نرخ بهره منفی چیست؟

حمایت: محدوده یک میلیون ۳۵۰ هزار واحد.

منظور از ارزش زمانی پول چیست؟

در علم اقتصاد و امور مالی، پول دارای ارزش است که با مرور زمان دچار تغییر می‌شود. درواقع پول در هر مقطع دارای ارزش فعلی است که با هر نرخ تنزیلی در پرداخت‌ها و یا دریافت‌های بعد تغییر می‌کند. بر این اساس با کمک فرمول‌ها و روش‌هایی اقدام به محاسبه ارزش پول در حال حاضر و آینده کرده سپس نتایج را با یکدیگر مقایسه می‌کنند تا بتوانند. در ادامه این مطلب به ارزش زمانی پول و روش محاسبه آن پرداخته نرخ بهره منفی چیست؟ شده است.

ارزش زمانی پول چیست؟

ارزش زمانی پول (Time Value Of Money) که به اختصار TVM، گفته می‌شود، یعنی پولی که اکنون در اختیار دارید بهتر و با ارزش‌تر از پولی است که در آینده خواهید داشت. زیرا علاوه بر اینکه به شما توان و قدرت خرید و سرمایه‌گذاری را می‌دهد، بلکه با توجه به تورم بعدها این توان خرید را کاهش و موقعیت‌های سرمایه‌گذاری الآن را نیز از دست خواهید داد.

ارزش زمانی پول یا “ارزش فعلی تنزیل شده” را با ذکر یک مثال بیشتر توضیح می‌دهیم.

فرض کنید شما ۱۰،۰۰۰ تومان پول دارید که آن را همین الآن در بانکی با نرخ سود ۵ درصد به مدت یک سال قرار داده‌اید. بدیهی است که برای محاسبه مبلغ سرمایه‌گذاری شده را در ۱.۰۵ ضرب کرده که در مجموع در سال آینده پول شما ۱۰،۵۰۰ تومان خواهد شد. اما اگر ۱۰،۰۰۰ تومان را سال بعد سرمایه‌گذاری کنید، به جای ضرب باید آن را تقسیم بر ۱.۰۵ کرد که ۹۵۰۰ تومان می‌شود.

بنابراین طبق ارزش زمانی پول، هر چه زمان بگذرد، در کشورهایی با نرخ تورم مثبت قدرت خرید با همان پول کم می‌شود و در کشورهایی نرخ بهره منفی چیست؟ که نرخ تورم صفر یا منفی دارند، به منزله از دست دادن فرصت‌های سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

ریزش شاخص‌کل در پی افزایش نرخ بهره بانکی

با وجود رشد قیمت دلار پاسخ بورس تهران به تغییر این پارامتر معکوس بوده است، از مهم‌ترین دلایل ریزش بازار افزایش نرخ بهره بانکی در هفته گذشته است که مجدد به محدوده ۲۱ درصد نزدیک شده است.

به گزارش خبرنگار ایمنا، در هفته گذشته انتظارها حاکی از این بود که بازار می‌تواند در سطح یک میلیون ۳۸۰ هزار واحد مورد حمایت واقع شود اما امروز با ریزش سنگین ۱۱ هزار واحدی نرخ بهره منفی چیست؟ به محدوده یک میلیون ۳۷۷ هزار واحد رسید و یک روز سیاه دیگر را در کارنامه خود ثبت کرد، بر اساس تحلیل تکنیکال احتمالات حاکی از این است که ممکن است روند نزول تداوم یابد، نمادهای فولاد، شپنا ، فملی، شستا، فارس، شبندر و خودرو بیشترین تأثیر منفی را بر بازار داشتند.

بازار بورس و فرابورس چه تغییراتی کرد؟

شاخص کل بازار بورس تهران امروز با افت یازده هزار ۱۸۳ واحدی به سطح یک میلیون ۳۷۷ هزار ۹۱۵ واحد رسید و شاخص کل هم وزن با افت دو هزار ۹۸۱ واحدی در سطح ۴۰۱ هزار ۹۰۸ واحد قرار گرفت.

تعداد نمادهای مثبت بازار بورس: ۷۰

تعداد نمادهای منفی بازار بورس: ۳۲۲

شاخص کل فرابورس هم امروز با افت ۱۰۲ واحدی به سطح ۱۸ هزار ۶۳۰ واحد رسید.

تعداد نمادهای مثبت بازار فرابورس: ۹۴

تعداد نمادهای منفی بازار فرابورس: ۲۰۵

ارزش و حجم معاملات

ارزش معاملات: بازار بورس و فرابورس به ۳۵ هزار ۷۹۴ و ۱۰۹ هزار ۱۱ میلیارد ریال بود.

حجم معاملات: بازار بورس و فرابورس به ترتیب چهار میلیارد ۷۱۱ و دو میلیارد ۷۶۱ میلیون برگه سهم بود.

بیشترین ارزش معامله

بیشترین حجم معامله

بیشترین افزایش قیمت

بیشترین کاهش قیمت

وضعیت تکنیکالی شاخص کل

حمایت: محدوده یک میلیون ۳۵۰ هزار واحد.

مقاومت: یک میلیون ۴۰۰ هزار واحد.

تحلیل: اصلاح تا سطح یک میلیون ۳۵۰ هزار واحد.

مهم ترین‌ها

وسرمد

پیشنهاد هیئت مدیره به مجمع عمومی فوق‌العاده در خصوص افزایش سرمایه شرکت بیمه سرمد

سرمایه فعلی: ۴,۸۰۰,۰۰۰ میلیون ریال، درصد افزایش سرمایه: ۴۹ درصد

مبلغ افزایش سرمایه: ۲,۳۵۲,۰۰۰ میلیون ریال، محل تأمین افزایش سرمایه: مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها، موضوع افزایش سرمایه: افزایش ظرفیت نگهداری مجاز شرکت، حفظ سطح توانگری، ثروت سازی برای سهامداران شرکت و نیز افزایش ظرفیت شرکت جهت خرید دارایی‌های ثابت، تاریخ تصویب هیئت مدیره: ۱۴۰۱/۰۶/۲۰

میدکو

اعلامیه پذیره نویسی عمومی شرکت مادر تخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه

با عنایت به مجوز افزایش سرمایه با شماره مجوز DPM-IOP-۰۱A-۰۱۵ مورخ ۱۴۰۱/۰۲/۲۶و بر اساس تصمیمات مجمع عمومی فوق‌العاده ۱۴۰۱/۰۳/۰۸ با توجه به افزایش سرمایهُ شرکت از مبلغ ۶۰,۰۰۰,۰۰۰ میلیون ریال به‌مبلغ ۱۴۰,۰۰۰,۰۰۰ میلیون ریال، تعداد ۷۹,۸۹۷,۰۰۷,۲۸۶ سهم با توجه به حق تقدم استفاده شده توسط سهامداران فعلی، و با عنایت به انقضای مهلت استفاده از حق تقدم مذکور برای تحقق افزایش سرمایه بدین وسیله تعداد ۱۰۲,۹۹۲,۷۱۴ سهم ۱۰۰۰ ریالی برای پذیره نویسی عمومی عرضه می‌گردد. مهلت پذیره نویسی عمومی از تاریخ ۱۴۰۱/۰۶/۲۷ لغایت تاریخ ۱۴۰۱/۰۷/۱۰ و شماره حساب‌های زیر جهت واریز وجوه تعیین شده ست.

وتوکا

گزارش توجیهی هیئت مدیره به منظور پیشنهاد افزایش سرمایه از مبلغ ۴,۰۳۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال به مبلغ ۱۳,۴۷۱,۶۷۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال از محل مطالبات حال شده سهامداران و آورده نقدی، سود انباشته به منظور حفظ منافع سهامداران محترم که در تاریخ ۱۴۰۱/۰۶/۲۳ به تصویب هیئت مدیره رسیده و جهت اظهارنظر به حسابرس و بازرس قانونی ارسال شده است.

جزئیات مرحله جدید عرضه خودرو در بورس کالا

٣٨ خودروی دیگنیتی سفید ( تریم مشکی)، ٣٨ خودروی دیگنیتی سفید ( تریم قرمز)، ٣٨ خودروی دیگنیتی مشکی ( تریم مشکی)، دیگنیتی مشکی ( تریم قرمز) هر یک با قیمت پایه ٨٢١ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان ۳۰ شهریور روی تابلو می‌رود.همچنین تالار خودروی بورس کالا چهارشنبه این هفته میزبان عرضه ۱۷۵ دستگاه «کارای» تک کابین گروه بهمن با قیمت پایه ٢٩١ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان و ۱۲۱ دستگاه کارای دو کابین با قیمت پایه ۳۰۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان خواهد بود.

نگاهی به بازارهای جهانی

مهم‌ترین رویداد هفته گذشته داده‌های تورمی مصرف کننده و تولید کننده آمریکا بود که با واکنش شدید بازار مواجه شد. نرخ تورم مصرف کننده اگرچه نسبت به مقدار قبلی پایین‌تر بود اما بیش از انتظارات بازار منتشر شد. نرخ تورم مصرف کننده در حالی که انتظار می‌رفت به ۸.۱ درصد برسد، به ۸.۳ درصد رسید. نرخ تورم مصرف کننده در ماه آگوست در حالی که انتظار می‌رفت منفی باشد، مثبت ۰.۱ درصد منتشر شد.

به دنبال انتشار داده‌های تورمی آمریکا، انتظارات برای افزایش ۰.۵ درصد نرخ بهره در نشست هفته جاری فدرال رزرو به صفر رسید و انتظارات به سمت افزایش یک درصدی نرخ بهره حرکت کرده است. حدود ۲۰ درصد از بازار انتظار دارند فدرال رزرو نرخ بهره را یک درصد افزایش دهد. داده‌های اقتصادی آمریکا اگرچه وضعیت مبهمی دارند اما از ادامه سیاست‌های انقباضی حمایت می‌کنند.

به دنبال انتشار داده، دلار در هفته گذشته رشد کرد اگرچه نتوانست از سقف فعلی عبور کند. طلا با افت حدود سه درصدی تا محدوده ۱,۶۵۵ دلار سقوط کرد. قیمت نفت نیز روند نزولی داشت. بازار سهام آمریکا نیز ریزشی بود زیرا ادامه سیاست‌های انقباضی می‌تواند شرکت‌ها را با مشکل نقدینگی مواجه کند. فضای کلی حاکم بر بازارهای سهام جهانی منفی بود. نرخ بازدهی اوراق قرضه ۱۰ ساله آمریکا به بالاترین سطح از سال ۲۰۱۱ تاکنون رسیده است.

پی وی سی در بازارهای جهانی

این هفته قیمت PVC علیرغم افزایش قیمت‌های آتی PVC در بورس کالای چین و افزایش ارزش انرژی بالادستی، در آسیا نزولی بود. در چین، قیمت نرخ بهره منفی چیست؟ PVC در سطوح ۸۳۰-۸۵۰ دلار در هر تن ارزیابی شد که کاهش شدید ۲۰-۵۰ دلاری نسبت به هفته قبل داشت.

در آسیای جنوب شرقی، قیمت PVC در سطوح ۸۲۰-۸۷۰ دلار در هر تن ثبت شد و کاهش ۳۰-۶۰ دلاری را تجربه کرد. قیمت خوراک اتیلن جنوب شرق آسیا در روز سه شنبه در سطوح ۹۹۵- ۱۰۰۵ دلار در هر تن ثبت شد، در حالی که قیمت اتیلن شمال شرق آسیا در سطح ۹۹۵-۱۰۰۵ دلار در تن بود که هر دو نسبت به هفته قبل بدون تغییر بودند. قیمتEDC خوراک نیز در هفته گذشته در منطقه جنوب شرق آسیا با پنج دلار کاهش در سطوح ۳۲۰- ۳۳۰ دلار قرار گرفت و در چین بدون تغییر نسبت به هفته گذشته باقی ماند.

این هفته همچنین قیمت پی وی سی در اروپا به دلیل روند ضعیف‌تر تقاضای منطقه‌ای و پیشنهادات واردات کمتر از تأمین کنندگان خارجی کاهش یافت. قیمت‌های PVC شمال غرب اروپا این هفته با کاهش ۳۰ یورویی در سطوح یورو ۱۵۶۵-۱۵۷۵ قرار گرفت.

متانول همچنان در حال رشد است

متانول در هفته گذشته با افزایش قیمت، ۳۲۵ دلار در هر متریک تن در CFR چین معامله شد. طی معاملات هفته گذشته، قیمت متانول در بازار داخلی چین و هند و جنوب شرق آسیا، بر خلاف سایر کامودیتی ها افزایشی بود و انتظار افزایش نرخ بهره فدرال رزرو هم نتوانست قیمت را نسبت به هفته گذشته کاهش دهد. قیمت متانول در بازار هند به ۳۰۶ دلار بر هر متریک تن رسید. در جنوب شرق آسیا قیمت این محصول ۳۶۵ دلار بر هر متریک تن بود.

مهم‌ترین عامل افزایش قیمت، تعطیلی برخی متانول سازان ایرانی است که باعث کاهش شدید عرضه متانول در چین شده است. با توجه به قیمت گاز و یوتیلیتی ، متانول سازان ایرانی حال و روز خوشی ندارند. همچنان افزایش قیمت زغال سنگ و گاز طبیعی باعث افزایش بهای تمام شده متانول سازان سراسر جهان شده که به تدریج باعث کاهش تولید و متعاقباً کاهش عرضه متانول خواهد شد.

طی ماه‌های گذشته شاهد چنین فرایندی بوده‌ایم که باعث افزایش قیمت متانول از محدوده ۲۹۰ دلار تا ۳۲۵ دلار شده است. قیمت تمام شده هر تن متانول (برای متانول سازان ایرانی) با مصرف گاز ۵۰۰۰ تومانی (هر متر مکعب) و یوتیلیتی (قیمت‌های سال ۱۴۰۰)، حدود ۳۰۰-۳۳۰ دلار می‌باشد! با توجه به این شرایط، تعطیلی برخی متانول سازان امری طبیعی به نظر می‌رسد.

تورم منفی؛ علل شکل گیری و اثرات آن بر اقتصاد

تورم منفی به چه معناست؟ تورم منفی یعنی کاهش دائمی قیمتها در طی یکسال. تورم منفی کاملا عکس تورم میباشد و زمانی اتفاق میوفتد که نرخ تورم، منفی است.

بنظر میرسد که تورم منفی عالی باشد!! چون قیمتها کاهش میابد و مصرف کنندگان میتوانند کالاها و خدمات خود را با قیمت ارزانتر خریداری کنند و در نتیجه سطح زندگی آنها بهبود میابد. یعنی درآمد و قدرت آنها افزایش میابد. برای بنگاه ها هم خبر خوبی هست چون با کاهش قیمت ها، نهاده آنها ارزان میشود پس در نتیجه حاشیه سود آنها بزرگتر میشود چون هزینه های تولید کاهش پیدا کرده است.

پس بنظر می آید که با این نوع تورم، همه چیز خوب میشود. اما اینطور نیست و به این سادگی نمیباشد. یعنی تورم منفی میتواند اینحالات مثبت را به همراه داشته باشد اما از طرف دیگر حالاتی را ایجاد میکند که به شدت زیان آور است. برای بررسی عمیق تر این موضوع ابتدا دلایل آن را بررسی میکنیم.

دلایل تورم منفی عبارتند از:

۱-عوامل طرف تقاضا= این نوع تورم منفی بدخیم و خطرناک هست.

۲-عوامل طرف عرضه=این نوع تورم منفی خوش خیم هست.

حال هر کدام از عوامل را باجزئیات بیشتر بررسی میکنیم:

۱-تورم منفی ناشی ازعوامل طرف تقاضا:

این نوع تورم منفی زمانی ایجاد میشود که منحنی تقاضای کل به سمت چپ منتقل میشود. اما چرا این نوع تورم کاهنده، بدخیم و خطرناک است؟ در اینحالت وقتی تقاضای کل به سمت چپ منتقل میشود، قیمتها کاهش میابد اما همزمان رشد اقتصادی هم کاهش پیدا میکند.

اما مهمترین موضوع در این نوع تورم منفی این است که در اینحالت تورم کاهنده بلندمدت خواهد بود. این نوع تورم کاهنده قابل پیش بینی است.

اگر تورم منفی قابل پیش بینی باشد، آنگاه خطرناک است و میتواند منجر به یک چرخه نامحدود شود. چرا؟ یکی از مهمترین موضوعات این است که مصرف کنندگان عقلایی، مصرف خود را به تاخیر میدازند یعنی میدانند که در آینده قیمت ها پایینتر است پس چرا باید الان بخرند؟!

اما این خبر بدی برای اقتصاد است چون مصرف کاهش میابد و این منجر به کاهش تقاضای کل میشود. بنگاه ها هم در واکنش مجبور میشوند که قیمتها را کاهش دهند و این باعث میشود تورم کاهنده تر شود.

در اینحالت مهمترین مسئله این است که نرخ رشد اقتصادی کاهش میابد و نرخ بیکاری افزایش میابد. پس این نوع تورم در بلندمدت نتایج بسیاری مخربی برای اقتصاد به همراه دارد.

نکته دیگر این است که وقتی تورم منفی داریم، نرخ بهره واقعی مثبت خواهد بود. یعنی نرخ بهره واقعی برابر است با نرخ بهره اسمی منهای نرخ تورم. نرخ بهره در بدترین حالت صفر میشود(نه منفی).

حتی هیچ فایده ای ندارد که بانک مرکزی بخواهد نرخ بهره را صفر کند و حالت تشویقی برای اقتصاد داشته باشد و تورم ایجاد شود. چون در اینحالت نرخ بهره واقعی همیشه مثبت خواهد بود. مثلا فرض کنیم نرخ بهره اسمی صفر است و نرخ تورم منفی، ۰.۰۲- میباشد.

پس دراینحالت نرخ بهره واقعی برابر است با ۰.۰۲+ و این کاملا منطقی است. یعنی اگر با نرخ بهره صفر هم پول پس انداز کنید، همچنان سود خواهید کرد چون قیمتها کاهشی هستند یعنی ارزش پولی که پس اندازه کرده اید، افزایش میابد(هر چند سود اسمی نداریم).

پس در اینحالت نرخ بهره واقعی همیشه مثبت هست و انگیزه به سمت پس انداز است و نه مصرف و سرمایه گذاری. یعنی در اینحالت منطقی هست که سرمایه خود را پس اندازه کنیم و این باعث میشود که تقاضای کل افت بیشتری داشته باشد و تورم کاهنده بیشتر میشود.

در نتیجه نرخ رشد اقتصادی کمتر و نرخ بیکاری بیشتر میشود. این نتایج نرخ بهره منفی چیست؟ بسیار خطرناک و کشنده هستند برای یک اقتصاد.

یکی دیگر از نکات مهم این است که وقتی تورم منفی هست، ارزش واقعی بدهی افزایش میابد. یعنی وقتی قیمتها افت میکنند، سود بنگاه و درآمد نیروی کار کاهش میابد و این باعث میشود که پرداخت بدهی سخت تر شود.

بنابراین نتایج تورم منفیِ بلندمدتی برای یک اقتصاد بسیار بدتر از نتایج تورم میباشد. برای مثال ژاپن بعد از دهه ۹۰، دائما با تورم منفی دست و پنجه نرم میکرد و به سختی توانست از آن خارج شود. یونان هم بعد از رکود اقتصادی که در سال ۲۰۱۰ تجربه کرد، برای مدت زیادی دچار تورم کاهنده شد.

۲- تورم منفی ناشی از عوامل طرف عرضه:

این نوع تورم زمانی ایجاد میشود که منحنی تولید کل کوتاه مدت به سمت راست منتقل میشود. چون هزینه های تولید کاهش میابد. در اینحالت قیمتها افت میکند اما این نوع تورم خوش خیم است چون همزمان با کاهش قیمتها، رشد اقتصادی افزایش میابد. این نوع تورم کاهنده، کوتاه مدت است و غیرقابل پیش بینی میباشد.

کاهش قیمت مواد اولیه و افزایش نرخ ارز میتواند منحنی تولید کل کوتاه مدت را به سمت راست منتقل کند و منجر به تورم کاهنده شود. این عوامل در بلندمدت ثابت نمی مانند و دائما تغییر میکنند و به همین دلیل در اینحالت تورم کاهنده دوامی ندارد.

به همین دلیل این نوع تورم بدخیم نیست و برای اقتصاد مناسب است. در اینحالت قیمت برای مصرف کننده افت میکند و سطح زندگی و قدرت خرید آنها افزایش میابد. بیزنس ها هم میتوانند نهاده ارزان تری بخرند و هزینه تولید آنها کاهش میابد. البته اینحالات برای زمانی است که تورم کاهنده، کوتاه مدت و غیرقابل پیش بینی باشد.

نکته آخر:

مهمترین موضوع این است که آیا تورم منفی، قابل پیش بینی است یا خیر؟ اگر غیرقابل پیش بینی باشد، به نفع اقتصاد است. پس تورم منفی کوتاه مدت یک خبر خوب برای اقتصاد است. اما اگر بلندمدت و قابل پیش بینی باشد، فوق العاده خطرناک است.

البته اینحالت بدین معنی نیست که تورم منفی ناشی از طرف تقاضا(عرضه) همیشه بلندمدت(کوتاه مدت) خواهد بود! عکس اینحالت ممکن است یعنی تورم کاهنده ناشی از طرف عرضه میتواند بلندمدت باشد و یا تورم کاهنده ناش از طرف تقاضا میتواند کوتاه مدت باشد.

پس مهمترین مسئله این است که آیا تورم منفی، قابل پیش بینی است یا خیر؟ این مهمترین نکته میباشد. پس برای اینکه به سوال جواب بدهیم که آیا چنین تورمی خوب است یا نه، باید بدانیم که آیا این تورم کاهنده قابل پیش بینی میباشد یا خیر. اگر قابل پیش بینی باشد، کاملا به ضرر اقتصاد است اما اگر غیرقابل پیش بینی باشد، خوش خیم میباشد و به نفع اقتصاد است.

پرونده نرخ‌ سود بانکی بسته شد/آخرین تصمیم‌درباره سود سپرده‌ها چیست؟

شورای پول و اعتبار در حالی به بانک‌ها در خصوص رعایت سقف مصوب نرخ سود بانکی به بانک‌ها اولتیماتوم داد که نیمه مرداد سخنان مقامات بانکی تلویحا دلالت بر افزایش احتمال افزایش نرخ سود بانکی داشت.

زهرا علی‌اکبری- قیاس نرخ تورم با میزان سود سپرده بانکی، مهمترین دلیلی بود که بسیاری از کارشناسان برای نشان دادن ضرورت بازنگری نرخ سود بانکی بدان استناد می‌کردند.
افزایش چراغ خاموش نرخ سود بانکی در برخی بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری در نیمه اول سال سبب شد رییس که بانک مرکزی با این سئوال مهم روبرو شود که آیا قرار است نرخ سود بانکی مورد بازنگری قرار گیرد.
صالح‌آبادی بدون رد اصل مساله تاکید کرد که این موضوع در حال بررسی است. در نیمه مرداد ماه بود که رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که شورای پول و اعتبار هنوز به جمع‌بندی خاصی برای افزایش سود سپرده نرسیده و به محض جمع‌بندی موضوع، اطلاع‌رسانی لازم در این باره انجام می‌شود.
صالح‌آبادی همچنین با اشاره به اصلاح سود بانکی در کشورهای اروپایی، آمریکا و روسیه تحت تاثیر تورم جهانی، گفته که ایران نیز باید در این خصوص تصمیم‌گیری کند.علاوه بر این، علیرضا قیطاسی، دبیر شورای هماهنگی بانک‌های دولتی نیزاعلام کرد که با توجه به وضعیت حال حاضر تورم باید تجدید نظری در سودهای بانکی صورت بگیرد.

بخشنامه به وقت هشت شهریور

هشتم شهریور اما ابلاغیه بانک مرکزی به بانک‌ها حکایت از اتخاذ تصمیمی تازه، در شورای پول و اعتبار داشت.
بانک مرکزی در بخشنامه‌ای به شبکه بانکی ضمن تاکید بر لزوم پایبندی بانک‌ها در پرداخت سود علی‌الحساب به سپرده‌ها از معرفی مدیران متخلف به هیات انتظامی بانک‌ها خبر داد.
برخی کارشناسان بر این موضوع تاکید داشتند که این اقدام نشانه‌ای است از توافق مقامات پولی و مالی برای تلاش جهت احیای بورس. با این حال این بخشنامه نیز نتوانست بورس را از مهلکه قرمز پوشی بیرون ببرد. این چنین بود که با وجود دستورات سفت و سخت بانک مرکزی در خصوص رعایت سقف نرخ سود بانکی، بورس نیز همچنان قرمز پوش باقی ماند.

نرخ سود بانکی چقدر است؟

طبق محاسبات اقتصادی، نگهداری پول در بانک تحت عنوان سپرده، در ایران صرفه‌ای ندارد نرخ بهره منفی چیست؟ و زیان متوجه صاحب سپرده می‌کند. هر چند در دوره‌های کوتاهی که مهار تورم رخ می‌دهد سود سپرده‌های بانکی همپای تورم یا کمی بیش از آن است اما در اغلب دوره‌ها نرخ سود بانکی فاصله‌ای منفی را با تورم دارد. در شرایط فعلی که نرخ تورم در محدوده چهل درصدی است، بالاترین نرخ سود پرداختی به سپرده‌ها برابر با هجده درصد تعیین شده است. این بدان معنی است که هر سال نگداری پول در بانک در قالب سپرده زیانی حداقل بیست و دو درصدی را برای سپرده‌گذار به همراه دارد.
براساس آخرین مصوبه شورای پول و اعتبار نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار بین ۱۰ تا ۱۸ درصد تعیین شده است. نکته اینجاست که سود به مانده سپرده در پایان ماه پرداخت می‌شود و برای سپرده‌های کوتاه‌مدت پرداخت سود دیگر روزشمار نیست.
این اقدامات با هدف کاهش قیمت تمام شد پول در کشور در دستور کار قرار گرفت اما احتمالا بی‌میلی سپرده‌گذاران به نگهداری پول در بانک‌ها سبب شد برخی بانک‌ها چراغ‌خاموش در صدد افزایش نرخ سود برآیند به طوری که روی شیشه‌ی برخی بانک‌ها حتی تبلیغ پرداخت سود بیشتر درصد برای سپرده‌های سه ماهه نصب شده بود.
حالا معاون نظارت بانک مرکزی اعلام کرده است: با پایان مهلت دو هفته‌ای تعیین شده از سوی بانک مرکزی برای بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی نقض کننده ضوابط نرخ سود علی الحساب سپرده مدت دار، این موسسات و بانک‌های متخلف به هیات انتظامی بانک‌ها معرفی می‌شوند.
به گفته ابوذر سروش برآوردها نشان می‌دهد که دست کم شش بانک و موسسه اعتباری غیربانکی از نرخ‌های تعیین شده تخطی کرده‌اند که پرونده یکی از آنها نهایی شده و در حال ارسال به هیات انتظامی بانک‌ها است.
به این ترتیب به نظر می‌رسد تصمیم شورای پول و اعتبار عدم بازنگری در نرخ سود سپرده و رعایت دقیق نرخ‌نامه اعلامی از سوی این شورا است.
بر این اساس پرونده افزایش نرخ سود بانکی در حالی بسته می‌شود که سایر بازارهای ایران نیز در رکود، زیان را به سرمایه‌گذاران پیشکش می‌کنند. این زیان در حالی به جیب سرمایه‌گذاران می‌رود که اقتصاد ایران با تورمی در محدوده چهل درصد دست و پنجه نرم می‌کند.

نرخ بهره حقیقی چیست؟

این روزها زمزمه‌های افزایش نرخ سود بانکی (یا همان بهره) به گوش می‌رسد. طبیعتا برای بسیاری از سهامداران در بازار سرمایه سوال اساسی این است که تغییر نرخ بهره چگونه بر بازار سرمایه تاثیر می‌گذارد؟ چه ارقامی از نرخ بهره می‌تواند هیجانات منفی بازار سرمایه را افزایش دهد؟ اگر نرخ بهره متغیر مهمی است؛ چرا با وجودی که نرخ‌های بهره در برخی مقاطع زمانی، یکسان بوده اما بازار سرمایه رفتار متفاوتی از خود نشان داده است؟ اساسا آیا رقم اسمی نرخ بهره مهم است؟

در متن پیش‌رو به طور مختصر به این موضوعات می‌پردازیم. نرخ بهره به خودی خود از اهمیت کمی برخوردار است اما وقتی در کنار متغیر دیگری به نام تورم قرار می‌گیرد، اهمیت آن دوچندان می‌شود به گونه‌ای که می‌تواند تکان اساسی به بازارها بدهد. نرخ بهره در واقع میزان درآمد مازادی است که شما از بابت واگذاری سرمایه خود به بانک بدست می‌آورید در واقع در شرایط تورمی، بانک‌ها برای جلوگیری از کاهش ارزش پول شما، حاضراند به ازای هر واحد سپرده‌گذاری شما، پول بیشتری(علاوه بر اصل پول شما) را در آینده پرداخت نمایند. اما گاهی ممکن است شما با وجودی که نرخ بهره بالایی دریافت می‌کنید؛ نه تنها سودی عاید شما نشود بلکه متضرر شوید و از ارزش دارایی شما کاسته شود؛ این اتفاق معمولا در شرایط تورمی رخ می‌دهد. به عنوان مثال در سال ۱۳۷۴ نرخ بهره بانکی ۱۴ درصد بوده، بنابراین شما به ازای هر ۱۰۰ میلیون سپرده‌گذاری در بانک، مبلغ ۱۱۴ میلیون در پایان سال دریافت کرده‌اید(۱۰۰ میلیون اصل پول و ۱۴ میلیون بابت بهره) در نگاه اول اینطور به نظر می‌رسد که شما ۱۴ میلیون سود کرده‌اید اما در همان سال، ایران با تورم ۴۹ درصدی مواجه شده و این به معنی کاهش ۴۹ میلیون تومانی از ارزش دارایی شما است. در واقع شما با سپرده‌گذاری در بانک ۱۴ میلیون بدست آورده‌اید و ۴۹ میلیون از دست داده‌اید و درنتیجه به طور کلی به اندازه ۳۵ میلیون تومان متضرر شده‌اید. بنابراین نرخ بهره در کنار متغیر تورم معنی پیدا می‌کند. از این‌رو است که در ادبیات اقتصادی متغیر دیگری تحت عنوان نرخ بهره حقیقی معرفی می‌گردد؛ بهره حقیقی از تفاضل بهره اسمی (نرخ بهره بانک‌ها) و نرخ بهره منفی چیست؟ تورم بدست می‌آید. با این حساب بهره حقیقی سال ۱۳۷۴ معادل منفی ۳۵ درصد بوده(یعنی با سپرده‌گذاری در بانک ۳۵ درصد از دارایی شما از دست رفته است) اما سوال اساسی سهامدارن، در خصوص ارتباط میان نرخ بهره حقیقی و بازار سرمایه است.

اهمیت بهره حقیقی برای سهامداران بازار سرمایه چیست؟

به طور کلی مادامی که بهره حقیقی منفی باشد انگیزه سرمایه‌گذاران برای سپرده‌گذاری در بانک پایین است، اما در صورتی که این رقم مثبت شود شبکه بانکی جذب نقدینگی را به همراه خواهد داشت و درنتیجه سیگنال قوی برای ریزش سایر بازارها خواهد بود. نمودار (۱) روند بهره حقیقی برای اقتصاد ایران طی سال‌های ۱۳۷۰ الی ۱۳۹۹ را نشان می‌دهد.

همانطور که از نمودار فوق نیز مشهود است بهره حقیقی در ایران، در اکثر بازه‌های زمانی منفی بوده اما طی سال‌های ۹۳ الی ۹۶ این رقم به شکل غیرعادی مثبت و بزرگ است و این دقیقا به دلیل کاهش تورم ایران و بالا بودن نرخ بهره بانکی طی سال‌های مذکور بوده است. این امر باعث شد بخش قابل توجهی از نقدینگی در قالب سپرده‌های بلندمدت (همان شبه‌پول) در شبکه بانکی بلوکه شود و درنتیجه سهم سیال نقدینگی(سپرده‌های دیداری و اسکناس در دست مردم) که سرعت انتقال بیشتری به سایر بازارها را دارد کاهش یابد. در نتیجه نسبت شبه‌پول (بخش غیرسیال نقدینگی) به پول (بخش سیال نقدینگی) افزایش یافت. نمودار زیر این موضوع را به خوبی به تصویر کشیده است. نمودار (۲) نرخ بهره حقیقی را در محور عمودی سمت چپ و نسبت شبه‌پول به پول را در محور عمودی سمت راست نشان می‌دهد:

همانطور که از نمودار (۲) نیز مشهود است، در بازه زمانی که نرخ بهره حقیقی منفی بوده با کاهش سپرده‌های بلندمدت نقدینگی از شبکه بانکی خارج شده و سهم سیال نقدینگی (پول و اسکناس در دست مردم) افزایش یافته است. در نتیجه نسبت کل سپرده‌های بلندمدت (شبه‌پول) به سپرده‌های جاری و اسکناس در دست مردم (پول) کاهش یافته است. این امر در نمودار۲ در بازه زمانی ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۲ همچنین در بازه زمانی ۱۳۹۷ نرخ بهره منفی چیست؟ الی۱۳۹۹ به خوبی مشهود است. اما در بازه زمانی ۱۳۹۳ الی۱۳۹۶ به دلیل تک‌رقمی شدن تورم ایران و در کنار آن، عدم کاهش نرخ بهره بانکی، نهایتا بهره حقیقی مثبت شد و اعداد بزرگی را تجربه کرد، این ارقام در تاریخ اقتصاد ایران بی‌سابقه است. نرخ بهره مثبت رقیب بزرگی برای بازار سرمایه بود زیرا بهره بانکی درآمد بدون ریسک را به همراه دارد، اما سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه توام با ریسک است.

بیشتر بدانید: راز ثروتمند شدن در ایران چیست ؟

در این بین در سال ۹۲ با اعلام خبر افزایش نرخ نرخ بهره منفی چیست؟ خوراک پتروشیمی، بازار سرمایه روند ریزشی را در پیش گرفت که این امر در نمودار (۳) مشهود است. اما بعد از آن با وجودی که خبر منفی برای بازار سرمایه منتشر نشد و همچنین با وجودی که روند دلار افزایشی بود، بازار سرمایه به روند ریزشی خود ادامه داد؛ زیرا با مثبت شدن نرخ بهره حقیقی انگیزه سرمایه‌گذران برای سپرده‌گذاری در بانک افزایش یافت و در نتیجه بخش قابل توجهی از نقدینگی در قالب سپرده بلندمدت وارد شبکه بانکی شد.

همه این روندها طی سال‌های ۱۳۹۷ الی ۱۳۹۹ معکوس شد، با توجه به نمودار۲ نرخ بهره حقیقی در این بازه زمانی به شدت منفی شد( این امر به دلیل افزایش تورم در ایران و عدم افزایش متناسب نرخ بهره بانکی اتفاق افتاد) در نتیجه سپرده‌گذاری در بانک به معنی کاهش ارزش واقعی دارایی سپرده‌گذاران بود همه‌ی این‌ها با اعمال تحرم‌های بین‌المللی و درنتیجه افزایش نرخ دلار همراه شد؛ این خود، دلیل مضاعفی برای تبدیل هرچه بیشتر سپرده‌های بلندمدت(شبه‌پول) به سپرده‌های دیداری و اسکناس (پول) بود و درنتیجه همانطور که از نمودار (۲) مشهود است نسبت شبه‌پول به پول روند کاهشی به خود گرفت و با افزایش سهم سیال نقدینگی، حجم قابل توجهی از آن وارد بازار سرمایه شد. همه‌ی اینها ورود حدودا ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی پول هوشمند (پول بخش حقیقی) به بورس طی یکسال گذشته و در نتیجه افزایش تصاعدی شاخص کل را به همراه داشت. و در نتیجه شاخص کل طی بازه زمانی ۱۳۹۷ الی ۱۳۹۹ حدودا ۲۰ برابر (معادل ۲۰۰۰ درصد) شد. نمودار پایین به وضوح این روند را به نمایش می‌گذارد.

نمودار (۴) روند شاخص کل بورس را در محور عمودی سمت چپ و درصد رشد ماهیانه شاخص کل را در محور عمودی سمت راست نشان می‌دهد. همچنین نمودارهای میله‌ای قرمزرنگ درصد کاهش و سبزرنگ درصد افزایش شاخص کل طی هر ماه را نشان می‌دهد. پرواضح است که طی بازه زمانی ۱۳۹۴ الی ۱۳۹۷ رشد ماهیانه شاخص کل بسیار ناچیز بوده (این ریشه در بهره حقیقی مثبت و بلوکه شدن نقدینگی پشت سد بهره نرخ بهره منفی چیست؟ بانکی داشته) اما از سال ۱۳۹۷ الی ۱۳۹۹ شاخص کل با رشدهای ماهیانه‌ی قابل توجهی همراه بوده است این روند ریشه در نرخ‌های بسیار منفی و پایین بهره حقیقی و نرخ‌های بالای دلار دارد.

وضعیت ماه‌های آینده

تا به اینجا سعی شد کلیت موضوع و مکانیسم نرخ بهره و نحوه اثرگذاری آن بر شاخص کل بورس تبیین گردد و همانطور که گفته شد لزوما نرخ‌های بالای بهره بانکی علامت منفی برای بازار سرمایه نیست بلکه آنچه بسیار حائز اهمیت است، نرخ بهره حقیقی است. بنابراین سهامداران برای تحلیل بازار سرمایه و سیاست‌های بهره‌ای دولت، همواره باید این نکات را مد نظر قرار دهند.

نکته دیگر این است که سهامدارن برای تعیین استراتژی تا پایان سال جاری باید نرخ بهره حقیقی را با توجه به تورم احتمالی تا پایان سال بدست آورند و نه تورمی که تا به الان محقق شده است؛ زیرا در صورتیکه اوراق بدهی دولتی به اندازه کافی به فروش برسد تورم آینده کاهشی خواهد بود و درنتیجه کاهش ارزش پول طی یک سال آینده نیز کمتر خواهد بود و این به معنای افزایش بهره حقیقی و افزایش انگیزه سرمایه‌گذارن برای سپرده‌گذاری بیشتر در سپرده‌های بلند مدت خواهد بود. همچنین در صورت افزایش قابل توجه نرخ‌های بهره بانکی، مجددا اثر مشابهی بر بهره حقیقی خواهد گذاشت. پس روند فروش اوراق بدهی دولتی طی ماه‌های آینده بسیار مهم خواهند بود.

در این میان، متغیرهای دیگری هستند که همواره کارکرد نرخ بهره حقیقی و اثرگذاری آن بر بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار می‌دهند؛ از جمله آن می‌توان به قیمت دلار، انتظارات تورمی، درآمدهای نفتی، سیاست‌های پولی و تصمیمات سیاست‌گذار اشاره کرد. بنابراین باید مجموعه‌ای از متغیرها را در تصمیم‌گیری خود و تعیین استراتژی لحاظ کنید، طی روزهای آتی به این موارد خواهیم پرداخت.