تولید کشور در گرداب فیلترینگ گرفتار است
خرداد: با اینکه روایت‌های مختلفی درباره زیان صنایع و کسب‌وکارها از قطع اینترنت منتشر شده، اما نتایج یک‌نظرسنجی-شامخ- نشان می‌دهد مجموعه صنایع، بزرگ‌ترین قربانی فیلترینگ گسترده اینترنت است.
دست‌کم دو شاهد این موضوع را تایید می‌کند. شاهد اول، گزارش تازه اتاق بازرگانی ایران از شاخص مدیران خرید است که اوایل مهرماه تهیه شده است و نشان می‌دهد فعالان اقتصادی ترس بسیاری از تبعات تداوم فیلترینگ دارند.
شاهد دوم نیز، اظهارات فعالان بخش خصوصی در آخرین نشست دبیرخانه شورای گفت‌وگو است که از اثر منفی تحدید اینترنت بر صادرات، ارتباط با شرکای تجاری، حمل‌ونقل و تحویل کالا، هوشمندسازی اقتصاد و سرمایه‌گذاری خبر می‌دهد و نتیجه نهایی این شرایط را سقوط تولید به گرداب فیلترینگ و شدت گرفتن رکود می‌داند.
بازخوانی اثر اختلال شدید اینترنت بر اقتصاد ایران از این دو دریچه نشان می‌دهد گرچه فعلا فروش واحدهای صنعتی و کسب‌وکارها تحت تاثیر محدودیت اینترنت قرار گرفته‌است، اما تداوم این وضعیت در نهایت به کاهش فعالیت‌های اقتصادی منجر خواهد شد.
صنایع کشور در شهریورماه احیا شدند؛ اما برمبنای آنچه مدیران خرید در شهریورماه اعلام کرده‌اند، آینده فعالیت‌های اقتصادی در کشور به دلیل تنگنای اینترنتی موجود در خطر است. همزمان با این موضوع، مدیران خرید معتقدند، وضعیت تولید در کشور در شهریور1401 بهتر از مردادماه بوده است. شواهد آخرین گزارش اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد که در آخرین ماه از فصل تابستان امسال رونق نسبی در صنایع کشور وجود داشته و نمره شامخ کل صنعت حدود 5واحد افزایش پیدا کرده و به 25/ 53واحد رسیده است؛ موضوعی که عمدتا از ناحیه افزایش تولید بخش صنعت و افزایش دریافت سفارش‌ها در کنار رشد اندک فروش و صادرات طی شهریورماه بوده است.
تحلیل اعداد گزارش‌شده از سوی مدیران خرید در گزارش شامخ شهریورماه 1401 نشان می‌دهد که بخش صنعت در این ماه دو چهره متناقض داشته است. در واقع از یکسو اندکی از فشار ناشی از رکود در ماه‌های قبلی، در شهریورماه کاسته شده و رشد عموم زیرشاخص‌ها را در پی داشته است، حال آنکه اعداد گزارش‌شده عموما در محدوده بالا یا پایین عدد 50واحد قرار دارند که این وضعیت گویای شور و شوق کم تولیدکنندگان است.
به‌عنوان نمونه با اینکه در این ماه میزان صادرات و فروش خارجی شرکتها در کنار فروش داخلی آنها افزایش یافته، این افزایش موجب نشده است تا نمره فروش یا صادرات بخش صنعت از سوی مدیران صنایع بالاتر از شاخص صنعت گسترده به تجارت 50واحد (مرز رونق و رکود) گزارش شود. جالب اینکه از مجموع 12زیرشاخص مورد پرسش از مدیران خرید بخش صنعت، چهار مورد در سطحی کمتر از 50واحد گزارش شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به موجودی مواد اولیه، میزان صادرات کالا و میزان فروش اشاره کرد. مرور کارنامه تولید صنعتی در کل تابستان نشان می‌دهد که نمره شامخ کل در فاصله تیر تا شهریور 1401 پیوسته در آمد و رفت میان رونق و رکود بوده، به‌طوری که شامخ کل صنعت از نمره 93/ 53واحد در تیرماه، به نمره 45/ 48واحد در مردادماه نزول کرده، سپس دوباره به محدوده قبلی بازگشته است که از وجود روند سینوسی در بخش صنعت طی تابستان امسال حکایت دارد.
در کل اقتصاد نیز همین روند سینوسی برقرار بوده؛ با این تفاوت که نمره شامخ کل اقتصاد در شهریورماه امسال به بالاترین سطح خود در کل تابستان رسیده است.
گزارش اتاق بازرگانی نشان می‌دهد که نرخ شامخ کل اقتصاد در شهریور با 4واحد افزایش به 08/ 52واحد رسیده است. در تیرماه نمره شامخ کل 08/ 50واحد بود که این عدد با سقوط دوواحدی در مردادماه به 6/ 48واحد تنزل کرد، اما در سومین ماه تابستان روند دوباره معکوس شد و مدیران خرید اقتصاد، وضعیتی مناسب‌تر را نسبت به ماه پنجم گزارش کرده‌اند. عمده‌ترین دلیل بهبود محسوس شامخ کل اقتصاد در شهریورماه 1401، افزایش محسوس میزان فعالیت کسب‌وکارها در کنار رشد فروش داخلی و بهبود 10واحدی در میزان دریافت سفارش‌هاست. با این حال تحلیل روند کلی حاکم بر شامخ اقتصاد و صنعت نشان می‌دهد که کمبود مواد اولیه، در کنار بروز برخی نگرانی‌های حاد ناشی از قطعی اینترنت، زمینه افت امید به تولید یا گسترش کسب‌وکارها در ماه آینده را ایجاد کرده است. برمبنای گزارش مدیران خرید در دو حوزه اقتصاد و صنعت، امید کسب‌وکارها به رونق در مهرماه، در محدوده 52واحد پیش‌بینی شده که 10 واحد کمتر از پیش‌بینی مدیران خرید در شهریورماه است و از ترس جدی فعالان اقتصادی از قطعی اینترنت خبر می‌دهد. ضربه این وضعیت به کل کسب‌وکارها در خبرهای مختلف به صورت جسته و گریخته آمده است؛ اما باید تا انتشار گزارش شامخ مهرماه 1401 منتظر ماند و اثرات این رخداد غیراقتصادی بر بخش تولید و تجارت را عینا لمس کرد.
شاخص های تجارت الکترونیک در جهان
در این مقاله به مبحث شاخص های تجارت الکترونیک می پردازیم. اداره آمار اتحادیه اروپا، سازمان همکاری های اقتصادی آسیا و اقیانوسیه «APEC» و سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی «OECD» در این زمینه مطالعاتی داشته و شاخص هایی را معرفی نموده اند که بدان ها می پردازیم.
شاخص های تجارت الکترونیک – OECD
کشورهای OECD شاخص هایی را برای اندازه گیری تجارت الکترونیک در بین شرکت ها و انجمن ها تعیین کرده اند. این شاخص ها بر اساس مدل پیشنهادی و مورد پذیرش کشور کانادا به صورت زیر دسته بندی شده است:
آمادگی: برخی کشورها نیاز دارند تا آمادگی و زمینه افراد، شرکتها، زیرساختها و به طور کلی اقتصاد خود را در زمینه به کارگیری تجارت الکترونیک مورد ارزیابی و سنجش قرار دهند. شاخص های این گروه بیشتر مورد توجه کشورهایی قرار دارد که فعالیت های تجارت الکترونیک را به تازگی آغاز کرده اند.
شدت: پس از شناسایی میزان آمادگی یک کشور یا یک اقتصاد به بررسی وسعت محدوده و گستره تجارت الکترونیک پرداخته می شود. انتظار می رود کشورهایی که در تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات یا به عبارتی شدت استفاده از تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات مراحل پیشرفته تر تجارت الکترونیک قرار دارند داده های بیشتری از این گروه را لازم داشته باشند.
تاثیر: آخرین مرحله بررسی میزان تاثیر شاخص صنعت گسترده به تجارت تجارت الکترونیک بر اقتصاد است. مسلما این شاخص ها مورد نیاز کشورهایی است که در مراحل بسیار پیشرفته تر به کارگیری تجارت الکترونیک قرار دارند.
شاخص هایی که در جدول تحت عنوان شاخص های تجارت الکترونیک – OECD آمده اند، در گروه شاخص های آمادگی و شدت طبقه بندی می شوند. از آنجا که تجربه زیادی در زمینه تهیه و تدوین شاخص های مربوط به گروه تاثیر وجود ندارد، در حال حاضر فقط شاخص هایی برای سنجش آمادگی و شدت ارائه شده است. به منظور تهیه و تدوین شاخص های اندازه گیری تاثیر تجارت الکترونیک بر اقتصاد مطالعات موردی و طرح های پژوهشی در دست اجرا است، اما هنوز به نتیجه نهایی و توافق همگانی منتهی نشده است. این وضعیت در مورد شاخص های تجارت الکترونیک مربوط به دولت نیز وجود دارد و فقط معدودی از کشورهای اروپای شمالی، کانادا و استرالیا کارهایی در این زمینه انجام داده اند.
شاخص های تجارت الکترونیک – OECD
اداره آمار اتحادیه اروپا نیز یک طرح آمارگیری مقدماتی را برای اندازه گیری تجارت الکترونیک در شرکت ها، طراحی کرده است. این طرح شامل شرکت هایی می شود که بیش از ۱۰ نفر کارمند دارند. اداره آمار اتحادیه اروپا تلاش کرده تا طرح مزبور را در چارچوب تعریف OECD اجرا کند. بیشتر شاخص های مد نظر مربوط به اندازه گیری شدت تجارت الکترونیک است.
شاخص های تجارت الکترونیک -Eurostat
معیارهای شاخص تجارت الکترونیک
معیارهای این شاخص بسیار گسترده تر و تخصصی تر از شاخصی است که سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی ارائه داده است و داده های این معیارها برای بیشتر کشورها در دسترس نیست. از آنجایی که در ایران از ظهور پدیده تجارت الکترونیک زمان زیادی نگذشته و وسعت فراوانی نیز پیدا نکرده، لذا به مقوله شاخص های تجارت الکترونیک توجه اساسی نشده است.
از بین ۱۴ شاخص مربوط به شرکت ها و ۶ شاخص مربوط به خانوارها تنها ۲ شاخص تولید می شود. این شاخص ها عبارتند از نسبت خانوارهای دارای کامپیوتر و نسبت خانوارهای دارای دسترسی به اینترنت. در زمینه شاخص های مربوط به شرکت ها هنوز هیچ شاخصی تولید نشده اما در سال های اخیر کارهایی به صورت جزیره وار انجام گرفته است که هیچکدام به سرانجام نرسیده است. در این زمینه مرکز آمار ایران طی سال های اخیر شاخصی را بر اساس شاخص OECD تهیه و پرسشنامه آن جهت جمع آوری داده ها آماده شده است. همچنین طبق گفته مدیر کل UNCTAD و دفتر آمارهای فرهنگی و بازرگانی مرکز آمار ایران داده های مربوط به این شاخص برای بنگاه های اقتصادی بالای ۱۰ نفر نیروی کار برای سال۱۳۹۲ با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت آماده خواهد شد.
در زمینه آمادگی الکترونیکی سازمان های مختلفی سالانه بر اساس شاخص های تعریفی خود کشورهای مختلف را مورد بررسی قرار داده و رتبه بندی می کنند. بر اساس آخرین گزارش دولت الکترونیکی بخش امور در سال ۲۰۱۰ ، کره جنوبی، ایالات متحده آمریکا و کانادا UNDESA اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل در صدر کشورهای جهان به لحاظ توسعه و پیشرفت در آمادگی دولت الکترونیکی قرار دارند. منطقه جنوب آسیا در زمینه آمادگی دولت الکترونیکی تاکنون از متوسط جهانی پایین تر بوده و پایین ترین رتبه بندی را در منطقه آسیا دارد. بر اساس آنچه که در این گزارش آمده، ایران در این منطقه، پس از مالدیو با شاخص ۰٫۴۲۳۴ ، رتبه دوم و در جهان از میان ۱۸۳ کشور رتبه ۱۰۲ را به دست آورده است. بر اساس این گزارش، اگر چه شاخص سال ۲۰۱۰ ایران در این زمینه نسبت به سال ۲۰۰۸ افزایش یافته و رتبه آن از رقم ۱۰۸ در سال ۲۰۰۸ به رتبه ۱۰۲ در سال ۲۰۱۰ در جهان رسیده، ولی این رتبه بسیار پایین تر از برخی از کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی مانند بحرین )رتبه۱۳ (، مالزی )رتبه۳۲ (، قزاقستان)رتبه ۴۶ (، امارات متحده عربی )رتبه (۴۹ ، و کویت (رتبه ۵۰)، قرار دارد.
منبع: مقدمه ای بر بیمه الکترونیک؛ چالش ها و راهکارها، حمید ماجد، ۱۳۹۲، پژوهشکده بیمه
برای دستیابی به تحول در بخش صنعت، معدن و تجارت به رهبران عالی و میانی تحول‌گرا نیاز است/ امروز ایجاد تحول در بخش صمت، نقش کلیدی در مسیر حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی دارد
مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت صمت معتقد است برای ایجاد تحول در بخش صمت به رهبران عالی و میانی تحول‌گرا نیاز است.
به گزارش برنا؛ مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت صمت با بیان اینکه برای ایجاد تحول در بخش صمت به رهبران عالی و میانی تحول‌گرا نیاز است، تصریح کرد: آرمان‌هایی که به دنبال تحقق آنها هستیم، مشخص است و در بیانیه گام دوم انقلاب نیز بر آنها تأکید شده است و این آرمان‌ها چون فطری هستند، کهنه شدنی نیستند، اهداف مورد نظر نیز در همین راستا، تبیین شده است. در این شرایط، ما باید با شناخت دقیق از وضعیت موجود و با داشتن برنامه‌ای مدبرانه و خردمندانه، ایجاد تحول مورد نظر را دنبال کنیم و این مهم، نیازمند رهبران عالی و رهبران میانی تحول‌گرا است تا به‌صورت منسجم، هماهنگ و هم‌افزا با رویکرد جهادی برای ایجاد تحول در بخش صنعت، معدن و تجارت تلاش کنند.
شهاب جنابی در مراسم تکریم و معارفه مدیرکل جدید صمت استان تهران، ضمن تأکید بر این موضوع، افزود: در مسیر ایجاد تحول، برنامه دقیق و مشخصی طراحی شده است و هر یک از ما باید نقش و وظایف خود را در ایجاد این تحول به خوبی بشناسیم و برای تحقق آن تلاش جهادی کنیم.
نقش مهم بخش صمت در گام دوم انقلاب اسلامی
مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت صمت با تأکید بر ضرورت استفاده از تمامی ظرفیت‌ها برای تعالی بخش صنعت، معدن و تجارت، بیان کرد: در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، تصویر افق و چشم‌انداز آینده به خوبی ترسیم شده که نقش صنعت، معدن و تجارت در آن بسیار مهم است.
تحقق چشم‌انداز متعالی صمت با به‌کارگیری تمامی ظرفیت‌ها و مشارکت همه ذی‌نفعان
جنابی، نام‌گذاری‌های چند سال اخیر از سوی مقام معظم رهبری را نشانگر اهمیت موضوع تولید و بخش صنعت، معدن و تجارت در چشم‌انداز آینده انقلاب اسلامی ایران دانست و ادامه داد: حرکت جهشی در بخش تولید برای رسیدن به چشم‌انداز متعالی مورد نظر با به‌کارگیری تمامی ظرفیت‌ها و مشارکت همه ذی‌نفعان به وجود می‌آید.
وی ایجاد تحول را از شعارهای مهم دولت سیزدهم عنوان کرد و گفت: ما نیز در مجموعه وزارت صمت به دنبال تحقق این تحول هستیم و ظرفیت‌های لازم مشخص شده و افق آینده به‌خوبی ترسیم شده است.
ضرورت ایجاد یک نهضت پیشگامان پیشرفت
مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت صمت اضافه کرد: در این راستا وظیفه و مأموریت مدیران عالی و میانی و تمامی همکاران پررنگ‌تر خواهد شد، زیرا به یک نهضت پیشگامان پیشرفت نیاز داریم که در آن هر کسی در حیطه وظایف و مأموریت‌های خود، برای ایجاد تحول مورد نظر مبتنی بر برنامه تعیین شده، نقش‌آفرینی کند.
ریل‌گذاری مناسب با تعریف پروژه‌های تحولی در بخش صمت
جنابی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه وزارت صمت در این مسیر برنامه مشخصی دارد، اضافه کرد: پروژه‌های تحولی لازم در این راستا تعریف شده است تا ریل‌گذاری‌های مناسب انجام شود.
ادارات کل صمت استانی نوک پیکان خدمت‌رسانی به ذی‌نفعان این بخش هستند
وی ادارات کل صمت استانی را نوک پیکان خدمت‌رسانی به ذی‌نفعان بخش صمت دانست و گفت: انجام بخش بزرگی از وزن اجرایی این پروژه‌ها بر عهده این ادارات کل است و ایفای این نقش مؤثر همواره مورد انتظار است.
دغدغه فعالان اقتصادی باید دغدغه ما شود
مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت صمت با بیان اینکه دغدغه فعالان اقتصادی باید دغدغه ما شود، گفت: این جمله همواره مورد تأکید وزیر صنعت، معدن و تجارت به عنوان یک رویکرد مهم بوده است و مدیران کل صمت استانی باید با این رویکرد مسئولانه، پیگیر مشکلات فعالان اقتصادی شوند.
استفاده از نظرات و مشورت ذی‌نفعان و صاحب‌نظران
جنابی استفاده از نظرات و مشورت ذی‌نفعان و صاحب‌نظران را مهم دانست و بیان کرد: کسب نظرات و هم‌اندیشی با ذی‌نفعان مختلف این بخش، یک الزام در مسیر دستیابی به اهداف مورد نظر است تا هم‌افزایی‌های مورد نظر ایجاد شود.
استفاده از ظرفیت‌ها و فرصت‌ها برای حل مسائل
وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه ظرفیت‌های بالقوه بسیار زیادی داریم، بیان کرد: باید از همین ظرفیت‌ها و فرصت‌ها برای حل مسائل استفاده کنیم و با این نگاه پیش برویم.
مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت صنعت، معدن و تجارت در بخش دیگری از سخنان خود از زحمات و تلاش‌های یدالله صادقی در مقام ریاست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران تقدیر کرد و گفت: ایشان مدیری ارزشمند و مورد اعتماد است و در کانون ارزیابی مدیران برای انتخاب مدیران جدید نیز از تجربیات ایشان استفاده می‌شود.
جنابی، حوزه اداره کل صنعت معدن و تجارت استان تهران را گسترده و مهم توصیف کرد و افزود: سیجانی نیز مدیری توانمند و عملیاتی است که این مسئولیت سنگین را بر عهده گرفته‌اند و ما به خدمات ارزشمند ایشان، امیدوار هستیم.
اوراق اختیار فروش سهام ۱۵ شرکت از امروز منتشر می شود
انتشار گسترده اوراق تبعی به عنوان بیمه سهام از امروز در دستورکار صندوق سرمایه‌گذاری مشترک توسعه بازار قرار گرفت. هدف از انتشار اوراق تبعی روی سهام ۱۵ شرکت بزرگ بورسی نشان از رویکرد اطمینان بخشی به بازار سهام دارد.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از کالاخبر، ارکان بازار شاخص صنعت گسترده به تجارت سرمایه در راستای اطمینان بخشی به بازار سهام برنامه گسترده انتشار گسترده اوراق تبعی را در دستورکار دارد. از نگاه سیاست‌گذار هدف از این اقدام به زبان ساده با رویکرد اطمینان‌بخشی به بازار، بیمه کردن سهام بسیاری از شرکت‌های بورسی اعلام شده است.
براساس اطلاعیه اعلام شده، صندوق سرمایه گذاری مشترک توسعه بازار با هدف تامین مالی از روز سه شنبه ۱۹ مهر عرضه اوراق اختیار فروش تبعی روی سهام شرکت های ایران خودرو ، سایپا ، پالایش نفت بندر عباس ، پتروشیمی پارس ، مخابرات ایران ، پالایش نفت اصفهان ، پالایش نفت تهران ، سرمایه گذاری تامین اجتماعی ، ملی صنایع مس ، فولاد مبارکه ، بانک تجارت ، بانک ملت ، بانک صادرات ، بانک پارسیان و ارتباطات سیار ایران را آغاز می کند.
روز شنبه نشستی با حضور وزیر امور اقتصادی و دارایی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار و مدیران هلدینگ‌های بزرگ بازار سرمایه برگزار شد که از موضوع های مهمی که در این نشست به جمع بندی رسید، حمایت هلدینگ ها از سهام زیر مجموعه خود در قالب انتشار اوراق اختیار تبعی بود.
اوراق تبعی، راه پوشش ریسک های سیستماتیک بازار
در همین حال راضیه صباغیان، مدیر اسبق نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس در گفت‌وگو با شهر بورس، درباره انتشار اوراق تبعی از سوی هلدینگ های بزرگ به منظور حمایت از سهام شرکت‌های زیرمجموعه خود، اظهار کرد: با توجه به شرایط فعلی بازار سرمایه، مردم نگران این هستند که با سرمایه گذاری در این بازار مجددا متضرر شوند، اما انتشار اوراق تبعی به نوعی این اطمینان خاطر را به سهامداران می‌دهد که اگر سهم را تا زمان سررسید نگهداری کنند، نه تنها از ارزش آن کم نمی شود، بلکه سودی نیز در زمان سررسید نصیب سهامدار می شود.
وی افزود: بنابراین انتشار اوراق تبعی به سهامداران اطمینان داده و به ثبات بازار نیز کمک می‌کند، چراکه اوراق تبعی بیمه کننده پرتفوی سرمایه گذار است؛ به طوری که با داشتن این اوراق سرمایه گذار می‌داند که حداقل سودی تضمین شده دریافت خواهد کرد.
صباغیان تصریح کرد: این اوراق علاوه بر کارکرد بیمه کردن سهم، با هدف تامین مالی شرکتها نیز منتشر می‌شود. هلدینگ‌های بزرگ در زمان انتشار اوراق تبعی، اختیار خرید از خریدار دریافت می‌کنند. در این صورت مالکیت سهم خود را حفظ کرده و از طریق انتشار این اوراق تامین مالی می‌کنند.
وی ادامه داد: انتشار اوراق تبعی از سوی هلدینگ‌ها مانند این است که آنها وامی با سود مشخص دریافت می‌کنند و در زمان سررسید هم اختیار خرید را اعمال کرده و سهام خود را پس می‌گیرد. درصد عمدهای از دارایی بسیاری از هلدینگ‌ها به سهام شرکتها اختصاص دارد و آنها نمی‌خواهند مالکیت سهم را از دست بدهند.
مدیر اسبق نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس یادآور شد: هلدینگ‌ها از این طریق از منابع مالی قفل شده استفاده می‌کنند و از رکود خارج می شوند. سرمایه گذار هم این اطمینان را دارد که با سرمایه گذاری صورت گرفته، سود و بازهی تضمین شده به دست می‌آورد.
صباغیان خاطرنشان کرد: انتشار اوراق تبعی علاوه بر ایجاد ثبات و اطمینان به بازار سرمایه به شرکت‌های تولیدی نیز کمک می کند زیرا سرمایه گذاران در شرایط فعلی کشور و با وجود ریسک های سیستماتیک و اقتصادی میتوانند نیازهای نقدینگی خود را پوشش دهند. این اوراق به بهبود ساختار سرمایه شرکت ها کمک می کند و حتما در بهبود تولید و بهبود شرایط اقتصادی کشور و کاهش ریسک سیستماتیک نیز موثر است.
اوراق تبعی مانع از فروش های هیجانی سهام می شود
علی سجادی، رئیس هیات مدیره سرمایه‌گذاری امین نیکان آفاق هم در این خصوص با بیان اینکه انتشار اوراق اختیار فروش تبعی به نوعی بیمه سهام در مقابل نوسان قیمت ها است، به تسنیم گفت: با این ابزار سهامدارانی که به صورت عمده یا خرد دارنده سهم هستند اطمینان حاصل می کنند که در یک قیمت مشخصی در سررسید معین قادرند سهام خود را با یک بازدهی معقول نقد کنند.
به گفته رئیس هیات مدیره شرکت سرمایه‌گذاری امین نیکان آفاق با اوراق تبعی خیال سهامداران از بابت ریسک افت قیمت سهام و سود تضمین شده، راحت می شود و می توانند با اطمینان خاطر نسبت به نگهداری سهام خود اقدام کنند.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه اظهار کرد: اوراق تبعی این اطمینان خاطر را به سهامداران و مجموعه هایی مانند صندوق ها و سبدگردان ها می دهد که بازدهی مشخصی را تا سررسید اوراق برای خود فراهم کنند. از این جهت اوراق فوق در شرایطی که ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک در بازار زیاد شده و سهامداران نگران سود خود هستند می تواند اطمینان خاطری را برای فعالان بازار فراهم نماید.
به گفته سجادی، این ابزار می تواند در افزایش اعتماد سهامداران اثرگذار باشد. وی در این باره توضیح داد: باوجود افشای اطلاعاتی که همواره از سوی ناشران و شرکت های بورسی اتفاق می افتد باز هم عدم تقارن های اطلاعاتی ممکن است وجود داشته باشد. اما باید توجه داشت که مدیران شرکت و سهامداران عمده که نماینده سهامداران خرد هستند اطلاعات دقیق تری از شرکت دارند و زمانی که سهامدار عمده سهم را در قیمت مشخصی تضمین کرده و به نوعی به سهامداران اختیار فروش می دهد اطمینان خاطر و آسودگی را به سهامداران می دهد.
وی در بخش پایانی صحبت هایش درمورد نقش اوراق تبعی در رونق بازار نیز گفت: اوراق تبعی می تواند از فروش های هیجانی جلوگیری کند. به عبارتی انتشار این اوراق از سوی ناشران، سمت عرضه سهام را تضعیف کرده و عملا جلوی روند کاهشی قیمت سهم را می گیرد و با این تفاسیر، اختیار فروش تبعی به سهامداران اطمینان خاطر می دهد.
انواع شاخص های بورس چیست و چه کاربردهایی در بازار بورس دارند؟
برای انجام سرمایه‌گذاری موفق در بازار بورس نیازمند اطلاعات متعدد و مختلفی هستیم تا بتوانیم با بررسی و تحلیل آن داده‌ها به یک نتیجه‌گیری معقول و منطقی دست پیدا کنیم. اطلاعاتی از قبیل آمار فروش و بهای تمام شده شرکتها, حجم و ارزش معاملات, تغییرات نرخ ارز و قیمت‌های جهانی و همچنین میزان ورود و خروج اشخاص حقیقی و حقوقی. یکی از داده‌های مهم موجود در بازار که هر روزه در اثر معاملات بازار تغییر می‌کند شاخص بورس نام دارد که به مرور زمان و در نتیجه نیازهای موجود انواع مختلفی از آن تعریف شده است و در نتیجه هر کدام کارایی خاص خود را دارد. در ادامه در مقاله ((انواع شاخص های بورس چیست و چه کاربردهایی در بازار بورس دارند؟)) به معرفی انواع شاخص های بورس موجود در تاریخ تهیه این مقاله پرداخته می‌شود و تلاش می‌گردد تا جایگاه تحلیلی هر کدام از شاخص‌ها تبیین گردد.
شاخص چیست؟
در فرهنگ فارسی معین شاخص به این صورت تعریف شده است. عددی که میانگین ارزش مجموعه‌ای از اقلام مرتبط با یکدیگر را برحسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ بیان کند. همان‌طور که از تعریف فوق برداشت می‌گردد شاخص نماینده مجموعه‌ای از متغیرهای همگن است. برای مثال در معاملات بورس اوراق بهادار از آنجایی که دارایی اصلی مورد مبادله سهام است بنابراین قیمت سهام به عنوان متغیر اصلی تعریف شده و بر این اساس انواع شاخص های بورس تعریف می‌گردد. با عنایت به این توضیحات به تبیین انواع شاخص های بورس اوراق بهادار تهران مورد استفاده قرار گرفته می‌پردازیم. در بورس تهران، ۸ شاخص مهم وجود دارد که از جایگاه تحلیلی بالایی نزد سرمایه‌گذاران برخوردار هستند. شاخص کل قیمت، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص بازده نقدی، شاخص صنعت و شاخص مالی، شاخص سهام آزاد شناور، شاخص بازار اول و بازار دوم، شاخص ۵۰ شرکت برتر و شاخص ۳۰ شرکت بزرگ از جمله مهم‌ترین شاخص‌های مهم در بازار بورس تهران هستند. در ادامه به تشریح این شاخص‌ها می‌پردازیم.
شاخص کل قیمت چیست؟
همان‌طور که پیش از این نیز مطرح شد شاخص نماگری است که سطح عمومی قیمت یا بازدهی را برای گروهی یا کل سهام نشان می‌دهد. بنابراین شاخص صنعت گسترده به تجارت شاخص کل قیمت نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت کلیه سهام موجود در بازار بورس است. از آنجایی که شاخص یک عدد است و واحد اندازه‌گیری خاصی برای آن تعریف نشده است به منظور اینکه قابلیت تفسیر و تحلیل پیدا کند به این صورت عمل می‌گردد. یک سال مشخص را به عنوان سال پایه تعریف می‌کنند و تمامی ارقام شرکتها در آن سال را به عنوان ارقام مبنا در سال پایه تعریف می‌کنند. پس از آن تغییرات قیمتی سهام در سال‌های بعد را نسبت به آن سال می‌سنجند و از این طریق رشد یا نزول شاخص اتفاق می‌افتد. فرمول محاسبه شاخص کل قیمت از رابطه زیر محاسبه می‌شود:
همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید در مخرج کسر شاهد ارقام مذکور در سال مبدأ هستیم. منظور از ارزش جاری که در صورت و مخرج کسر به آن اشاره شده چیست؟ لازم به ذکر است که ارزش جاری هر سهم از حاصل‌ضرب قیمت پایانی سهام ضربدر تعداد سهام آن شرکت به دست می‌آید. همچنین عنایت داشته باشید که سال مبدأ در بورس اوراق بهادار تهران سال ۱۳۶۹ تعریف شده است و قیمت سهام در آن سال به عنوان مبنای محاسبات لحاظ گردیده است. برای درک این موضوع سعی می‌کنیم تا در قالب یک مثال مواردی را خدمت شما شرح دهیم:
فرض کنید که کل بازار از سال ۱۳۶۹ تا الآن تنها از سه سهم الف، ب و پ تشکیل شده باشد. اطلاعات سهام در آن سال به شرح زیر است:
سهم الف: ۱۰۰۰ سهم به ارزش ۱۰۰۰ ریال
سهم ب: ۲۰۰۰ سهم به ارزش ۳۰۰۰ ریال
سهم پ: ۲۰۰۰ سهم به ارزش ۲۰۰۰ ریال
در نتیجه ارزش جاری بازار در سال ۱۳۶۹ در مثال ما برابر خواهد بود:
(۱۰۰۰*۱۰۰۰) + (۲۰۰۰*۳۰۰۰) + (۲۰۰۰*۲۰۰۰) = ۱۰۰۰۰۰۰ + ۶۰۰۰۰۰۰ +۴۰۰۰۰۰۰ = شاخص صنعت گسترده به تجارت شاخص صنعت گسترده به تجارت ۱۱۰۰۰۰۰۰
بنابراین ارزش جاری بازار در سال ۱۳۶۹ معادل ۱۱ میلیون ریال بوده است و طبق فرمول شاخص، رقم شاخص در آن سال ۱۰۰ واحد است. حال فرض کنید در سال ۱۳۷۰ قیمت سهام الف به ۲۰۰۰ ریال؛ سهام ب به ۲۷۵۰ ریال و سهام پ به ۲۵۰۰ ریال افزایش پیدا کند. بنابراین ارزش جاری بازار سهام در سال ۱۳۷۰ برابر خواهد بود:
(۱۰۰۰*۲۰۰۰) + (۲۰۰۰*۲۷۵۰) + (۲۰۰۰*۲۵۰۰) = ۲۰۰۰۰۰۰ + ۵۵۰۰۰۰۰ + ۵۰۰۰۰۰۰ = ۱۲۵۰۰۰۰۰
بنابراین همان‌طور که در محاسبات فوق مشاهده می‌فرمایید ارزش جاری بازار سهام در مثال ما در سال ۱۳۷۰ به ۱۲۵۰۰۰۰۰ افزایش پیدا کرده است. حال اگر شاخص کل را محاسبه نماییم شاهد رشد ۱۴ درصدی شاخص کل قیمت هستیم:
(۱۲۵۰۰۰۰۰/۱۱۰۰۰۰۰۰) * ۱۰۰ = ۱۱۴
همان‌طور که در بالا مشاهده می‌فرمایید شاخص کل نسبت به سال ۱۳۶۹ در حدود ۱۴ واحد افزایش داشته است که نشان از رشد ۱۴ درصدی شاخص بورس دارد.
نکاتی مهم در رابطه با شاخص کل قیمت:
در این شاخص زمانی که شرکتها از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران افزایش سرمایه می‌دهد و یا تعداد شرکتها کم و یا زیاد می‌شوند تعدیل می‌گردد که به دلیل پیچیدگی محاسبات از تشریح شیوه آن خودداری می‌گردد.
زمانی که یک سهم به دلایل مختلفی مانند شفاف‌سازی؛ برگزاری مجمع عمومی عادی و یا به طور فوق‌العاده بسته می‌شود قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی به عنوان مبنای قیمتی آن سهم در شاخص منظور می‌گردد.
از آنجایی که شاخص کل از تعداد سهام شرکت‌های مختلف اثر می‌پذیرد و بنابراین شرکت‌های بزرگ‌تر موجب تغییرات بزرگ‌تر شاخص بورس می‌گردند نبایستی صرفاً تغییرات این شاخص را مبنا قرار داد و برای تحلیل و ارزیابی وضعیت کلی بازار بایستی از سایر شاخص‌ها نیز کمک گرفت. یکی از اتفاقات رایج در بازار این هست که کلیت بازار نزولی است اما چون سه تا ۵ سهم بزرگ بازار صعود سنگین داشته‌اند شاخص کل رشد قابل‌توجهی را ثبت می‌کند.
سازمان بورس و اوراق بهادار سهام پذیرش شده در بازار بورس را بر اساس میزان نقدشوندگی، درصد شناوری سهام، وضعیت سودآوری، تعداد سهام و … در دو بازار اول و دوم تقسیم‌بندی می‌کند. شاخص قیمت کل برای سهام پذیرفته‌شده در هر کدام از این بازارها به تفکیک محاسبه می‌گردد و از آن به عنوان شاخص بازار اول و بازار دوم یاد می‌گردد.
شاخص کل هم‌وزن:
شیوه محاسبه شاخص کل هم‌وزن مشابه شاخص قیمت کل است با این تفاوت که از تعداد سهام شرکت در محاسبه شاخص استفاده می‌گردد. در واقع در این شاخص فارغ از اینکه شرکتها چه اندازه‌ای دارند اثر یکسانی را خواهند داشت در حالی که در شاخص قیمت کل تعداد سهام یک شرکت به عنوان وزن قیمت‌ها اثر بااهمیتی در محاسبات دارند. با لحاظ توضیحات فوق مجدداً به محاسبه شاخص هم‌وزن می‌پردازیم:
سال ۱۳۶۹:
سهم الف: ۱۰۰۰ ریال
سهم ب: شاخص صنعت گسترده به تجارت شاخص صنعت گسترده به تجارت ۳۰۰۰ ریال
سهم پ: ۲۰۰۰ ریال
شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۶۹:
((۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۰۰
سال ۱۳۷۰ :
سهم الف: ۲۰۰۰ ریال
سهم ب: ۲۷۵۰ ریال
سهم پ: ۲۵۰۰ ریال
شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۷۰ برابر خواهد بود:
((۲۰۰۰ + ۲۷۵۰ + ۲۵۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۲۱
همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید که شاخص هم‌وزن رشد قابل‌توجه‌تری را نسبت به شاخص کل قیمت در حالت عادی نشان می‌دهد.
تفاسیر مهم همزمان از شاخص کل قیمت و شاخص کل هم‌وزن:
در بازار بورس تفاسیر همزمان شاخص قیمت کل و شاخص هم‌وزن بسیار رایج است.
زمانی که شاخص کل صعودی است اما شاخص هم‌وزن نزولی است به این معنی است که اغلب سهام بازار نزول داشته‌اند در حالی که شاخص کل به دلیل رشد چند سهم مهم شاخص ساز مثبت شده است.
زمانی که شاخص کل نزولی است و شاخص هم‌وزن صعودی است به این معنی است که سهام شاخص ساز و بزرگ بازار به دلایل مختلف نزول کرده‌اند و در نتیجه شاخص کل کاهش پیدا کرده است اما عموم سهام بازار افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. اگر این حالت طی دو الی ۴ روز کاری اتفاق بیفتد به این معنی خواهد بود که سرمایه‌گذاران برای کسب سود بایستی به سمت سهام کوچک و متوسط متمایل شوند.
اگر هر دو شاخص باهم نزول کنند: در این حالت عموم بازار با کاهش قیمت روبه‌رو شده است و اگر این موضوع براتی چندین روز متوالی اتفاق بیفتد بستگی به شرایط حاکم بر بازار ممکن است شاهد این تفسیر ایجاد گردد که بازار به سمت رکود پیش می‌رود.
شاخص صنعت گسترده به تجارت اگر هر دو شاخص صعود کنند: در این حالت عموم سهام بازار بورس صعودی می‌شوند و رخداد این حالت در طی چند روز می‌تواند حکم به صعودی بودن بازار طی روزها یا ماه‌های آتی را بدهد.
شاخص قیمت و بازده نقدی چیست؟
شاخص قیمت و بازده نقدی بیانگر بازدهی کل بورس اوراق بهادار تهران است. لازم به ذکر است که سود حاصل از سرمایه‌گذاری در بازار بورس از دو محل است:
سود نقدی مصوب مجامع
سود ناشی از افزایش قیمت سهام. شاخص اخیر هر دو مورد را در خود دارد و هر دو را نمایش می‌دهد. این شاخص به شاخص TEDPIX معروف است و فرمول محاسبه آن مشابه شاخص قیمت است با این تفاوت که در مخرج کسر علاوه بر قیمت در سال ۱۳۶۹ سود نقدی پرداختی در آن سال نیز منظور می‌گردد.
شاخص بازده نقدی چیست؟
این شاخص تنها بازدهی ناشی از سود مصوب مجامع را که به سود نقدی معروف است محاسبه می‌نماید و از این دریچه بازدهی ناشی از کلیه سودهای پرداختی توسط شرکت‌های بورسی را محاسبه می‌نماید. نکته مهم آنکه وقتی این شاخص نزول نماید به این معنی است که در مجامع سود کمتری پرداخت می‌گردد و در این حالات نبایستی خیلی به انتظار کسب سود نقدی سنگین باشیم و انتظارات و یا سبک معامله‌گری خود را اصلاح نماییم.
شاخص صنعت و شاخص مالی:
پیش از اینکه بخواهیم در رابطه با این دو شاخص مطالبی را خدمت شما بیان کنیم لازم است تا به این نکته اشاره‌کنیم که شرکتها را بر اساس ماهیت فعالیتشان می‌توان تقسیم‌بندی کرد. شرکت‌های تولیدی و خدماتی دو دسته اصلی شرکت‌های بورسی را شامل می‌شوند. بیش از ۶۰ درصد شرکت‌های فعال در بورس را شرکت‌های تولیدی تشکیل می‌دهند. همچنین مشاوره مالی و شرکت‌های تأمین سرمایه جزو خدمات مالی محسوب می‌شوند. شرکت‌های حاضر در دسته اول را در زمره شاخص صنعت و شرکت‌های حاضر در حوزه دوم را در شاخص مالی تقسیم‌بندی می‌کنند. برای مثال شرکت پتروشیمی زاگرس و پتروشیمی فن‌آوران که به تولید متانول اشتغال دارند در شاخص صنعت و شرکت تأمین سرمایه نوین و تأمین سرمایه لوتوس پارسیان در شاخص مالی تقسیم‌بندی می‌گردند. لازم به ذکر است که شیوه محاسبه هر دو شاخص بر اساس میانگین موزون شرکت‌های فعال در آن شاخص هستند، در واقع مشابه شاخص کل قیمت محاسبه می‌گردند و تفاوت آنها با شاخص مزبور در تعداد شرکت‌های حاضر در آن صنعت است.
شاخص سهام آزاد شناور(TEFIX) :
عموماً برخی از شرکت‌های حقوقی مالکیت اصلی و عمده شرکت‌های سهامی را بر عهده دارند. زمانی که یک شرکت یا شخص حقوقی یا حقیقی درصد بالایی از سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشد به عنوان سهامدار اصلی آن شرکت شناخته می‌شود و سهام تحت مالکیت آنها معمولاً جزو سهامی به حساب نمی‌آید که به صورت فعال در بازار معامله شود. شناوری سهام به درصدی از سهام یک شرکت اشاره دارد که نزد سرمایه‌گذاران خرد (غالبا حقیقی) قرار دارد و قابلیت فروش مجدد در آینده نزدیک را دارد و خرید سهام با هدف نگهداری و یا افزایش کنترل و نفوذ در شرکت خریداری نمی‌گردد.درصد شناوری یک سهم در سایت بورس اوراق بهادار نمایش داده می‌شود. شاخص سهام آزاد شناور، تغییرات آن بخش از سهام یک شرکت را محاسبه می‌کند که توسط سرمایه‌گذاران خرد مورد معامله قرار می‌گیرد. شیوه محاسبه مشابه شاخص کل قیمت است و تفاوت با آن شاخص در تعداد سهامی است که به عنوان ضریب قیمت لحاظ می‌گردد.
برای مثال در شاخص کل قیمت صد درصد سهام فولاد مبارکه یعنی ۱۳۰ میلیارد سهم به عنوان ضریب قیمت فولاد مبارکه لحاظ می‌گردد در حالی که در شاخص سهام آزاد شناور تنها ۲۵ درصد سهام این شرکت یعنی ۳۲٫۵ میلیارد سهم آن به عنوان ضریب قیمت لحاظ می‌گردد. یکی از نکات تفسیری حائز اهمیت این هست که هرچه درصد شناوری سهام پذیرفته شده در بازار بورس بیشتر باشد نتیجه این شاخص به تغییرات شاخص کل قیمت نزدیک‌تر خواهد بود و هر چه درصد شناوری پایین‌تر باشد به نظر می‌رسد که نتیجه حاصل از شاخص سهام شناور آزاد واقعی‌تر باشد.
شاخص ۵۰ شرکت برتر:
سازمان بورس اوراق بهادار هر سه ماه یک‌بار فهرست ۵۰ شرکت برتر بورس را که بالاترین درجه نقد شوندگی را دارند ارائه می‌نماید. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین وزنی این ۵۰ شرکت را ارائه می‌نماید. بنابراین شیوه محاسبه این شاخص مشابه شاخص کل قیمت است با این تفاوت که تعداد شرکت‌های لحاظ شده در این شاخص تنها ۵۰ شرکت است در حالی که در شاخص کل بیش از ۱۰۰ شرکت در آن لحاظ می‌گردند.
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر:
بزرگی شرکتها در سایت سازمان بورس بر اساس ارزش روز یک شرکت محاسبه می‌شود. برای محاسبه ارزش روز سهام یک شرکت از رابطه زیر کمک گرفته می‌شود:
قیمت پایانی سهام × تعداد کل سهام شرکت = ارزش روز یک شرکت
۳۰ شرکت بزرگ‌تر شامل شرکت‌هایی می‌شود که در صدر ۳۰ شرکت بزرگ بورس قرار بگیرند و شاخص سی شرکت بزرگ‌تر میانگین وزنی این ۳۰ شرکت را برآورد می‌نماید و شیوه محاسبه آن مشابه شاخص کل قیمت است. معمولاً در دوران رکود بازار و زمانی که شاخص مسیر مشخصی ندارد با انجام معاملات بلوکی در سهامی که جزو ۳۰ شرکت بزرگ‌تر هستند رقم شاخص را تغییر بااهمیتی می‌دهند.
کلام آخر:
در بالا به تشریح مهم‌ترین شاخص‌های محاسبه شده در سازمان بورس پرداختیم. نکته مهم و حیاتی پیرامون شاخص این هست که با استفاده از تحلیل شاخص‌ها صرفاً می‌توان یک دیدگاه کلی از وضعیت جاری بازار کسب کرد و اینکه برای ارزیابی تغییر وضعیت در بازار (برای مثال از رکود به رونق) باید رفتار شاخص را طی چندین روز و یا چندین هفته بررسی کرد تا بتوان به نتیجه قطعی دست یافت.
دیدگاه شما