش قیمت‌ها)، داشتن اهرم مالی (امکان انجام معامله چندین برابر سرمایه موجود) و امکان آربیتراژ (کسب سود بدون ریسک) ورود به بازار مشتقه کالا، برای همه سرمایه‌گذاران (ریسک‌پذیر و ریسک‌گریز) مناسب است. پیش از شروع سرمایه گذاری در بازار سرمایه، مقاله «چگونه در بازار آتی معامله کنیم؟» را مطالعه بفرمایید.
بازار مشتقه و نحوه دریافت کد معاملاتی
بازار مشتقه (Derivative Market) چیست؟ و چه تفاوتی با اوراق مشتقه دارد؟ در مقالات گذشته به معرفی بورس کالا پرداختیم. همانطور که گفته شد بورس کالا دارای چهار بازار مختلف فیزیکی، بازار مشتقه، بازار مالی و بازار فرعی است.
در این مقاله قصد داریم بازار مشتقه و ابزارهای مالی آن را توضیح دهیم و به نحوه گرفتن کد معاملاتی در این بازار اشاره کنیم. دو نوع از اوراق مشتقه رایج در ایران، قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله هستند که نسبت به سایر اوراق مشتقه مثل قراردادهای تاخت swap قدمت بیشتری دارند. برای آشنایی با این موضوع که این بازار چیست، چه چیزی در آن معامله میشود و برای معامله کردن در آن به چه چیزی نیاز است. ادامه مطلب را مرحله به مرحله با ما دنبال کنید.
بازار مشتقه چیست؟
بازار مشتقه، بازاری است که در آن اوراق مشتقه مثل قراردادهای آتی و اختیار معاملهِ خرید یا فروش، معامله میشود. در این بازار، دو طرف قرارداد متعهد می‌شوند که در تاریخ ذکر شده، در آینده، به تعهدات مکتوب در قرارداد عمل کنند. بازار مشتقه خود می‌تواند به دو بازار اختیار معامله و بازار آتی تقسیم شود. این نام‌گذاری بر اساس اوراقی که در این بازارها معامله می‌شوند، انجام شده است.
برای آشنا شدن با بازار مشتقه ایران می‌توانید به سایت بورس کالا مراجعه کنید و در آنجا با اوراق و محصولاتی که تحت عنوان این اوراق به فروش می‌رسند آشنا شوید.
اوراق مشتقه چیست؟
اوراقی هستند که ارزش خود را از یک دارایی پایه دیگر مثل محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی، سکه و. می‌گیرند. در واقع ارزش این اوراق از ارزش دارایی که در قرارداد ذکر شده، مشتق میشود. این اوراق از ابزارهای مالی مرتبط با مدیریت ریسک هستند.
قیمت اوراق مشتقه تنها بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود و به دارایی پشتوانه آن‌ها بستگی دارد. دو ابزار معاملاتی پرکاربرد در بازار مشتق ایران، قرارداد آتی و اختیارات معامله هستند.
قرارداد آتی
قراردادی است که بین دو نفر (فروشنده و خریدار) از طریق نهادهای واسط برای کالاهایی خاص تنظیم میشود. در این قرارداد یک کالا یا دارایی به‌خصوص با ویژگی و کیفیت مشخص، در تاریخی معلوم و با مبلغی از پیش تعیین شده، در اختیار خریدار قرار می‌گیرد. در این قرارداد طرفین معامله، متعهد می‌شوند که کالا و قیمت مشخص شده را در تاریخ سررسید به یکدیگر منتقل کنند.
شخصی که قصد اتخاذ موقعیت خرید دارد، مبلغی را به‌عنوان ودیعه اولیه نزد نهاد واسط قرار می‌دهد. دو نوع قرارداد آتی وجود دارد: کد معاملاتی آپشن قرارداد آتی خرید (Short Position) و قرارداد آتی فروش (Long Position)
با استفاده از قرارداد آتی خرید می‌توانید در تاریخ مشخص، دارایی خاصی را با قیمت توافق شده در قرارداد خریداری کنید. قرارداد آتی فروش به شما امکان می‌دهد که دارایی خاصی را در تاریخ مشخص و به قیمت قرارداد بفروشید.
قرارداد آتی، قراردادی است که طی آن یک کالای یا دارایی مالی مشخص، با کیفت مشخص و با قیمت توافقی بین دو طرف قرارداد، طی تاریخ درج شده در قرارداد منتقل میشود.
تعریف اتاق پایاپای و نقش آن در قرارداد آتی خرید
در این معاملات رکن سومی به نام اتاق پایاپای وجود دارد. اگر بخواهید یک قرارداد آتی خرید اخذ کنید، در ابتدا باید مبلغی به‌عنوان ودیعه اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارید. اتاق پایاپای به‌عنوان یک واسط نقش فروشنده را برای شما ایفا می‌کند. یعنی به‌عنوان یک خریدار از فروشنده می‌خرند و به عنوان فروشنده به شما می‌دهند. وجود اتاق پایاپای به ما اطمینان می‌دهد که طرفین به تعهدات خود عمل کنند.
قبل از تاریخ سررسید خریدار و فروشنده هر دو می‌توانند با اتخاذ یک موقعیت معکوس، موقعیت معاملاتی قبلی خود را ببندند و سود یا زیان خود را شناسایی کنند.
ممکن است الان حس کنید که معامله از طریق این قراردادها چه دشوار است. بله سازوکار معاملات در قراردادهای آتی کمی پیچیده‌تر از خرید و فروش سهام است، اما ویژگی‌های این اوراق به جذابیت آن‌ها افزوده است.
از جذابیت‌های بازار مشتقه می‌توان به دو طرفه بودن بازار، وجود اهرم معاملاتی و پایین بودن هزینه مبادلات نسبت به خرید مستقیم کالا اشاره کرد.
منظور از دو طرفه بودن بازار این است که شما می‌توانید علاوه‌بر افزایش قیمت‌ها از طریق کاهش قیمت‌ها نیز کسب سود کنید. منظور از اهرم معاملاتی این است که شما می‌توانید در آن از طریق روش‌های خاص بیشتر از موجودی خود معامله کنید.
مثالی درباره قرارداد آتی
فرض کنید با بررسی وضعیت بازار به این نتیجه رسیده‌اید که قیمت سکه در چند ماهه آینده افزایش پیدا خواهد کرد. فرد دیگری نیز در این زمان از دید خودش به ابن نتیجه رسیده که قیمت سکه در آینده کاهش پیدا خواهد کرد. شما تصمیم می‌گیرید که با فروشنده سکه یک قرارداد آتی ببندید. در ابتدا مقداری از پول خود را به عنوان ودیعه اولیه در اتاق پایاپای می‌گذارید. فرض می‌کنیم که قصد دارید سکه‌ها را به‌طور فیزیکی دریافت کنید. در سررسید قرارداد شما کل مبلغ درج شده در قرارداد را پرداخت می‌کنید و فروشنده باید در این تاریخ کالا را تحویل دهد. حالا اگر قیمت سکه افزایش یافته باشد، فروشنده مجبور است کالا را به قیمت روز خریداری کند و به قیمت درج شده در قرارداد به شما تحویل دهد. در این صورت شما سود کرده و فروشنده ضرر می‌کند.
اما اگر قیمت سکه کاهش پیدا کرده باشد، فروشنده سکه را به قیمت روز می‌خرد و گرانتر به شما می‌فروشد. در این صورت شما باید مبلغی بیشتر از مبلغ روز سکه بابت خرید آن بپردازید. برای آشنایی بیشتر با این قرارداد و ساز و کار آن، مطالب ما را همچنان دنبال کنید.
اختیار معامله یا آپشن (Option Contracts)
اختیار معامله قرارداد و توافقی است بین شخصی که اختیار را می‌فروشد و شخصی که آن را می‌خرد. برای خرید این اختیار باید مبلغی پول به فروشنده اختیار بپردازید تا بتوانید صاحب آن شوید.
شخص خریدار می‌تواند اختیار خرید یا فروش یک دارایی تعهد شده را بخرد. این قرارداد به شخص دارنده آن (خریدار اختیار معامله) این امکان را می‌دهد که در تاریخ معین و یا تا آن تاریخ، یک دارایی مشخص را با قیمت توافقی (Strike Price) ذکر شده در قرارداد، بخرد یا نخرد.
اختیار معامله در قالب یک مثال
بیایید با ذکر یک مثال با این قرارداد بیشتر آشنا شوید. فرض کنید شما کشاورزی هستید که محصولات خود را در یک ماه آینده به فروش خواهید رساند، اما حدس می‌زنید که در آن تاریخ قیمت محصولات کشاورزی به دلیل عرضه زیاد آن محصول پایین می‌آید.
در طرف دیگر کارخانه‌ای است کارخانه به محصولات کشاورزی احتیاج دارد و حدس می‌زند که در یک ماه آینده که محصولات به بار می‌نشینند، به‌دلیل نبود واردات این محصول و برداشت اندک آن، قیمت محصول بالا برود اما از این بابت مطمئن نیست. این مدیر برای این که در آینده مبلغ بیشتری بابت خرید این محصولات نپردازد. به سراغ کشاورز می‌رود و بعد از توافق بر سر قیمت، یک اختیار خرید محصول برای تاریخ مشخصی از او می‌خرد. در تاریخ سررسید دو حالت برای خریدار اختیار ممکن است.
حالت اول
قیمت محصولات از قیمت توافقی بالاتر است. در این حالت خریدار اختیار (مدیر شرکت) خوشحال از این که این اختیار را خریده، آن را اعمال می‌کند و محصولات را پایین‌تر از قیمت روز خریداری می‌کند. در این صورت مدیر مجموعه سود کرده و فروشنده اختیار (کشاورز) از این که مجبور به تحویل کالا با قیمت پایین است ناخوشایند میشود.
حالت دوم
قیمت محصولات از قیمت توافقی پایین‌تر است. در این حالت مدیر مجموعه، با خود می‌گوید که اگر از بازار بدون اعمال اختیار خرید، محصول را تهیه کند هزینه کمتری برایش دارد، بنابراین از اعمال اختیار خرید خودداری می‌کند. در این حالت مدیر شرکت تنها به اندازه مبلغی که برای خرید اختیار خرید پرداخته ضرر می‌کند.
در صورت عدم اعمال اختیار خرید، کشاورز محصول خود را در بازار به قیمت روز می‌فروشد و سودی که به کشاورز تعلق می‌گیرد، برابر با مبلغی است که بابت فروش اختیار خرید از مدیر شرکت دریافت کرده است.
دارنده اختیار معامله خرید، می‌تواند در تاریخ معین کالا مورد نظر را با قیمت توافقی بخرد یا نخرد.
انواع اختیار معامله
دو نوع اختیار معامله وجود دارد: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option). دارنده اختیار خرید یا فروش حق این را دارد که اختیار خود را اعمال کند یا نکند، اما فروشنده آن مجبور است که طبق قرارداد عمل کند. در بازار ایران این اختیارها روی کالاهای مشخص و تعداد اندکی از سهم‌ها قابل اعمال است.
بعد از آشنایی مختصری که با این بازار و اوراق آن داشتیم به چگونگی خرید این اوراق می‌پردازیم. فرض کنید که قصد دارید با استفاده از قرارداد آتی دارایی مد‌نظر خود را چند وقته دیگر بگیرید. همانطور که برای خرید سهم به کد بورسی نیاز داریم برای معامله کردن در بازار مشتقه نیز به یک کد معاملاتی مخصوص به اوراق مشتقه نیاز داریم.
کد معاملاتی بازار مشتقه و نحوه اخذ آن
این کد یک شناسه 9 رقمی است و به هر شخص یک کد منحصربفرد تعلق می‌گیرد.
مدارک و شرایط مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی از بازار مشتقه
برای این که بتوانید کد معاملاتی مشتقه دریافت کنید، باید پیش از آن کد معاملاتی بورس داشته باشید. منظور از کد معاملاتی بورسی همان کد سهامداری است. هنگام پرکردن فرم‌های مربوط به صدور کد معاملاتی مشتقه، کد سهامداری خود را باید در آن درج کنید.
اگر کد بورسی خود را گرفته‌اید و قصد دارید که کد معاملاتی مشتقه هم دریافت کنید. پیش از مراجعه حضوری به کارگزاری می‌توانید از طریق سایت آن‌ها متوجه شوید که آیا مجوز فعالیت در این بازار دارند یا خیر، در صورتی که در این بازار فعالیت می‌کنند، بررسی کنید و ببینید که چه مدارکی برای فعالیت در این بازار لازم است. در صورت امکان فرم‌های مربوطه را پیش از مراجعه به کارگزاری پر کنید.
مدارک مورد نیاز برای اکثر کارگذاری‌ها مشترک است. مدارکی که از افراد حقیقی گرفته میشود معمولا شامل، کپی برابر اصل شده پشت و روی کارت ملی و تمام صفحات شناسنامه، اصل فرم درخواست کد با تائیدیه بانک مربوطه و کارگزار، فرم معرفی اطلاعات حسابهای بانکی مشتری و اقرار‌نامه و بیانیه ریسک معاملات قراردادهای آتی است.
بعد از ارسال مدارک توسط کارگزار، در صورتی که در مدارک ایرادی وجود نداشته باشد، طی سه روز کاری در سیستم سامانه بازار آتی (سبا) کد مشتری ثبت میشود. بعد از تایید نهایی توسط مدیریت، کد معاملاتی مشتری در سامانه بازار آتی تایید و مشتری می تواند در بازار معاملات آتی فعالیت کند.
ساز و کار صدور کد معاملات مشتقه
برای معامله در این بازار نیز همانند معامله در بورس و فرابورس به یک کارگزار احتیاج دارید. بنابراین باید به یک کارگزاری که دارای مجوز فعالیت در بازار مورد نظر است مراجعه کنید. بعد از تکمیل فرم‌ها و ارائه اصل کد معاملاتی آپشن و تصویر مدارک مربوطه، کارگزاری به بررسی مدارک شما می‌پردازد و بعد از مطابقت دادن و ممهور کردن به مهر برابر با اصل کلیه مدارک و اطلاعات مربوط به مشتری به بورس کالا بصورت فیزیکی و سیستمی ارسال میشود. بعد از تایید هویت اشخاص حقیقی و حقوقی با استفاده از سامانه‌های قانونی و بررسی تکراری نبودن شخصیت در بورس کالا، کد مشتری به‌صورت غیرعملیاتی صادر میشود.
بعد از تایید اطلاعات توسط مدیریت توسعه بازار مشتقه، کد مشتری توسط مدیریت توسعه بازار مشتقه فعال میشود. در انتها نیز کد شما توسط کارگزاری که در آن ثبت‌نام کرده‌اید به اطلاع شما خواهد رسید.
مراحل دریافت کد معاملاتی برخط (آنلاین)
اگر می‌خواهید کد معاملاتی برخط (آنلاین) قراردادهای آتی را دریافت کنید، شرط اول این است که بیش از 18 سال داشته باشید و حداقل مدرک شما دیپلم باشد. برای کسب کد معاملات آنلاین باید مدارک و فرم‌های موجود درسایت هر کارگزاری را پر کنید و به صورت حضوری یا از طریق پست به کارگزاری تحویل دهید. معمولا آزمون کتبی توسط کارگزاری در رابطه با بازار آتی و سازوکار آن از شما گرفته میشود. در صورتی که شما از لحاظ حرفه‌ای صلاحیت معامله در این بازار را داشته باشید. کارگزاری برای شما یک نام کاربری و رمز عبور صادر می‌کند. با استفاده از این دو می‌توانید به سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی توسط کارگزاری دسترسی پیدا کنید. توجه داشته باشید برای فعالیت در این بازار باید یک حساب در اختیار بورس تشکیل دهید، معمولا ودیعه‌های اولیه در این حساب واریز می‌شوند.
می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده بفرمایید.
آنالیز معاملات آپشن بورس کالا در سال ۱۴۰۰/ پیش بینی افزایش اقبال معامله گران به اختیار معامله ها
کالاخبر: بورس کالا در حالی ۱۰ رکورد تاریخی معاملات را با ارزش ۶۶۵ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ به ثبت رساند که اقبال بالای معامله گران به بازار قراردادهای اختیار معامله در ماه های پایانی سال ۱۴۰۰، نوید رونق و رشد چشمگیر این معاملات در سال جاری را می دهد. در این گزارش به بررسی بازار اختیار معامله زعفران و سکه به همراه میزان استقبال معامله گران در سال ۱۴۰۰ پرداخته ایم.
به گزارش « کالاخبر »، در بهمن ۱۴۰۰، حدود ۳.۲ تن زعفران و در اسفند ۱۴۰۰، حدود ۱۲.۵ تن زعفران در قالب قراردادهای اختیار معامله زعفران، معامله شد. این درحالیست که در سال گذشته از ابتدای فروردین تا پایان دی، میانگین حجم معاملات در قراردادهای اختیار معامله زعفران ۳۹ کیلو در ماه بود. این معاملات عمدتا در نمادهای معاملاتی اختیار خرید(Call Option) و اختیار فروش(Put Option) با قیمت اعمال ۴۰۰ هزار ریال صورت گرفت.
براساس نمودار زیر، ارزش قراردادهای معامله شده در اختیار معامله زعفران در اسفند ۱۴۰۰ به ۵۰۱.۹ میلیارد تومان رسید.
نمودار زیر حجم و ارزش قراردادهای اختیار معامله سکه را در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد.
تعداد مشتریان فعال بازار قراردادهای اختیار معامله زعفران نیز افزایش قابل توجهی داشت. از فروردین ۱۴۰۰ تا پایان تا دی همان سال، تعداد مشتریان فعال به طور میانگین ۱۱ نفر در ماه بود. اما در بهمن ۱۴۰۰ تعداد فعالان بازار ۳۱ نفر و در اسفند ۱۴۰۰، این تعداد به ۶۹ نفر رسید (شامل ۶ نفر مشتری حقوقی (۹ درصد) و ۶۳ نفر مشتری حقیقی (۹۱ درصد)).
تعداد مشتریان فعال بازار اختیار معامله در سال ۱۴۰۰، به طور میانگین ۹۴ نفر در هر ماه بود. رشد تعداد فعالان در شش ماه ابتدای سال به دلیل بروز نوسانات قیمتی در سکه طلا بود. اما در نیمه دوم سال، با ثبات نسبی قیمت، از تعداد فعالان نیز کاسته شد.
حجم قراردادهای اختیار معامله زعفران نگین در ماه های پایانی سال ۱۴۰۰ رشد چشمگیری را از زمان راه اندازی این قراردادها تجربه کرد. همانطور که در جدول مشاهده میشود، در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۶۱ هزار قرارداد اختیار معامله زعفران نگین (در حدود ۱۶ تن زعفران) معامله شد.
با توجه به افزایش تعداد فعالان حقیقی و حقوقی در بازار اختیار معامله زعفران و شناخت فعالان بازار، پیش بینی میشود در سال ۱۴۰۱، رشد چشمگیری را در قراردادهای اختیار معامله زعفران نگین شاهد باشیم.
نمودار زیر، حجم و ارزش قراردادهای اختیار معامله سکه طلا را از زمان راه اندازی نشان می‌دهد. با توجه به اینکه در سال های ۹۵ و ۹۶، قرارداد آتی سکه طلا نیز در بورس کالا قابل معامله بود، فعالان آن بازار برای پوشش ریسک خود، از قراردادهای اختیار معامله بهره می‌بردند. حجم بالای معاملات در این سال‌ها مبین این موضوع است.
هانطور که مشاهده میشود با توجه به افزایش قیمت سکه در سال ۱۳۹۷ و کاهش قدرت خرید آن، حجم قراردادهای اختیار معامله سکه نیز کاهش داشت، اما از سال ۱۳۹۸ متناسب با ارزش قرارداد اختیار سکه، حجم معاملات نیز افزایش داشت.
نمودار زیر تعداد موقعیت‌های باز در پایان هر ماه را نمایش می‌دهد. همانگونه که مشاهده میشود، اختیار معامله زعفران نگین در بهمن و اسفند، رشد چشمگیری را تجربه کرد. کاهش تعداد موقعیت‌های باز در ماه‌های اردیبهشت، شهریور و دی برای اختیار معامله سکه طلا ناشی از سررسید شدن قراردادها در آن ماه‌ها است.
دوره آموزشی معاملات آپشن
اختیار معامله یا آپشن قراردادی است که در آن خریدار اختیار دارد در تاریخ مشخصی در آینده تعداد مشخصی سهام را در قیمتی که امروز معلوم میشود به طرف دوم بفروشد یا از او بخرد. این معاملات به دلیل دارا بودن اهرم و امکان کنترل ریسک جذابیت های زیادی دارند.
مدرس دوره: استاد سلمان یزدانی
دانشجوی دکترای ریاضی مالی دانشگاه صنعتی خواجه نصیر
تحلیلگر و معامله گر ابزارهای مشتقه
مدرس استراتژی معاملاتی در بازارهای دوطرفه
معامله گری در بورس از سال ۱۳۸۳
مدرس دانشگاه از سال ۱۳۸۷
معامله گر بازار آتی از سال ۱۳۹۵
مدرس دوره: استاد سلمان یزدانی
دانشجوی دکترای ریاضی مالی دانشگاه صنعتی خواجه نصیر
تحلیلگر و معامله گر ابزارهای مشتقه
مدرس استراتژی معاملاتی در بازارهای دوطرفه
معامله گری در بورس از سال ۱۳۸۳
مدرس دانشگاه از سال ۱۳۸۷
معامله گر بازار آتی از سال ۱۳۹۵
مدرس دوره: استاد سلمان یزدانی
۱) مدیران و کارشناسان سازمان‌ها، شرکت‌ها و موسسات فعال در حوزه سرمایه‌گذاری
۲) مدیران و کارشناسان بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری
۳) کارشناسان شرکت‌های فعال در بازار سرمایه
۴) دانشجویان رشته‌های مدیریت مالی و اقتصاد
۵) معامله‌گران بازارهای مالی
و تمامی علاقه‌مندان به حوزه سرمایه‌گذاری در ابزار مشتقه
بعد از گذراندن این دوره چه مواردی را فرا گرفته ایم؟
پس از اتمام این دوره آموزشی ضمن آشنایی با انواع قراردادهای آپشن و نحوه محاسبه بازده و ریسک معاملات، قادر به انجام معامله و انتخاب موقعیت معاملاتی مناسب بر اساس پیش بینی خود در بازار آپشن سهام خواهیم بود. همچنین می توانیم استراتژی معاملاتی خود را انتخاب و ریسک خود را محدود نماییم. بازار آتی و قراردادهای اختیار معامله با وجود پیچیدگی و وجود ریسک بالا در برخی موقعیت‌های معاملاتی، جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران بورس دارد. دوره آموزشی معاملات آپشن سهام شما را قدم به قدم با این بازار و انجام معاملات در آن آشنا خواهد کرد.
دیدگاه شما